جزئیات بازار آزاد خرید و فروش برق؛ ۲۰۰ کیلووات برق برای شب یلدا

هفت صبح: قرار گرفتن در گروه مشترکان کم‌مصرف برق واقعا نیازمند ریاضت‌ است.

قبض برق جدید غافلگیرکننده بود. پیش از این درباره‌اش هشدار داده بودند، اما تصور می‌کردیم قرار است فقط مشترکان پرمصرف برق را مجازات کنند در حالی که الان مشخص شده حتی آنهایی که کمترین میزان برق را استفاده می‌کنند دست‌کم ۳۸ درصد بیشتر از گذشته باید هزینه بپردازند. آمار‌های رسمی شرکت توانیر، نشان می‌دهد ۷۵ درصد مشترکان که تعدادشان معادل ۲۴ میلیون مشترک است، الگوی مصرف را رعایت می‌کنند و به همین دلیل در هر دوره زیر ۵۰ هزار تومان قبض برایشان صادر می‌شود.

 قرار گرفتن در گروه مشترکان کم‌مصرف برق واقعا نیازمند ریاضت است؛ صرف داشتن یک یخچال و یک لامپ و نهایتا یک وسیله ضروری مانند تلویزیون، مصرف برق مشترکان از عدد تعیین شده به عنوان الگو تجاوز می‌کند. ولی اگر کسی بتواند ماهی کمتر از ۲۰۰ کیلووات برق مصرف کند قبلا ۲۲ هزار و ۷۰۰ تومان پرداخت می‌کرد. برای همین مشترک در آبان امسال قبضی با حداقل رقم ۲۹  هزار و ۷۰۰ تومان صادر شد. سایر مشترکان نیز بنا بر عددی که کنتور نشان می‌دهد، قبض سنگین‌تری دریافت کرده اند.  

مسئولان برق از کلمه «پلکانی» خوششان می‌آید و دوست دارند بگویند هر چقدر سهم مشترک از مصرف برق بیشتر شود، صورتحساب او نیز پلکانی بالا می‌رود. ضریب تعریف شده برای مشترکان بر اساس همین فرمول پلکانی، تا میزان الگوی مصرف، نیم‌برابر است. اگر مشترکی تا ۱.۵ برابر الگو برق استفاده کند، باید ۱.۵ برابر هزینه تامین پول بدهد. آنهایی که ۲.۵ برابر و بیش از ۲.۵ برابر الگوی مصرف، برق مصرف می‌کنند به پرداخت پنج برابر هزینه تامین برق موظف می‌شوند.  

بیشترین فشار به گروه آخر وارد خواهد شد. عده‌ای خاص که رویشان برچسب مشترک پرمصرف را زده‌اند و می‌گویند بابت ولنگاری در مصرف برق هر بلایی سرشان بیاید حقشان است. اگر در این دسته قرار بگیرید، به احتمال زیاد آبان امسال، حداقل برایتان قبض برق با رقم سه میلیون و ۲۰۰ هزار تومان صادر شده است.  حتی روی کاغذ هم عدد بزرگی نیست و مسئولان برق خودشان می‌دانند فشار زیادی به طبقه مرفه وارد نمی‌کند.

حالا حدس بزنید قدم بعدی برای اینکه مردم قدر برق را بدانند و آن را بی‌رویه مصرف نکنند چیست. اگر اخبار روز‌های اخیر را دنبال کرده باشید، اوراق گواهی صرفه‌جویی مصرف برق خانگی به گوشتان خورده است. این یکی در نوع خودش نوبر است و توضیح ساده‌اش می‌شود راه‌اندازی بازار آزاد خرید و فروش برق!

برخلاف چیزی که در بحث بنزین به اسم اختصاص سهمیه سوخت به کد ملی وجود دارد و دارند تلاش می‌کنند طرحش را نهایی کنند، بازار آزاد خرید و فروش برق نهایی شده است. سازوکار قانونی آن را به شکل کاملا چراغ خاموش فراهم کرده اند و همین دیروز بورس انرژی آغاز به کار معاملات گواهی صرفه‌جویی مصرف برق خانگی را جشن گرفت.

بورس انرژی ایران، در توضیح اتفاقی که افتاده توضیحات ساده‌ای ارائه کرده است. مثل اینکه موضوع قبلا در قانون پیش‌بینی شده بود و الان دارند زیرساخت‌هایش را فراهم می‌کنند. لابه‌لای اطلاعیه‌ها و مصاحبه‌ها، همچنین متوجه شدم می‌خواهند به خانوار‌هایی که در یک بازه زمانی مشخص برق کمتری مصرف می‌کنند، عوض جایزه و پاداش، برگه‌هایی به اسم گواهی صرفه‌جویی مصرف برق خانگی بدهند. هر چقدر مقدار صرفه‌جویی بیشتر باشد یا طی ماه‌ها تداوم پیدا کند، تعداد برگه‌ها بیشتر می‌شود.

لابد الان دارید از خودتان می‌پرسید با آنها چکار می‌شود کرد و چه ارزشی دارند. واقعا دوست‌های ساده‌ای دارم! قرار است گواهی صرفه‌جویی مصرف برق برای بخش برق خانگی صادر شود. از آن طرف گروهی به میزان برق بیشتری نیاز دارند. هر دو گروه در جایی به اسم بورس انرژی به هم برخورد می‌کنند. راه اندازی بورس انرژی به سه سال پیش برمی‌گردد و از اول مشابه چنین برنامه‌هایی را برایش زیر سر داشتند.  

دارندگان گواهی صرفه‌جویی برق، در بورس انرژی حکم فروشنده را پیدا می‌کنند و گروه دوم می‌شوند خریدار. نیروگاه‌های برق هم در قالب تامین‌کننده در بازار آزاد فروش برق حاضر خواهند شد، چون قطعا حجم تقاضا از عرضه سبقت خواهد گرفت. بورس انرژی مسئولیت خطیر تامین سرمایه و جذب سرمایه‌گذاری برای ساخت نیروگاه‌های جدید یا نگهداری و به‌روزرسانی نیروگاه‌های قبلی را نیز برعهده می‌گیرد.  

فکر می‌کنم حالا دقیقا متوجه شدید چه اتفاقی قرار است رخ دهد. روی کاغذ همه‌چیز شیک و اتوکشیده به نظر می‌رسد و هر طور نگاه کنید اگر سیستم به همین خوبی کار کند، نور علی نور می‌شود.  به‌خصوص برای مشترکان کم‌مصرف که موقعیتی مشابه ایرانی‌های بدون ماشین و سهمیه بنزین پیدا خواهند کرد. اما آیا واقعا جای هیچ نگرانی وجود ندارد؟ اگر نظر من را بخواهید چرا؛ حتی با اینکه می‌خواهم از تمام ظرفیت خوشبینی‌هایم استفاده کنم به نظرم یک جای کار می‌لنگد، چون در موارد مشابه مثل دو مرحله اول آزادسازی یارانه‌ها دست آخر دولت سهم خودش را برداشت و رفت و رقم اندکی به اسم یارانه نقدی برای ما مردم در نظر گرفت. حتی الان که رقم یارانه برای هر نفر از ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان به ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومان افزایش پیدا کرده است، هر طور حساب کنید رقم پرداختی با میزان افزایش حامل‌های انرژی یا قیمت روغن و مرغ لبنیات هارمونی ندارد. اگر همین اتفاق برای برق و بنزین رخ داد چکار کنیم؟