پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : اگر در تاریکی یک شب صاف به آسمان نگاه کنید، ستاره‌ها را می‌بینید که سوسو یا به اصطلاح چشمک می‌زنند. این صحنه در بسیاری از داستان‌ها توصیف شده و در ترانه‌های زیادی مورد استفاده قرار گرفته است. اما آیا نور ستاره‌ها کم و زیاد می‌شود؟ راز علمی پشت این منظره درخشان چیست و چه چیزی در ستاره‌ها باعث چشمک زدن آن‌ها می‌شود؟
پاسخ صادقانه به این سوال که چرا ستاره‌ها چشمک می‌زنند، این است که آن‌ها چشمک نمی‌زنند.
در واقع سوسو زدن‌ها یا به اصطلاح چشمک‌هایی که می‌بینیم ربطی به خود ستاره‌ها ندارد، بلکه نتیجه این است که ما آن‌ها را از زاویه‌ی دید خود در زمین می‌بینیم. از آنجایی که ستارگان از ما بسیار دور هستند، در وهله اول آن‌ها به صورت نقاط نورانی کوچک در آسمان شب در دید ما نقش می‌بندند.
رایان فرنچ، فیزیکدان خورشیدی در دانشگاه کالج لندن در بریتانیا، می‌گوید: «نور ستاره مسافت زیادی را طی می‌کند تا در یک شب صاف به چشمان ما برسد.»
در واقع نزدیک‌ترین ستاره به ما، پس از خورشید که حدود ۱۵۰ میلیون کیلومتر با زمین فاصله دارد، ستاره پروکسیما قنطورس است که در مسافت ۴ سال نوری از ما واقع شده است. نور این ستارگان نزدیک و همچنین ستارگان دورتر در راه رسیدن به چشمان ما با جو زمین برخورد می‌کند. همین اتفاق، عامل اصلی پدیده سوسو زدن است.
آقای فرنچ می‌گوید: «هنگامی که نوری از ستارگان به جو می‌رسد، قبل از رسیدن به چشم ما از لایه‌های هوای متلاطم عبور می‌کند و همین باعث می‌شود چشمک‌زن به نظر بیاید.»
در حقیقت جو مغشوش و متلاطم زمین است که باعث می‌شود ستاره‌ها چشمک بزنند. در فضا، بالاتر از جو، ستاره‌ها اصلا چشمک نمی‌زنند و همین امر یکی از دلایلی است که تلسکوپ‌های فضایی معروف از جمله هابل یا جیمز وب به این نقاط فرستاده می‌شوند تا بتوانند تصاویر واضح‌تری از فضا بگیرند و ماحصل فعالیت‌شان به خاطر تلاطم‌های جوی مخدوش نشود.
اما بعضی ممکن است بگویند در بعضی شب‌ها ستاره‌های بیشتر سوسو می‌زنند. این نیز دلیلی منطقی و آب و هوایی در پشت سر خود دارد. آقای فرنچ می‌گوید: «اگر نور ستاره‌ها قبل از رسیدن به چشمان ما از هوای بیشتری عبور کنند، بیشتر حالت تلالو پیدا می‌کنند. همین طور شب‌های مه‌آلود و مرطوب باعث ضخیم‌تر شدن لایه‌های هوا می‌شود و در نتیجه اینطور به نظر می‌رسد که ستاره‌ها بیشتر چشمک می‌زنند.»
از همین رو زمانی که اخترشناسان تصمیم می‌گیرند بزرگترین و بهترین تلسکوپ‌های جهان را روی زمین مستقر کنند، این مسائل آب و هوایی را در نظر می‌گیرند. در واقع اغلب رصدخانه‌ها در مکان‌های مرتفع و خشک قرار می‌گیرند تا بتوانند تا حد امکان لایه‌های هوایی بین ستاره و تلسکوپ را از بین ببرند.
هوای مرطوب یا غلیظ که باعث لرزش یا سوسو زدن زیاد می‌شود دید بدی تولید می‌کند در حالی که هوای خشک، آرام و رقیق دید خوبی ایجاد می‌کند. نقاط ایده‌آل رصدهای فضایی صحرای آتاکاما در شیلی، قله‌های آتشفشانی هاوایی و یا جزایر قناری در اسپانیا هستند و نمونه‌هایی به شمار می‌روند که اخترشناسان از آن‌ها با عنوان «مکان‌های با دید خوب» یاد می‌کنند.
لایه‌های جوی حتی می‌توانند در رنگ ستاره‌های سو سو زن نیز تغییر ایجاد کنند. ستاره «شباهنگ»، درخشان‌ترین ستاره در آسمان شب که در فاصله ۸.۶ سال نوری از ما قرار دارد و تقریبا از تمامی مناطق مسکونی کره زمین قابل مشاهده است، یک نمونه کلاسیک از این پدیده است.
در واقع نور ستاره در مسیر رسیدن به چشمان ما کمی توسط جو شکسته یا به اصطلاح خم می‌شود که همین امر تغییر رنگ یا درخشندگی آن را در پی دارد. این پدیده در ستاره‌هایی که نورانی‌تر هستند بیشتر جلوه می‌کند و به چشمان ما واضح‌تر می‌آید.
در این میان شاید متوجه چندین «ستاره» شده باشید که اصلاً چشمک نمی‌زنند. این اما دلیلش این است که آن‌ها در واقع سیاره هستند. بر خلاف ستارگان، سیارات منابع کوچک و نقطه‌ای نور در آسمان نیستند، بلکه اجرام پهن و بزرگی هستند که در فاصله‌ای بسیار نزدیک‌تر به ما قرار دارند.
به عبارت دیگر، آن‌ها در آسمان شب آنقدر بزرگ هستند که جو نمی‌تواند کاری کند که به چشمان ما چشمک‌زن به نظر برسند.
منبع: یورونیوز