روز خوش‌بینی بازارها

روز چهارشنبه، روز واکنش بازارهای گوناگون به خوش‌بینی درباره آینده اقتصاد بود. در روزهای گذشته اخباری از میدان سیاست خارجی رسیده که موجب شده انتظارها برای گشایش در مذاکرات هسته‌ای بالا رود. به این ترتیب کمرنگ شدن برخی موانعِ روندی را شکل داده که روز گذشته در بازارهای ارز و سهام به چشم آمد. چهارشنبه شاخص بازار ارز داخلی با 45 تومان کاهش به قیمت 3350 تومان رسید. این اتفاق در حالی افتاد که شاخص دلار به دلیل خیز پول آمریکا در بازارهای جهانی ارز به مرز 100 واحد نزدیک شده است. چهارشنبه همزمان با بیشترین افت دلار در 100 روز گذشته که این ارز را به قیمت اوایل آذرماه بازگرداند، شاخص بازار سهام نیز با 218 واحد رشد مواجه شد. این افزایش باعث شد شاخص بار دیگر به کانال 64 هزار واحدی بازگردد. کارشناسان این بازار نیز معتقدند مهم‌ترین گره بازار سهام برای ورود به فاز صعودی گفت‌وگوهای هسته‌ای و نتایج آن است که می‌تواند با توجه به شرایط بنیادین مثبتی که بر آن حاکم است، زمینه‌های بازگشت بورس به دوران رونق را فراهم سازد. به عقیده کارشناسان بورسی، شرایط اقتصاد کلان کشور روند رو به رشدی را تجربه می‌کند و قیمت‌های فعلی سهام نیز در کف خود قرار دارد؛ بنابراین مهم‌ترین محرک بازار در شرایط کنونی خوش‌بینی به مذاکرات هسته‌ای قلمداد می‌شود.

آخرین روز کاری هفته با 218 واحد رشد شاخص به پایان رسید
صعود مجدد شاخص به کانال 64 هزار

گروه بورس – مهرنوش سلوکی: بازار سهام آخرین روز از فعالیت هفتگی خود را با  خوش‌بینی‌ها نسبت به مذاکرات هسته‌ای که قرار است هفته آینده در لوزان سوییس برگزار شود با روند مثبت به پایان رساند و توانست با صعود 218 واحدی بار دیگر به سطح 64 هزار واحد برگردد و در سطح 64 هزار و 70 واحد قرار بگیرد. درصد تغییر هفتگی بیانگر این است که بازارنوسان چندانی را نسبت به هفته قبل خود پشت سر نگذاشته است و با نوسانی کوچک و افزایش 1/ 0 درصدی، سطح 64 هزار واحدی را به‌عنوان سطح حمایتی در بازار سهام در نظر گرفته است. بررسی‌های آماری «دنیای اقتصاد» در رابطه با میزان حجم و ارزش معاملات در سال جاری در مقایسه با سال 92 بیانگر آن است که میزان نقد‌شوندگی در میان بسیاری از صنایع نسبت به سال قبل بسیار کاهش یافته و همین امر منجر به طویل شدن صف‌های خرید و فروش شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهند عوامل مختلف از جمله عدم نظارت سازمان بورس بر فعالیت شرکت‌ها، ساختار دولتی و نیمه دولتی بسیاری از صنایع، عدم حساسیت بازار بر نقد‌شوندگی و همچنین محدودیت‌های معاملاتی از عواملی است که مانع از نقد‌شوندگی مناسب در سال 93 شده است.


بازار سهام روز گذشته با معامله 289 میلیون سهم به ارزش 64 میلیارد و 800 میلیون تومان معامله، توانست صعودی قابل توجه را در هفته به ثبت برساند و بار دیگربه سطح 64 هزار واحد برگردد. همچنین سه شاخص دیگر بازار نیز روز چهارشنبه روند صعودی داشتند به گونه‌ای که شاخص وزنی- ارزشی با 34/ 0 درصد سود به سطح 27 هزار و 834 واحد، شاخص کل هم وزن با 60/ 0 درصد به 9هزار و 730 واحد و شاخص قیمت هم وزن با 01/ 0 درصد سود به سطح 8هزار و 932 واحد رسید. در این میان نماد هلدینگ خلیج‌فارس در میان هفت نماد تاثیر‌گذارتر بازار سهام با 79.26 واحد بیشترین تاثیر را بر روند مثبت شاخص به جا گذاشت و نمادهای پارسان، کگل، تاپیکو و وغدیر دیگر نمادها با تاثیر بالا در بازار به شمار رفتند. گروه‌های خودرویی و مالی همچنان به‌عنوان برترین گروه‌های صنعتی به شمار می‌روند. همچنین در ادامه شرکت تولید محور خودرو بیشترین تقاضا و پتروشیمی فناوران برترین عرضه روزانه را به خود اختصاص دادند.

موانع نقد‌شوندگی بازار سهام 93 
آمارهای سالانه بازار سهام حکایت از آن دارد که نقد‌شوندگی در بازار سرمایه به میزان قابل توجهی در مقایسه با سال گذشته کاهش یافته است. از شاخص‌هایی نظیر تعداد دفعات معامله، حجم سهام معامله شده و ارزش معاملات می‌توان نتیجه گرفت جریان ورودی پول به بازار سهام وضعیت نامناسبی را پشت سر می‌گذارد. 
در مفاهیم اقتصادی آمده است که نقد‌شوندگی توانایی بازار برای جذب حجم عظیم معاملات بدون ایجاد نوسان بیش از اندازه در قیمت است و علاوه بر این بیان شده که ویژگی اصلی بازارهایی که نقد‌شوندگی بالایی دارند اندک بودن فاصله بین قیمت‌های پیشنهادی خرید و فروش است. همچنین نقد‌شوندگی اثرات قابل توجهی در روند بازارهای اولیه و ثانویه دارد و می‌تواند به میزان زیادی کاهش ریسک در معاملات و از سوی دیگر در اثری متفاوت هزینه‌های سرمایه‌گذاران را از طریق کاهش دامنه نوسان و هزینه‌های معاملاتی به همراه داشته باشد.
تحلیلگران پارامتر نقدشوندگی را به‌عنوان موردی از توان رقابتی سهام در بازار می‌دانند و معتقدند در کنار اختلاف قیمتی بین سهام، درصد روزهای معاملاتی در یک دوره مالی مثلا یک سال نیز تعیین‌کننده نقدشوندگی سهام در بازار است. کارشناسان عوامل متعددی را بر نقدشوندگی سهام موثر می‌دانند و معتقدند به‌طور کلی سه فاکتور تعداد دفعات معاملات روی یک سهم، حجم معاملات و ارزش ریالی معاملات از مواردی هستند که بر نقدشوندگی سهام موثرند.  با توجه به جدول مقایسه سال 93 نسبت به سال گذشته می‌توان دریافت که نسبت حجم معاملات روزانه در سال 93 نسبت به سال قبل 33 درصد کاهش داشته و از حدود 780 میلیون سهم در سال 92 به اندکی بیش از 500 میلیون سهم در سال جاری رسیده است. همچنین میانگین ارزش معاملات روزانه در سال 92 حدود 400 میلیارد تومان بوده که این رقم در سال جاری با کاهشی حدود 64 درصد به 144 میلیارد تومان رسیده است. همچنین تعداد دفعات معاملات روزانه از 69 هزار و 319 دفعه معامله به 52 هزار و 983 بار رسیده و نزولی حدود 24 درصد را به ثبت رسانده است.
بررسی‌های علمی نشان می‌دهند عوامل دیگری همچون نوع سیاست شرکت‌ها در تقسیم سود، ساختار شرکت و کیفیت سود تقسیمی، رونق و رکود در بورس، اطلاعات بازار روی سهام مورد معامله، طرح‌های توسعه و سودسازی شرکت منتشر‌کننده سهم و... همگی تعیین‌کننده شدت و ضعف نقدشوندگی سهم در بازار هستند. بسیاری از فعالان بازار سرمایه اذعان می‌کنند که چالش اصلی سرمایه‌گذاری در شرایط فعلی عدم دسترسی به سرمایه اولیه و همچنین روند کند نقد‌شوندگی در بازار است که دلایل برجسته‌ای را در خود گنجانده است. 
از سوی دیگر مسیر حرکتی بازار نشان می‌دهد که مقدار قابل توجهی از انعطاف‌پذیری بازار نسبت به سال گذشته کاسته شده است. بررسی رقم شاخص کل بعد از نوسان‌های شدیدی که از 3 آذر اتفاق افتاد، بیانگر این است که بازار سهام نتوانسته به مقدار منطقی قبل بازگردد و با شکستن کف‌های قیمتی متعدد در کمینه‌ترین حالت ممکن قرار گرفته است. شاخص کل در 6 ماه اول سال در بیشتر مواقع در سطح 70 هزار واحدی قرار داشت در اوایل آذر و بعد از مذاکرات هسته‌ای وین تحت تاثیر خبرهای مثبت دریافتی با روندی صعودی و با 5 هزار پله افزایش به رقم 75 هزار واحد رسید و در روزهای بعد از آن نتوانست جایگاه گذشته خود را حفظ کند و تا سطح 63 هزار واحد کاهش را نیز در کارنامه خود به ثبت رساند. همین عدم انعطاف در بازار به میزان زیادی فاصله بین قیمت‌های خرید و فروش را افزایش داد و این امر نیز به میزان زیادی نقد‌شوندگی بازار را تحت تاثیر قرار داد.
در همین زمینه «دنیای اقتصاد» در گفت‌وگویی با شاهین شایان‌آرانی، کارشناس ارشد بازار سرمایه به بررسی موانع نقد‌شوندگی در بازار سهام و همچنین علل روند کند سرمایه‌گذاری در بازار سهام پرداخته است. 
شایان‌آرانی از سه عامل اساسی به‌عنوان موانع نقدشوندگی در بازار سرمایه یاد کرد که عدم نظارت متمادی و پیاپی بر روند شرکت‌ها مهم‌ترین‌ آنها بود. وی در این باره گفت: در بازار سهام ایران سیاست‌های پذیرش به گونه‌ای است که شرکت‌ها ملزمند 20 تا 30 درصد از سهم‌های خود را به‌صورت شناور آزاد در اختیار متقاضیان قرار دهند، به عبارتی تعداد سهمی که در اختیار عموم است به‌عنوان معیاری در نظر گرفته می‌شود که سالانه باید در یک رقم معین تعریف شود. وی همچنین افزود: متاسفانه در سال‌های گذشته بسیاری از شرکت‌ها در شروع فعالیت با رعایت قوانین و در نظر گرفتن یک‌سوم سهام خود برای استفاده عموم فعالیت خود را آغاز کرده‌اند، اما در ادامه و با گذشت زمان سهم آزاد شناور به میزان قابل توجهی کاهش یافته و در این زمینه هیچ نظارتی توسط سازما‌ن بورس صورت نمی‌گیرد. این در حالی است که در بازار سهام کشورهای بزرگ در صورتی که نقدینگی شرکت‌ها به مرور زمان کاهش پیدا کند، این شرکت‌ها از گردونه بورس حذف می‌شوند. 
آرانی ادامه داد: سازمان بورس در قوانین خود نتوانسته ضوابط مشخصی در رابطه با این شرکت‌ها وضع کند و همین باعث شده تا بسیاری از صنایع با نقد‌شوندگی پایین و حجم بسیار پایین معاملات به فعالیت خود در بازار ادامه و فضا را برای سرمایه‌گذاری تا حد زیادی کاهش دهند. این کارشناس بازار سرمایه دومین مانع بر سر نقد‌شوندگی بازار را دولتی و نیمه‌دولتی بودن بسیاری از صنایع دانست و گفت: در کشور ما بسیاری از سهم‌های بزرگ وابسته به صنایع دولتی یا نیمه‌دولتی است. این صنایع با توجه به نقدینگی و سرمایه اولیه قابل توجه، انگیزه‌ای برای فروش سهم‌ها ندارند. بسیاری از این صندوق‌های سرمایه‌گذاری توجه خاصی به سود و زیان دریافتی خود ندارند و همین عامل باعث می‌شود که در طولانی مدت روند کندی دربازار جریان پیدا کند و باعث عدم نقد‌شوندگی در بازار سرمایه شود.  شایان آرانی سومین مانع بر سر نقد‌شوندگی بازار را بی توجهی سازمان به درجه نقد‌شوندگی بازار دانست و گفت: نسبت حجم معاملات سهام به ارزش معاملات، شاخص کلان نقد‌شوندگی بازار را مشخص می‌کند. در ایران این رقم طی تاریخ سازمان بورس به هیچ عنوان بالاتر از 24 درصد نبوده است، این به آن معنا است که به‌طور متوسط و بعد ازگذشت 5 سال بازار می‌تواند یکبار کل ارزش خود را بازگردانی کند. در حالی که در دنیا این رقم برابر 100 است و تنها در طول یک سال شرکت‌ها می‌توانند ارزش کل سهام خود را بار دیگر به دست بیاورند. 
این کارشناس بازار سرمایه در رابطه با عمق بازار در شرایط کنونی گفت: عمق بازار به میزان زیادی به تعداد سهام و تنوع در صنایع بستگی دارد. ایران در بخش تنوع صنایع در رتبه خوبی در جهان قرار دارد اما مشکل این است که این صنایع در عملکرد خود نتوانسته‌اند بازدهی مناسبی داشته باشند.  وی همچنین افزود: کاهش عمق در بازار سهام که منجر به ایجاد موانع در خرید و فروش‌های روزانه شده از عواملی است که نقد‌شوندگی بازار را تحت تاثیر قرار داده است. کاهش عمق همچنین باعث شده که صف‌های خرید و فروش در بسیاری از صنایع طویل‌تر از گذشته شود و حجم معاملات به مقدار قابل توجهی کاهش یابد.  این کارشناس افزود: در یک سال گذشته با افت 19 درصدی شاخص کل از ارزش بسیاری از سهم‌های صنایع مهم کاسته شده و همین امر تشکیل صف‌های فروش طولانی و بی‌سابقه در بین سهامداران را رقم زده است. همچنین نبود دیدگاه مثبت به روند شاخص با توجه به کاهش ارزش کالاهای جهانی و از همه مهم‌تر‌ نفت و انتظار حاکم در بازار که ناشی از ابهامات نتیجه مذاکرات هسته‌ای است، باعث شده که صف فروش در ماه‌های اخیر از صف خرید سبقت قابل توجهی بگیرد و در نتیجه از نقد‌شوندگی به میزان زیادی کاسته شود. شایان‌آرانی در پایان بیان کرد: سازمان بورس و اوراق بهادار برای بهبود عملکرد این بازار باید توجه خود را از رقم شاخص به پارامتر‌های دیگر انتقال دهد و بتواند با بهبود این عوامل بازار را به پویاترین حالت ممکن برساند.