ماجرای تماس تلفنی روحانی چه بود؟

حسن روحانی که تجربه مذاکره هسته‌ای با قدرت‌های غربی در دهه گذشته را دارد، در این مذاکرات دست به اقدامی زد که پیش از آن هیچ دیپلمات ایرانی آن را انجام نداده بود. 

نیویورک تایمز به گفته دیپلمات‌های غربی که در سالن مذاکره حضور داشتند، می‌نویسد: روحانی تلفن را برداشت و شماره تلفن مقام معظم رهبری را گرفت. روحانی که از دوستان قدیمی رهبری به شمار می‌رود، به ایشان اعلام کرد تعلیق غنی سازی اورانیوم برای ایران ضرورت دارد. این تماس تلفنی در اکتبر 2003 اتفاق افتاد و تنها توافق هسته‌ای تهران و جامعه بین‌المللی در 11 سال گذشته را رقم زد. اکنون روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ایران پیروز شده و تا چند روز دیگر فعالیت خود را در ساختمان ریاست جمهوری آغاز می کند.

یکی از مقامات سابق وزارت خارجه فرانسه که در جریان گفت و گو های هسته‌ای ( 2005 -2003) از اعضای هیات مذاکره کننده با اروپا بوده ، می‌گوید: روحانی نشان داد که بازیگری کلیدی در عرصه سیاست ورزی ایران به شمار می‌رود. به گفته وی، روحانی تنها کسی بود که توانست قراردادی که به نظر برخی دیگر غیر معمول می نمود را اجرایی کند.

به گزارش نیویورک تایمز، خوش بینی فزاینده ای در ایران و غرب در مورد توانایی روحانی برای از سرگیری مذاکرات هسته‌ای –‌به طور جدی – وجود دارد. نوری المالکی، نخست وزیر عراق ماه جاری به ایالات متحده گفته است که روحانی آماده مذاکرات مستقیم است و دولت اوباما نیز بارها اعلام کرده که پس از سال‌ها مذاکره چند جانبه، اکنون آماده گفت و گوی رو در رو به دولت روحانی است.

البته جای تردیدی وجود ندارد که روحانی با وجود اشراف بر مشکلات موجود در ایران از جمله بحران‌های اقتصادی، با موانع متعددی در راه حل این مشکلات مواجه است. از سوی دیگر او موضوع مهمی مانند تعیین کابینه را پیش رو دارد. برخی بر این باورند که هر چه کابینه روحانی متنوع تر باشد، بقای سیاسی او بیشتر خواهد بود.

روحانی از جمله چهره هایی است که کمتر به مصاحبه رو در رو با خبرنگاران تن داده است. او می‌داند که رئیس جمهور ایران باید به مقام معظم رهبری پاسخگو باشد. از سوی دیگر تجربه فراز و فرودهای 8 ساله احمدی نژاد نیز علامتی هشدار دهنده برای جایگاه رئیس جمهور در ایران به شمار می‌رود.

از سوی دیگر همچنان دیدگاه‌های منتقدانه‌ای در مورد نقش روحانی به عنوان مذاکره کننده ارشد هسته‌ای ایران وجود دارد. منتقدان او می‌گویند روحانی با توافق هسته‌ای در برابر غرب ضعف نشان داد.

اما اغلب روحانی را به عنوان چهره ای می‌شناسند که از توانایی ایجاد اجماع بین نظرهای مخالف برخوردار است. از نظر دوستان روحانی، او مردی است که توان معامله دارد و در اغلب موضوعات سیاست خارجی در سه دهه گذشته در تصمیم گیری ها دخالت داشته است.

در مقابل، بسیاری بر این باورند که انتظار مصالحه از روحانی دور از منطق است، چرا که معمولا فشار در تغییر تصمیم گیری‌ها و مواضع جمهوری اسلامی موثر نیست. به گفته آنها روحانی به دیالوگ علاقمند است نه مونولوگ. به بیان دیگر روحانی زمانی برای دستیابی به زمینه مشترک آماده است که طرف مقابل برای آن آمادگی داشته باشد.

این در حالی است که دیپلمات هایی که از نزدیک در مذاکرات او را زیر نظر داشته اند، مهارت و انعطاف او در مذاکره را مورد تاکید قرار می‌دهند. سفیر سابق آلمان در تهران که بارها با روحانی ملاقات کرده، می گوید، او به خوبی در ساختار قدرت ایران قرار گرفته و به آسانی فریب نمی خورد.

آخرین باری که این دو ملاقات کردند، در جریان سفر خصوصی یوشکا فیشر وزیر خارجه سابق آلمان به ایران بود. سفیر سابق آلمان ادامه می‌دهد در جریان ضیافت شامی که به این مناسب برگزار شد، روحانی مدام از دوران تحصیل خود در گلاسکو در سال های 1990 سخن می گفت. او مردی خوش مشرب و رک است.  

نزدیکان به روحانی می‌گویند، وی طی 16 سالی که در شورای عالی امنیت ملی به سر می‌برد، از اتحاد تندرو ها با صدام حسین پیش از حمله عراق به کویت در سال 1990 جلوگیری کرد و ایران بی طرفی خود را حفظ کرد. از سوی دیگر این روحانی بود که واکنش محترمانه و دور از انتظار ایران به حوادث تروریستی 11 سپتامبر را مدیریت کرد و سپس به ایالات متحده در هماهنگی با نیروهای مخالف در افغانستان و عراق کمک کرد.

بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که هر راهکاری که روحانی با آن موافقت کند، در چارچوب سیستم جمهوری اسلامی خواهد بود. از سوی دیگر فضای این روزهای ایران با آنچه که در سال های 2003 تا 2005 می‌گذشت و به توافق هسته‌ای منجر شد، بسیار متفاوت است. به همین دلیل برخی کارشناسان غربی در مورد توانایی امروز روحانی برای متقاعد کردن مقامات عالی دچار تردید هستند.