سه سناریوی اصلی بحران سوریه

آیا اسد قصد دارد تمام سوریه را به زیر سلطه‌ی خود بازگرداند؟ آیا در صورت ناتوانی در انجام این امر، به فکر تاسیس کشوری با کیان مذهبی علوی خواهد افتاد؟

این سوالات را از یکی از مسوولین مهم و سابق دستگاه رهبری آمریکا که تجربه‌ی بسیاری در زمینه‌ی کشورهای ملتهب خاورمیانه دارد پرسیدم. در جواب گفت: خیر، بشار ابتدا در فکر اجرای برنامه «ب» (تاسیس کیان مذهبی) است و پس از آن که از لحاظ نظامی قدرت گرفت به برنامه «الف» (تسلط بر کل سوریه) خواهد پرداخت، ولی او هرگز به این هدف دست نمی‌یابد.

 منطقه‌ی بین حلب و ترکیه در دست مخالفین باقی خواهد ماند و از حماه تا دمشق نیز در اختیار اسد خواهد بود. با این توضیح که جنگ در این منطقه ادامه خواهد داشت.

مناطق مرزی با اردن نیز از آن مخالفین خواهد بود. صحرای واقع بین حمص و عراق نیز به حال خود رها خواهد شد، زیرا رژیم نیروی کافی برای دسترسی جغرافیایی به عراق و از آنجا به ایران را در اختیار ندارد. بنابراین، این منطقه پناهگاه تروریسم خواهد شد. به احتمال بیشتر سوریه در عمل تقسیم خواهد شد و نبرد ادامه می‌یابد.

شکی نیست که باید برای بحران، راه حلی یافت، اما نمی‌دانیم چگونه. ابتدا عرب‌ها و ترک‌ها باید اقدام کنند تا سپس آمریکا وارد شود. آمریکا هواپیماهای روسی را ردیابی کرده و متوجه شده که آنها به‌طور منظم اسلحه به قصد سوریه حمل می‌کنند....باید در مورد سوریه و برخی مسائل دیگر با ایران صحبت کرد، اما پیش از دستیابی به توافق هسته‌ای ایران حاضر به گفتگو نیست. توافق هسته‌ای البته غیرممکن نیست.

از او در مورد عراق پرسیدم. گفت: اخیرا با بارزانی دیداری داشتم. به نظرم یک کشور کرد در درون عراق تاسیس شده، فقط اعلام آن باقی مانده است. رابطه‌ی کردها با ترکیه بسیار خوب است.

اتفاق بسیار خطرناکی در عراق در حال وقوع است. محبوبیت مردمی القاعده در حال گسترش است و قبائل مخالف رژیم به ناچار به القاعده نزدیک می‌شوند.

 مسوول بخشی از بحران موجود خود المالکی است. او حقوق لشکر «الصحوة» را که آمریکا برای مقابله با القاعده تشکیل داده بود و در این امر نیز موفق شد، قطع کرد. علی‌رغم وعده‌های قطعی که برای الحاق این نیرو به ارتش عراق یا نیروهای امنیتی داده شد، المالکی از انجام این امر سر باز زد.

وقتی که اهالی الانبار برای بیان مطالبات متعدد خود، تظاهرات و اعتصاب کردند المالکی خواسته‌های به‌حق آنها را برآورده نکرد و سپس در آستانه‌ی انتخابات و برای ملتهب کردن فضا علیه آنها اقدام نظامی انجام داد. بسیاری از عراقی‌ها موفقیت المالکی در نبرد الانبار را بعید می‌دانند.

این نکته را هم اضافه کنم که قبائل سنی، القاعده و جنگجویان آن را دوست ندارند. دیگر مرزی بین سنی‌های عراق و سنی‌های سوریه باقی نمانده است. پرسیدم پس نتیجه‌ی این وضع چه خواهد شد؟ گفت: «ناهنجاری بیشتر در هر دو کشور.»

از دیدگاه آمریکا در مورد شرکت حزب الله در جنگ سوریه سوال کردم. در پاسخ گفت: حزب الله با ارسال بخشی از لشکر خود به سوریه آمریکا را غافلگیر کرد. انتظار نداشتند این اقدام انجام شود هرچند که باید این پیش‌بینی را می‌کردند. چون می‌دانستند ایران هم‌پیمان و حامی اسد در مقابله با قیام مردم سوریه بود و از سویی به دلایل مختلف قادر نبود هزاران نفر از نیروهای خود را به سوریه اعزام کند، بنابراین نیروهایی را که در لبنان و عراق و دیگر مناطق سازماندهی کرده بود به سوریه فرستاد.

بایستی بخش‌های مختلف مرتبط با خاورمیانه در درون دستگاه رهبری آمریکا با هم هماهنگ می‌بودند، زیرا مشکلات و وظایف آنها باهم تداخل دارد. اما این امر اتفاق نیافتاد. این اشکال باعث شد که آنها طوری عمل کنند که گویی مسائل مربوط به کشورهای خاورمیانه یا حتی مسائل مربوط یک کشور خاص ربطی به هم ندارند. بنابراین ما از ارائه یک تحلیل جامع و ارزیابی مشترک در مورد آنچه در خاورمیانه می‌گذرد ناتوان ماندیم. همان‌طور که از راهکار مشترکی که منجر به نتیجه مطلوب شود بی‌بهره بودیم.

آیا از دیدگاه شما کنفراس ژنو در مورد سوریه دوباره برگزار خواهد شد؟ با جدیت پاسخ داد: ژنوی در کار نیست. این موضوع، تمام‌شده است. سه سناریو وجود دارد:

۱- بشار اسد، جمیل اسد، رستم غزالی و بقیه مسوولین حزب بعث سوریه کنار زده می‌شوند، ولی برخی علوی‌ها که می‌توان با آنها برای توقف جنگ و مقابله با تفکیک و تقسیم سوریه به توافق رسید باقی خواهد ماند.

۲- سوریه، همانطور که گفته شد، در عمل تقسیم می‌شود.

۳- حزب الله کاملا درگیر جنگ سوریه می‌شود و مناطق تحت کنترل بشار اسد را به مناطق زیر سیطره‌ی خود در لبنان ملحق می‌کند. در این‌صورت لبنان نیز تقسیم می‌شود یا بخشی از آن به کیان اقلیت علوی‌های سوریه می‌پیوندند.

این مسوول سابق آمریکایی سخنان خود را این‌گونه پایان داد: سیستم منطقه‌ای قدیم متزلزل و نظام جدیدی جایگزین خواهد شد، البته پس از زمانی طولانی و شیوع فروپاشی و خرابی و خونریزی بسیار!

  سركيس نعوم/  النهار/ ترجمه: عبدالسلام سلیمی