آشنایی با جایگاه علمی خانواده حاج محمدحسن اعرابی

31 خرداد ماه سومین سالروز درگذشت آقای حاج محمد حسن اعرابی، داماد گرامی امام خمینی و همسر خانم فریده مصطفوی  است؛ تاکنون در خصوص شخصیت و پیشینه خانوادگی ایشان(مانند خود ایشان) کمتر بحث و سخنی به میان آمده است.

به گزارش جماران، پدر ایشان حاج شیخ محمد جواد مجتهد قمی در نجف اشرف متولد شد و در هفت سالگی به قم آمد و پس از تحصیل فقه و اصول نزد پدرش و آیت الله حاج آقا احمد قمی در 20 سالگی به اشاره پدر به تهران رفت.

وی در آنجا نزد آیات میرزا محمد حسن  آشتیانی، فقه و اصول و حاج شیخ علی نوری و میرزا محمود حکمی و شیخ عبدالکریم سبزواری حکمت و کلام را فراگرفت و پس از 3 سال به قم بازگشت و در سال 1319 ه/ق به نجف رفت و از درس آیات عظام آخوندخراسانی و سید محمد کاظم یزدی مبانی علمی خود را استوار ساخت.

حاج شیخ محمد جواد مجتهد قمی پس از 14 سال و پس از وفات پدر به درخواست مردم قم برای بازگشت در میان ابراز احساسات عموم اهالی و طلاب و علما به قم بازگشت. ورود ایشان موجب تعطیلی عمومی شهر شد که به استقبال رفته بودند. وی در کنار تدریس و تألیف امام جماعت مسجد امام حسن عسکری قم را نیز بجای پدر به عهده گرفت. «صراط المستقیم» کتابی چهارجلدی است، «سعادت بشر»، «آیینه حق نما»، «توحید قمی» (در 2 جلد)، کتاب «کیمیا در اثبات معاد جسمانی» و «یاقوت» از جمله تألیفات ایشان است.

وی در حال نگارش کتاب حادی عشر یازدهمین تألیفش بود که بدرود حیات گفت که البته باید متذکر شد، همه این آثار غیر از تقریرات فقه و اصول استادانش است.

کتابخانه ایشان به همراه کتابخانه پدرشان که به ایشان واگذار شده بود به آیت الله  بروجردی واگذار و به دستور ایشان به کتابخانه مدرسه فیضیه تحویل شد.

وی در سال 1333 هـ/ش درگذشت و پس از تشییع با شکوه و اقامه نماز بر پیکرش توسط آیت الله بروجردی، در مسجد بالاسر حرم مطهر حضرت معصومه به خاک سپرده شد.

پدربزرگ مرحوم محمدحسن اعرابی نیز مرحوم آیت الله ملا غلامرضا قمی معروف به حاج آخوند و صاحب کتاب مشهور «قلائد الفرائد» است. ایشان فلسفه را به مدت چهارسال نزد علامه شیخ علی نوری فرا گرفت و در سال 1279 ه/ق رهسپار نجف شد و از مرحوم شیخ انصاری فقه و اصول آموخت و پس از وفات شیخ، نزد میرزا محمد حسن شیرازی و میرزا حبیب ا... رشتی به تکمیل دانسته ها پرداخت و در سامرا دو سال از درس آیت میرزا محمد حسن شیرازی بهره گرفت و در سال 1298 ه/ق به قم مراجعت کرد.

 «قلائد الفرائد» (از بهترین حاشیه های فرائد الاصول شیخ انصاری)، کتاب «القضاء و الدیات»، کتاب «الاصلاه»، «صلاه المسافر»،  «قواعد الاصول» و «کنوز الجواهر» از جمله تألیفات ایشان است.

وی عالمی متواضع و به دور از مظاهر تشخص و تعین بود و در دل مردم قم آنچنان بود که مردم تکه های لباس او را در کفن خویش می گذاشتند.

 این عالم دینی به هنگام وفات وصیت نمود جنازه اش همانند مردمان عادی به دور از تشریفات تشییع شود ولی تولیت آستانه مقدسه گفت ما مقداری از راه را به وصیت ایشان عمل می کنیم و بعد به صلاحدید خود تشییع می کنیم. پیکر وی در سال 1332 ه/ق در ایوان آیینه حرم مطهر حضرت معصومه به خاک سپرده شد.

 بزرگانی چون علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی و شیخ محمد حسن ناصر الشریعه و سید محمد مقدس زاده و شیخ مرتضی انصاری دزفولی در باب زهد، تقوی، علم و تجحد ایشان سخنان بسیار دارند.

برگرفته از : کتاب علمای قم  - تألیف: ناصرالدین انصاری قمی  سال 1383