خطر پسماندهای استان‌های شمالی برای انسان و آبزیان

ایسنا: یک کارشناس محیط زیست، مهم‌ترین آسیب بحران پسماند استان‌های شمالی کشور را به خطر افتادن سلامت مردم و مرگ آبزیان ذکر کرد.

سهیل اولادزاد تاثیر بحران پسماند استان‌های شمالی کشور بر محیط‌ زیست و زندگی مردم را برشمرد و توضیح داد: ایران یکی از بیشترین تولیدکنندگان آلاینده‌، آلودگی‌های آلی و فاضلاب خامی است که وارد دریای خزر می‌شود. قبل از آن این پساب‌ها وارد زمین‌های کشاورزی می‌شوند. سیستم آبیاری در ایران مربوط به ۳۰۰ سال قبل است که آب رودخانه‌ها وارد آب‌بندان‌ها و بدون هیچ فیلتری وارد چرخه زراعی و در نهایت آلودگی وارد زمین‌های کشاورزی می‌شود. در این شرایط بسیاری از آبزیان در رودخانه‌ها نیز از بین رفته‌اند.

وی درباره محل دفن زباله‌ها گفت: بسیاری از محل‌های دفن زباله استان‌های شمالی در زمین‌های کشاورزی و جنگل‌ها هستند که محدوده جنگلی و زمین‌ها را آلوده کرده‌اند.

اولادزاد مهم‌ترین نگرانی ناشی از پسماندهای شمال کشور را تاثیر آن بر زندگی شهروندان دانست و اظهارکرد: این وضعیت سلامت شهروندان را به خطر می‌اندازد و موجب ابتلای بسیاری از آنان به بیماری‌های گوارشی می‌شود. در واقع همه موارد در کنار هم باعث به خطر افتادن سلامت شهروندان خواهد شد.

چه مقدار زباله تر در ایران تولید می‌کنیم؟

این کارشناس محیط‌ زیست به میزان تولید زباله‌های «تر» در ایران اشاره کرد و گفت: ۵۶ تا ۶۰ درصد از زباله‌های تولید شده در ایران زباله‌های آلی و تر هستند که آب زیادی دارند و قابل سوزانده شدن نیستند اما به علت "درهم‌آمیزی" زباله‌ها هنگام بررسی در محل دفن‌ به رقمی حدود ۷۰ درصد زباله تر می‌رسیم.

وی افزود: پسماندهای آلی و تر را می‌توانیم در فرآیندهای هضم بی‌هوازی(هاضم‌ها و دایجسشن‌ها) به گاز تبدیل و از آن برق تولید کنیم یا به‌صورت LNG وCNG آن را وارد چرخه مصرف در صنایع مصرفی وخودروهای گازسوز کنیم همچنین می‌توانیم از دایجسشن‌ها، کمپوست دریافت کنیم.

اولادزاد اسیدسیتریک یا اتانول از فراورده‌هایی محسوب می‌شود که از زباله قابل استخراج است.

وی خاطرنشان کرد:در حال حاضر به زباله این چنین نگاه می‌کنند که می‌توان بسیاری از فرآورده‌ها را از آن‌ها تولید کرد.

زباله‌های تر را نباید بسوزانیم

وی با توجه به ارزش زباله‌های تر گفت: زباله‌های تر ارزش حرارتی برای سوزاندن ندارند و باید تفکیک شوند. اگر قرار است سوزانده شوند، ابتدا آن‌ها را باید خشک کنند و بعد داخل زباله‌سوز بریرند. خشک کردن، انرژی و هزینه زیادی می‌برد و توجیه اقتصادی کار زباله‌سوز را نیز از بین خواهد برد.

اولادزاد به زباله‌های «ریجکتی» نیز اشاره و اظهارکرد: این‌ زباله‌ها قابلیت سوزانده شدن دارند البته بحث پذیرش آن‌ها توسط اقلیم شمال هم مطرح است که مربوط به موضوع ارزیابی برای سازگاری می‌شود. در اقلیم‌های مشابه زباله‌سوزها توانسته‌اند فرآیند درستی را طی کنند.

وی کاربرد زباله‌سوزها را عموما برای ریجکت‌سوزها و پسماندهایی که ارزش حرارتی دارند ولی قابلیت بازیافت شدن ندارند عنوان کرد و گفت: از جمله این پسماندها می‌توان به پوشک و کیسه‌های پلاستیکی اشاره کرد.

آب‌پنهان در زباله‌ها و اهمیت بازیافت در دنیا

این کارشناس محیط‌زیست با توجه به اهمیت بحث بازیافت در دنیا افزود: برای به وجود آمدن تمام زباله‌ها انرژی و آب صرف کرده‌ایم.

وی با ذکر مثالی درباره ۲۰ لیتر آب موجود در هر کاغذ A۴ به مسئله آب‌پنهان در همه زباله‌ها اشاره کرد و گفت: سوزاندن این کاغذها در کشوری که انرژی ارزان و آب قیمت بسیار بالایی دارد کار درستی نیست. در حالی که سدها در سال خشک شدن هستند، می‌توانیم با بازگرداندن این مواد به چرخه، سود اقتصادی، افزایش میزان اشتغال و اعطای فرصت به نهادهای کوچک‌تر برای کار در این فرآیند را محقق کنیم.

با پسماندها در ایران چه می‌کنیم؟

این کارشناس محیط‌ زیست به وضعیت ایران اشاره کرد و توضیح داد: ایران کشور نفت‌خیز و گازخیزی است؛ بدین جهت که انرژی نفت و گاز را داریم چندان به استفاده از این روش‌ها برای تولید انرژی توجه نمی‌کنیم. از سوی دیگر برخی مسئولان شهری و استانی به‌ویژه در شمال کشور تنها به یک مورد توجه داشته‌اند.

وی به ذکر مثالی پرداخت و اظهارکرد: از دهه گذشته زباله‌سوز ۴۵۰ تنی در ساری توجه مسوولان استانی را به خود معطوف کرده بود؛ در صورتی که زباله‌سوز قابلیت سوزاندن همه زباله‌ها را ندارد و برخی از آن‌ها به علت قیمت بالای فرآورده‌ای که تولید می‌کنند اصلا برای سوزاندن به صرفه نیستند که از جمله آن‌ها می‌توان به پت‌ها و آهن‌آلات اشاره کرد.

این کارشناس محیط‌ زیست با اشاره به دپوی زباله گفت: در ایران صرفا پسماند را دپو می‌کنیم و شیرآبه‌ای به دست می‌آوریم که به رودخانه‌ها ریخته و از آن‌جا وارد زمین‌های کشاورزی می‌شود. در نهایت وارد سفره‌های آب زیرزمینی می‌شود که عمده آب شرب استان‌های شمالی کشور از آن‌جا تامین می‌شود.

وی در ادامه به دیگر معایب روش دپوکردن زباله‌ها اشاره و اظهارکرد: تمام فاضلاب شهری را وارد چاه‌های جذبی می‌کنیم، زباله‌ها را در محل‌هایی می‌ریزیم که هیچ "ایزولاسیونی" ندارند. همه شیرابه‌ها یا جذب زمین یا از طریق رود وارد دریا می‌شوند و در مسیر وارد زهکشی‌های کشاورزی می‌شوند.

اولادزاد به مسئله بازیافت در ایران اشاره کرد و گفت: فلزات،کاغذ و پلاستیک را می‌توانیم بازیافت کنیم و این کار بسیار بهتر از انجام صرفا فرآیند زباله‌سوزی است.

این کارشناس محیط زیست در ادامه به سرانه تولید زباله در ایران در مقایسه با آلمان اشاره کرد و توضیح داد: تولید زباله توسط مردم ایران در مقایسه با کشوری مانند آلمان که سرانه تولید زباله به ازای هر شهروند دوونیم کیلو است، بسیار ناچیز است. مردم آلمان مدیریت‌پسماند درستی دارند. دولت به مردم آموزش تولید کمتر زباله را داده‌ است. آنها ۱۰ درصد تولید زباله تر تولید می‌کنند و ما ۷۰ درصد.

وی با توجه به معایب کثرت تولید زباله تر افزود: زباله تر، زباله غیراقتصادی و کم‌ارزش از نظر اقتصادی محسوب می‌شود. این موضوع همیشه جای بحث و نگرانی سرمایه‌گذاران بوده است چون زباله تر شیرآبه زیاد و بوی بیشتری تولید می‌کند. محل تخم گذاری حشرات می‌شود و به کارگاه صدمه وارد می‌کنند.

اولادزاد به اهمیت آموزش در این زمینه تاکیدکرد و گفت: بخش دولتی، همانطور که در قانون مدیریت پسماند آموزش را به موسسات آموزش‌عالی، آموزش‌وپرورش،دانشگاه‌ها و صداوسیما سپرده است باید این موارد را تقویت کند ولی عملا هیچ آموزشی در زمینه مدیریت‌ پسماند داده نمی‌شود.

دانش بومی راهکارهای محیط‌ زیستی

اولادزاد با توجه به عملی و اجرایی بودن راهکارهای ارائه شده جهت مدیریت پسماند استان های شمالی کشور توضیح داد: همه این موارد می‌توانند عملی شوند حتی خیلی از این موارد بومی شده است و دانش بومی آنها را داریم. به عنوان مثال نیاز به واردات تجهیزات لازم برای تولید کمپوست نداریم و هر نهادی می‌تواند آن را انجام دهد اما نیاز به تولید زباله سوزها و دایجسشن‌ها داریم.

چه اقداماتی انجام داده ایم؟

وی در ادامه به اقدامات انجام شده در استان‌های شمالی کشور برای مدیریت پسماند اشاره کرد و گفت: در استان مازندران دو سایت زباله‌سوز در سال ۱۳۹۱ کلنگ‌زنی و تنها یکی از آن دو با نقص‌های زیادی افتتاح شد و در حال حاضر به صورت نیمه‌کاره فعال است. سایت دیگر هر سال قرار است، افتتاح شود و ظاهرا امسال ۲۲‌بهمن ۱۴۰۱ افتتاح می‌شود. شاید از سال ۹۱ تا الان در سراسردنیا هزاران زباله‌سوز ساخته و جمع شده باشد ولی ما همچنان در مرحله عمران یک زباله‌سوز هستیم.

این کارشناس محیط زیست اضافه کرد: در بهشهر استان مازندران یک سایت کمپوست داریم که به خوبی فعالیت نمی‌کند. در بابل و شهر نور نیز یک سایت کمپوست رها شده است و در تنکابن یک سایت کمپوست به صورت نیمه‌کاره فعالیت می‌کند. در قائمشهر حداقل ۱۰ سال است که قول احداث کارخانه کمپوست را داده‌اند ولی با تغییر شهردار تصمیم‌های مختلفی مبنی بر لغو قرارداد یا ساخت سایت گرفته شده است و هنوز از احداث کارخانه کمپوست خبری نیست.

اولادزاد با توجه به این وضعیت تاکید کرد: در نهایت اتفاق جدی که منجر به تغییر خاصی شود، تاکنون رخ نداده است.

وی افزود: شهر ساری روزانه ۳۵۰ تا ۴۰۰ تن زباله به آق‌قلا می‌فرستد. آمار سال قبل نشان می‌دهد "گیت‌فی" آق‌قلا بابت هر تن زباله ۲۵۰‌هزارتومان بوده است. به عبارتی شهرداری ساری حداقل ۷۵‌میلیارد تومان بابت ریختن زباله در آق‌قلا استان گلستان به شهرداری آنجا پرداخت می‌کرده‌ است.

اولادزاد در پایان به وضعیت زباله‌های شهر محمودآباد فریدون‌کنار و ساری اشاره‌ کرد وگفت: زباله تمامی این شهرها جمع‌آوری و با طی‌کردن حدود ۲۰۰ کیلومتر مسافت به آق‌قلای استان گلستان برده‌می‌شود.