افرادچاق‌بیشتردرمعرض‌خطرهستندیالاغر؟

جام جم:قدیمی‌ها وقتی می‌خواستند برای کسی دعا کنند و از خدا برایش سلامتی بخواهند، معمولا می‌گفتند «چهار ستون بدنت سالم باشد» و منظورشان معمولا چیزی نبود به غیر از سلامت دست‌ها و پاها و ساختمان اسکلتی بدن. بر همین اساس می توان حدس زد، سلامت استخوان ها برای مردم یکی از مهم ترین موضوعات بوده و هنوز هم هست، اما برای رسیدن به این هدف هم باید نکاتی را رعایت کرد که تغذیه صحیح و پیروی از یک رژیم غذایی مناسب، همراه با ورزش و فعالیت بدنی منظم در طول روز یکی از مهم ترین این موضوعات است.

فقط شیر؟

تقریبا تمام کسانی که می خواهند رژیم غذایی شان را به نفع سلامت استخوان ها تغییر دهند، به فکر مصرف شیر می افتند و هر روز چند لیوان شیر می نوشند. علاوه بر آن، این روزها نقش ویتامین D نیز در این زمینه مشخص شده است و حالا خیلی ها با مصرف مکمل های ویتامین D به فکر افزایش سلامت استخوان های شان هستند. بنابراین می توان گفت مصرف لبنیات بخصوص شیر و همین طور استفاده از ویتامین D مهم ترین نکات برای حفظ سلامت استخوان هاست.

دکتر میترا زراتی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی نیز در گفت وگو با جام جم ضمن تائید این موضوع یادآور می شود: شکی نیست که برای داشتن استخوان هایی سالم و محکم که در برابر ضربه ها مقاوم باشد و براحتی تغییر شکل ندهد، باید به میزان کافی از مواد حاوی کلسیم و ویتامین D استفاده کرد. به همین دلیل هم بسیاری از کسانی که می خواهند استخوان هایی سالم داشته باشند، معمولا فقط به مصرف شیر و منابع ویتامین D فکر می کنند. در صورتی که براساس تحقیقاتی که در سال های اخیر در این باره انجام شده است، متخصصان می گویند چنین طرز فکری اشتباه بوده و مصرف کلسیم و ویتامین D به تنهایی نمی تواند سلامت استخوان ها را تضمین کند.

تغذیه صحیح از دوران جنینی

می گویند در سنین نوجوانی و هنگام بلوغ باید شیر و لبنیات بیشتری مصرف کرد، اما آن طور که دکتر زراتی می گوید برای حفظ استحکام دندان ها و استخوان ها باید از دوران جنینی و در زمان بارداری مادر به فکر بود. به گفته وی، تغذیه مادر در این دوران نقش بسیار مهمی در استحکام دندان ها و استخوان های جنین و کودک دارد. به همین دلیل توصیه می شود خانم های باردار در طول مدت بارداری حتما از منابع پروتئینی و مواد غذایی حاوی کلسیم، منیزیم و ویتامین K به مقدار کافی استفاده کنند تا استخوان های جنین استحکام کافی داشته باشد. پس از تولد نوزاد هم کار تمام نمی شود و تغذیه با شیر مادر تا دو سال اول زندگی می تواند نقش بسیار مهمی در سلامت استخوان های او در بزرگسالی ایفا کند. وی با اشاره به این مطلب، خاطرنشان می کند: علاوه بر این، توصیه می شود دست کم هفته ای چهار، پنج روز، شیرخوار را به مدت 15 تا 20 دقیقه به صورت برهنه یا نیمه برهنه در برابر نور خورشید قرار دهید تا ویتامین D مورد نیازش تامین شود. البته خوشبختانه امروزه پس از تولد نوزاد براساس نظر پزشک از قطره ویتامین D نیز کمک می گیرند تا او با کمبودی در این زمینه مواجه نشود.

پروتئین را حذف نکنید

پس از پشت سرگذاشتن دوره جنینی و کودکی، نوبت به بزرگسالی می رسد که تغذیه صحیح در این دوران هم می تواند نقش موثری در سلامت استخوان ها داشته باشد. آن طور که دکتر زراتی می گوید مصرف منابع پروتئین و املاح برای حفظ سلامت استخوان ها ضروری است.

وی ادامه می دهد: یکی از بهترین منابع دریافت پروتئین، سفیده تخم مرغ است. کسانی که مشکل قلبی ـ عروقی ندارند نیز بدون هیچ نگرانی می توانند روزانه تا یک عدد تخم مرغ مصرف کنند.

پس از سفیده تخم مرغ، انواع گوشت، شیر و ماست منابع خوب پروتئین به حساب می آید و حتما باید به مقدار کافی در رژیم غذایی روزانه گنجانده شود. این متخصص تغذیه با بیان این مطلب ادامه می دهد: مصرف سویا و حبوبات هم می تواند پروتئین مورد نیاز بدن را تامین کند.

کلسیم؛ شیر، ماست یا پنیر؟

همه می دانیم سلامت استخوان ها و مصرف منابع حاوی کلسیم رابطه ای مستقیم با یکدیگر دارد، اما دکتر زراتی می گوید: مصرف لبنیات در صورتی می تواند موثر باشد که از انواع کم چرب آن استفاده کنید. جذب کلسیم لبنیات پرچرب پایین تر است و همین موضوع می تواند باعث کاهش یافتن جذب کلسیم شود.

وی با بیان این که میزان کلسیم پنیر کم است و با کلسیم شیر و ماست قابل مقایسه نیست، می گوید: به غیر از گروه لبنیات، مصرف مواد غذایی خانواده کلم هم می تواند در این زمینه موثر باشد. چون انواع مختلف کلم ها، کلسیم خوب و قابل جذبی دارد.

منیزیم نباشد، ویتامین D هم فایده ای ندارد

می گویند مصرف منابع حاوی منیزیم به اندازه مصرف کلسیم اهمیت دارد و می تواند به سلامت استخوان ها کمک کند. دکتر زراتی در این باره توضیح می دهد: در حقیقت زمانی که در بدن انسان به مقدار کافی منیزیم وجود نداشته باشد، هر چقدر هم در برابر آفتاب قرار بگیرد، ویتامین D فعال در بدن او ساخته نخواهد شد.

به همین دلیل هم توصیه می شود منیزیم را که در سبزیجات برگ سبز تیره مثل سبزی خوردن، کاهو و فلفل دلمه ای و همین طور آجیل وجود دارد، به مقدار کافی مصرف کنید.

ویتامین K و D را فراموش نکنید

دکتر زراتی می گوید: در صورت کمبود ویتامین K که در اسفناج و کلم به مقدار زیاد یافت می شود، استخوان ها با کوچک ترین ضربه ای می شکند. به همین دلیل هم برای پیشگیری از شکستگی ها، بویژه در سنین سالمندی مصرف منابع ویتامین K توصیه می شود.

از طرف دیگر، تمام افراد، چه بزرگسال، چه کودک و چه سالمند باید میزان ویتامین D خون شان را به طور دوره ای کنترل کنند تا اگر کمبودی وجود دارد، با نظر پزشک و به کمک مکمل ها مشکل برطرف شود.

چربی ها هم نقش دارد

نمی شود هرچقدر دوست دارید چربی بخورید و انتظار داشته باشید مشکلی برای استخوان ها پیش نیاید. چون آن طور که دکتر زراتی می گوید نوع اسیدهای چرب و چربی ها هم در سلامت استخوان ها تاثیرگذار است.

به گفته وی، مصرف منابع امگا 3 مانند ماهی، سبزی خوردن و کاهو در صورتی که همراه با آنها از مواد غذایی حاوی کلسیم هم به اندازه کافی استفاده شود، می تواند در پیشگیری از بروز پوکی استخوان موثر باشد.

البته این متخصص تغذیه یادآور می شود: یکی از عوامل ابتلا به پوکی استخوان، مصرف اسیدهای چرب اشباع است به این معنی که احتمال بروز پوکی استخوان میان افرادی که روغن های جامد گیاهی و حیوانی به مقدار زیاد مصرف می کنند، افزایش می یابد. همچنین مصرف غذاهای شور و غذاهایی که سدیم شان زیاد است نیز به علت افزایش دفع کلسیم می تواند باعث پوکی استخوان شود.

چاق ها بیشتر در معرض خطرند یا لاغرها؟

آنهایی که چاق هستند، فکر می کنند وزن زیادشان عاملی است برای کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان و لاغرها هم می گویند وزن کمی که دارند، زمینه ساز حفظ سلامت استخوان هاست. دکتر زراتی، اما طور دیگری در این باره توضیح می دهد و می گوید: ویتامین D، ویتامینی محلول در چربی است و برای افراد چاق به دلیل این که چربی بدن شان زیاد است، این ویتامین در چربی ها گیر می افتد و در نتیجه از آن استفاده بهینه نمی شود. همین مساله می تواند فرد را با کمبود ویتامین D مواجه کند و در بدنش از کلسیم استفاده خوبی نمی شود. از طرف دیگر، هرچه فشار روی استخوان ها بیشتر باشد، خروج کلسیم از استخوان کمتر است. به همین دلیل هم افراد چاق کمتر دچار کاهش املاح استخوانی می شوند، اما این موضوعات ثابت نمی کند چاقی عامل مناسبی برای پیشگیری از بروز پوکی استخوان است؛ زیرا موضوع ویتامین D نکته بسیار مهمی است که اگر به اندازه کافی در بدن وجود نداشته باشد، هرقدر هم که کلسیم در استخوان ها بماند نمی توان از آن استفاده بهینه کرد.