ویدیو / کِی، کجا و چگونه؟ / تصمیم سرنوشت ساز آمریکا برای پاسخ به کشته شدن سه سربازش

محمد بیات: تداوم بحران در اسرائیل و تداوم مرحله سوم عملیات زمینی ارتش اسرائیل در باریکه غزه سبب شده است تا به صورت تصاعدی سطح تنش‌ها در منطقه خاورمیانه افزایش پیدا کند. در این مدت اقدامات انصارالله یمن در دریای سرخ سبب واکنش قدرت‌های جهانی و حمله ائتلاف واشنگتن- لندن به اهداف نظامی در جنوب شبه‌جزیره عربستان شده است. هم‌زمان مقاومت عراق با افزایش سطح حملات موشکی- پهپادی علیه پایگاه‌های منتسب به سنتکام در عراق، سوریه و اخیراً اردن در حال تشدید فشار‌ها بر واشنگتن برای برقراری آتش‌بس در غزه است. برهمین اساس در جریان حمله اخیر گروه‌های مقاومت عراق به «برج ۲۲» در نزدیک پایگاه سری «التنف» در مرز اردن- سوریه قریب به ۴۷ سرباز آمریکایی مجروح و ۳ تن کشته شدند. تنها دقایقی پس از انتشار این اخبار نمایندگان جمهوری خواه کنگره آمریکا مانند تام کاتن و جام کورنین به گرفتن انگشت اتهام به سوی ایران، خواهان پاسخ متقابل آمریکا در داخل جغرافیای ایران شدند. در سوی مقابل گروهی از فرماندهان ارشد دولت آمریکا و تحلیلگران نزدیک به حزب دموکرات سعی کردند تا نه تهران بلکه گروه‌های مقاومت را مسئول این عملیات نشان دهند و خواستار پاسخ مناسب به این گروه‌های مقاومت شوند. به گزارش بلومبرگ بایدن پس از بررسی پیامد‌های حمله بر هر یک از گزینه‌های پیشنهادی پنتاگون دستور حمله به اهدافی را در خاورمیانه صادر کرده است. در ادامه این یادداشت سعی خواهیم کرد تا واکاوی پاسخ احتمالی آمریکا و آینده روابط تهران- واشنگتن در منطقه بپردازیم. 

بایدن و «انتخاب‌های سخت»
تغییر «خطوط قرمز» در جریان درگیری میان نیرو‌های مقاومت و سنتکام بدل به مهم‌ترین چالش سیاست خارجی دوران ریاست جمهوری بایدن شده است. پس از کشته شدن (حداقل) سه تن از نیرو‌های آمریکایی، جمهوری خواهان با لحنی تحقیرآمیز لب به انتقاد از سیاست‌های بایدن در قبال ایران و محور مقاومت گشودند و وی را مقصر اصلی کشته شدن نیرو‌های آمریکایی در اردن معرفی کردند. در چنین صحنه‌آرایی بایدن و تیم امنیت ملی دولت وی مجبورند تا گزینه‌های جدیدی را برای هدف قرار دادن در منطقه انتخاب کنند. در حالی که واشنگتن مجبور است تا سطح پاسخ به مقاومت را افزایش دهد، اما دموکرات‌ها علاقه‌ای به افزایش سطح تنش‌ها، حتی به صورت «محدود» و «کنترل شده» را ندارند. در همین راستا خبرگزاری الجزیره در خبری مدعی شد که تهران- واشنگتن از طریق کانال‌های ارتباطی (سوئیس و عمان) به دنبال تغییر «خطوط قرمز» جدید در میدان نبرد هستند. ظاهراً در جریان این تبادل اطلاعات، تهران اعلام کرده است که اگر آمریکا حمله‌ای به خاک ایران انجام دهد (حتی اگر تلفات انسانی نداشته باشد)، تهران با حمله نظامی پاسخ خواهد داد. 

ساعات سرنوشت‌ساز
به گزاری بلومبرگ جو بایدن رئیس جمهور آمریکا دستور داده است تا در پاسخ به کشته شدن نیرو‌های آمریکایی در مرز اردن- سوریه، اهدافی در منطقه خاورمیانه مورد هدف قرار بگیرند. وی تاکید کرده است که این حملات باید مؤثر و در عین حال از افزایش تنش‌ها در منطقه جلوگیری کند. به گفته آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا این حملات قرار است «چند سطحی» و «مرحله‌ای» باشد. طی ۴۸ ساعت گذشته تحلیلگران ارشد اندیشکده‌های آمریکایی با وجود اختلافات تاکتیکی در خصوص انتخاب اهداف و سطح حملات به ایران- مقاومت، اما در خصوص احیای اعتبار و بازدارندگی سنتکام در خاورمیانه بایکدیگر اشتراک نظر دارند. نیویورک تایمز به نقل از یک مقام آگاه آمریکایی اعلام کرده است به رغم آنکه ایران تسلیحات، منابع مالی- اطلاعاتی گروه‌های مقاومت را تأمین می‌کند، اما هیچ مدرکی دال بر اینکه تهران نقشی در حمله به «برج ۲۲» داشته باشد، وجود ندارد. به نظر می‌رسد با پیشرفت مذاکرات آتش‌بس در پاریس، واشنگتن تمایلی به افزایش تنش‌ها و کاهش احتمال صلح در غزه ندارد. 

سناریو‌های پیش‌رو
کلیدی‌ترین موضوع در جریان پاسخ آمریکا، انتخاب اهداف و نوع حمله به پایگاه‌ها، نیرو‌ها و تأسیسات حیاتی وابسته به محور مقاومت است. از ابتدای جنگ هفتم اکتبر تهران-واشنگتن از طریق کانال‌های ارتباطی سعی کردند تا جلوی صدور بحران غزه به سایر نقاط منطقه را بگیرند. برخی کارشناسان معتقدند اگر تمایل ایران و آمریکا برای کنترل تنش‌ها نبود؛ آنگاه وضعیت امنیتی در شمال اقیانوس هند و جنوب لبنان بسیار پیچیده‌تر می‌شد. حال دولت بایدن در وضعیتی قرار گرفته است که چاره‌ای جز اقدام متقابل برای احیای «بازدارندگی» در برابر مقاومت ندارد. با توجه به اخبار منتشر شده در رسانه‌های جریان اصلی به نظر می‌رسد به احتمال زیاد پاسخ آمریکا «قریب الوقوع»، اما در «چند مرحله» اتفاق خواهد افتاد. با آنکه در ابتدا برخی نمایندگان مجلس آمریکا از حمله به تهران سخن می‌گفتند؛ اما بعید به نظر می‌رسد واشنگتن به صورت مستقیم به ایران حمله نظامی کند. البته برخی معتقدند این امکان وجود دارد که حمله در سطح سایبری رخ داده یا منافع مرتبط با ایران در سطح منطقه هدف قرار بگیرد. در صورت تحقق این سناریو هرگونه اشتباه محاسباتی از سوی تهران یا واشنگتن ممکن است سبب آغاز جنگی گسترده در خاورمیانه عربی شود. دیگر سناریو قوی در خصوص پاسخ احتمالی سنتکام حمله گسترده به پایگاه‌ها و شخصیت‌های برجسته مقاومت عراق است. در این سناریو آمریکا سعی خواهد تا با وارد کردن تلفات سنگین انسانی یا حذف فرمانده‌های رده بالا-میانی هشدار جدی در خصوص تداوم حملات مقاومت عراق صادر کند. انتشار بیانیه اخیر کتائب حزب الله عراق در خصوص توقف حملات به پایگاه‌های آمریکایی مستقر در عراق- سوریه شاید گامی در راستای توقف یا تخفیف پاسخ احتمالی واشنگتن باشد. 

بازگشت به «نقطه صفر»
برخورد مستقیم میان نیرو‌های مقاومت و سنتکام به نفع هیچ یک از بازیگران منطقه‌ای- بین‌المللی، به غیر از اسرائیل نیست. طی دو دهه اخیر تل‌آویو به بهانه‌های مختلف سعی کرده است تا در قالب پروژه «امنیتی سازی» ایران، سبب افزایش فشار‌های تبلیغاتی، تحریمی و در نهایت نظامی تمدن غرب علیه تهران شود. تنها دقایقی پس از عملیات طوفان الاقصی لابی «آیپک» با انتشار بیانیه‌ای انگشت اتهام را به سوی ایران نشانه رفت و خواستار پاسخ گسترده به مرکز محور مقاومت شد. با گذشت بیش از ۱۱۶ روز از این رخداد، بار دیگر نئوکان‌ها و لابی‌های وابسته به اسرائیل خواستار هدف قرار دادن تهران شدند. حال بایدن در آستانه تصمیمی سخت قرار داد. نوع حملات آمریکا به اهداف مرتبط با مقاومت می‌تواند سبب افزایش سطح تنش‌ها شده یا آنکه مقدمه‌ای برای کاهش تنش‌ها در منطقه و نهایتاً اعلام آتش‌بس پایدار در نوار غزه باشد.