فضانورد روس از تجربه حضور در فضا گفت

الکساندر لازوتکین، فضانورد روس که در نوزدهمین سالگرد سفر فضایی خود به ایران آمده طی سخنانی در مراسم سالروز تأسیس مرکز آموزش نجوم ادیب اصفهان از تجربه کم نظیر حضور در فضا سخن گفت.

الکساندر لازوتکین در این جلسه از آرزوهای دوران کودکی و تجربیات فضانوردی اش برای دانشجویان گفت: از دوران کودکی آرزوی فضانورد شدن را در سر می‌پروراندم، سپس از دانشگاه وارد گروه فضانوردان ‌شدم و تجربه‌ شش ماه حضور در فضا را پیدا کردم.

وی افزود: اولین چیزی که در سفر فضایی توجه من را به خود جلب کرد، شکل گرد کره زمین بود که همچون گویی بزرگ در آسمان دیده می‌شد و بدون این که هیچ نخی که آن را گرفته باشد، در فضا شناور بود. توپ بسیار زیبایی که در کهکشان در حرکت بود و از آنجا مرز کشورها دیده نمی‌شد، انگار زمین همانند خانه‌ای برای فضانورد بود.

این مهندس طراحی سامانه های فضایی روسیه ادامه داد: نکته دیگری که در فضا با آن روبرو می‌شوید، بی‌وزنی است. اینکه هیچ‌چیزی وزنی ندارد و در این حالت حتی غذا خوردن نیز بسیار سخت می‌شود. در بی‌وزنی مشکلات ماهیچه‌های بدن به وجود می‌آید و به تدریج از کار می‌افتد، فضانوردان باید در روز دو بار ورزش کنند تا بعد از برگشت روی زمین بتوانند راه بروند.

لازوتکین تصریح کرد: با توجه به دستگاه‌های فیزیولوژیکی انسان که فقط برای زندگی در کره زمین مناسب است، زندگی در جای دیگری که شرایط زمین را ندارد بسیار سخت است. اکسیژن وجود ندارد، همچنین تأثیرات مواد رادیواکتیو و اشعه‌های خورشیدی در آنجا بسیار بیشتر و شدیدتر است.

وی افزود: هر چند می توان به تجهیزات فضایی اعتماد زیادی کرد، اما پیش می‌آید که آنها نیز از کار بیفتند و متأسفانه هنوز انسان‌ها نتوانسته‌اند دستگاه‌هایی بسازند که به طور صد در صد بتوان به آنها اعتماد کرد.

این فضانورد گفت: اخلال در دستگاه تولید اکسیژن یا از کارافتادن پنکه‌های تهویه هوای بازدم، برخورد سفینه فضایی پروگرس با ایستگاه میر و سوراخ شدن بخشی از ایستگاه یا آتش‌سوزی در ایستگاه در سال‌های اخیر از جمله مشکلاتی است که در حوزه فضانوردی می‌توان نام برد.

لازوتکین با اشاره به یک ضرب‌المثل روسی که "دانش برای شما قدرت می‌آورد"، افزود: در آنجا توانستم با دانش خود که از مدرسه و دانشگاه به دست آوردم بر مشکلات فائق آیم.

وی با اشاره به مشکلات پزشکی که در فضا وجود دارد، ادامه داد: یکی از مشکلات پزشکی که در فضا به وجود می‌آید سستی ماهیچه‌ها است، مشکل دوم کم شدن حجم خون است که به مقدار 20 درصد کاهش می‌یابد و مشکل بعدی به دلیل نبودن فشار در فضا است که نبود فشار روی استخوان‌ها کلسیم را از بین می‌برد و استخوان‌ها نرم می‌شود. این شرایط بعد از برگشت به زمین مشکلاتی ایجاد می‌کند.

الکساندر لازوتکین، مهندس طراح سامانه های فضایی موسسه انرگیا است. در این موسسه طراحی و ساخت بیشتر ناو های کیهانی روسیه (و در گذشته شوروی) در آن انجام می شود و یادگار سرگئی کارالیف طراح برجسته سامانه های فضایی و موشکی شوروی به شمار می رود.

الکساندر لازوتکین در 30 اکتبر1957 در مسکو به دنیا آمد. درسال 1975 دبیرستان را به پایان رساند. درسال 1981 به عنوان مهندس مکانیک با تخصص مکانیک تجهیزات پروازی از پژوهشکده حمل و نقل هوایی مسکو فارغ التحصیل شد. وی از آوریل سال 1981 به عنوان مهندس در بخش شماره607 پژوهشکده حمل و نقل هوایی مسکو کارمی کرد. از 14 نوامبر 1984 در انرگیا مشغول به کار شد. وی آموزش سامانه های مختلف به فضانوردان آینده از جمله سامانه مختلف که برای راهپیمایی فضایی به کار می رفت بر عهده داشت.

در سال 1989 مسوولان انرگیا وی را به عنوان نامزد سفر به فضا برای معاینه پزشکی به انستیتوی بررسی مشکلات پزشکی فرستادند. بعد از معاینه ای کامل مشخص شد که او توانایی سفر به فضا را دارد.

وی عملا از 1992 در مرکز آموزش فضانوردان دوره تعلیمات عمومی فضانوردی را طی کرد و در 1994 موفق به دریافت گواهینامه فضانوردی شد.

لازوتکین چند دوره به عنوان عضو گروه های پشتیبانی، همراه با فضانوردان اصلی تمام مراحل آموزش را طی می کرد و سرانجام 10 فوریه سال 1997 به عنوان مهندس پرواز سفینه فضایی «سایوز 25» به فرمانده واسیلی تسیبلیف و همراهی رینولد اوالد راهی مجتمع مداری میر شد.

سفر لازوتکین به میر بسیار پرماجرا شد. در روز 23 فوریه در ایستگاه یک آتش‌سوزی رخ داد که او و همکارانش بلافاصله وارد عمل شدند و آن را خاموش کردند اما از آن وحشتناکتر حادثه تصادف ناو باربری پروگرس بود که نه در گذشته و نه بعد از آن چنین اتفاقی نیفتاده بود.

پروگرس ام-34 در ساعت 10 و 22 دقیقه روز 24 ژوئن 1997 از مجتمع مداری «میر» جداشد و قرار بود روز بعد اتصال مجدد آن با هدایت تسیبلیف انجام شود. روز بعد درساعت 9 و 18 دقیقه تسیبلیف هدایت پروگرس را به عهده گرفت.

اینکار را نه از داخل پروگرس، بلکه از میر و با استفاده از دستگاه های ارتباطی بین دو ناو انجام می داد. ناگهان کنترل ناو از دست تسبلیف خارج شد و در مسیر نامعلومی را در پیش گرفت و با واحد اسپکتر که بخشی از مجتمع مداری میر بود تصادف کرد.

به این ترتیب واحد اسپکتر و باتریهای خورشیدی آن صدمه دید. مرکز هدایت پرواز بعد از بررسی جوانب مختلف حادثه اعلام کرد خطری فضانوردان را تهدید نمی کند.

در 5 اوت 1997 ناو کیهانی سایوز تی ام-26 به سرنشینی آناتولی سالاویف و وینوگرادوف برای عملیات تعمیر اسپکتر به فضا پرتاب شدند و سفر فضایی لازوتکین پس از 184 روز و 22 ساعت و هفت دقیقه و 40 ثانیه در 14 اوت پایان یافت.

لازوتکین در سال 2002 مجددا به تمرین برای سفر به فضا مشغول شد اما در اوت 2005 در حالی که در آمریکا مشغول آموزش بود، حالش خراب شد و به بخش مراقبت ویژه قلب بیمارستان در هوستون اعزام شد، پزشکان در آنجا او از ادامه تمرین منع کردند. در بازگشت به مسکو مجددا مورد معاینه قرار گرفت و بالاخره اساس تصمیمات کمیسیون عالی پزشکی در نوامبر 2007 وی را از سفر به فضا کنار گذاشت.

وی که فضانورد فعالی در زمینه های اجتماعی است از سال 1999 به عنوان یکی از بنیانگذاران مرکز همکاری های فضایی «سیاره زمین» به ترویج فضانوردی پرداخته بود همچنین مدیریت مرکز ترویج و آموزش فضا کودکان و جوانان روسیه را بر عهده گرفت.

از سال 2010 نیز به عنوان معاون مدیر امور علمی و آموزشی و روابط عمومی موزه یادمان فضایی و از 2011 تا 2014 مدیر موزه یادمان فضایی فعالیت کرد و امروز به عنوان یکی از مدیران کلید موسسه زوزدا سازنده تجهیزات فضایی از جمله لباس و وسایل ایمنی فضانوردان فعالیت دارد.