پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : یک جنین شناس، در ارتباط با راهبردها و روش‌های مراکز درمان ناباروری برای افزایش شانس موفقیت IVF یا میکرواینجکشن، توضیحاتی ارائه داد.
بیش از دو دهه است که خدمات درمان ناباروری با استفاده از فناوری‌های نوین تولیدمثلی به زوج‌های نابارور کشور ارائه می‌شود و در این سال‌ها مراکز درمان ناباروری کشور همپای مراکز ممتاز جهان در توسعه فناوری‌های نوین درمان ناباروری و افزایش بهره‌وری آنها پیش رفته‌اند.
گفته می‌شود که شانس موفقیت در هر سیکل آی وی اف یا میکرواینجکشن حدود سی تا چهل درصد است اما مراکز پیشرفته درمان ناباروری می‌کوشند تا با استفاده از روش‌ها و فناوری‌های روز جهان شانس بارداری در روش‌های کمک‌باروری را افزایش دهند.
سمیه کاظم‌نژاد جنین‌شناس گفت: موفقیت آی وی اف یا میکرواینجکشن به عوامل متعددی بستگی دارد. همانگونه که می‌دانید جنین حاصل لقاح تخمک و اسپرم است. در آی وی اف تخمک و اسپرم‌ها در محیط کشت آزمایشگاهی کنار هم قرار داده می‌شوند تا یکی از اسپرم‌ها به داخل تخمک نفوذ کند و لقاح انجام شود اما در روش میکرواینجکشن که روشی پیشرفته‌تر است و در اغلب مراکز ممتاز، از جمله مرکز ابن‌سینا انجام می‌شود، اسپرم به طور مستقیم به داخل سیتوپلاسم تخمک تزریق می‌شود. از تعاریفی که بیان شد مشخص می‌شود که تعداد و کیفیت تخمک، تعداد و کیفیت اسپرم، وضعیت کیفی آزمایشگاه جنین‌شناسی و همچنین تبحر و تجربه جنین‌شناس و همکارانش در موفقیت میکرواینجکشن تعیین‌کننده‌اند.
وی سپس به عوامل مؤثر بر تعداد و کیفیت تخمک اشاره کرد و توضیح داد: در سیکل میکرواینجکشن، هرچه تعداد تخمک‌ها بیشتر و کیفیت تخمک‌ها بهتر باشد، به‌طبع شانس تشکیل جنین‌های بیشتر و باکیفیت‌تر افزایش پیدا می‌کند. اما گاهی خانم تخمک‌های کمی دارد و یا کیفیت تخمک‌ها پایین است. از جمله مهم‌ترین عوامل مؤثر در کاهش تعداد و کیفیت تخمک سن خانم است. با افزایش سن به‌طور طبیعی ذخیره تخمدان کاهش می‌یابد و تخمک‌ها کیفیت خود را از دست می‌دهند. سبک زندگی، تغذیه و استرس‌های محیطی نیز از جمله عوامل تأثیرگذار بر تعداد و کیفیت تخمک‌اند. افزون بر این‌ها، در برخی از خانم‌ها پاسخ تخمدان‌ها به داروهای تحریک تخمک‌گذاری ضعیف است.
این جنین‌شناس در ادامه افزود: لازم است به این نکته اشاره کنم که به‌طور طبیعی در هر سیکل فقط یک تخمک آزاد می‌شود. بنابراین وقتی زوجی در سیکل آی وی اف یا میکرواینجکشن قرار می‌گیرند لازم است داروهای تحریک تخمک‌گذاری برای خانم تجویز شود تا عملکرد تخمدان‌ها افزایش یابد و تعداد بیشتری تخمک آزاد شود تا جنین‌های بیشتری تشکیل شود. در برخی خانم‌ها تخمدان‌ها به این داروها پاسخ نمی‌دهند و حتی پس از تجویز دوزهای بالای دارو، یا تعداد تخمک خیلی کم و با کیفیت پایین به دست می‌آید یا اصلاً تخمکی به‌دست نمی‌آید. این پاسخ ضعیف تخمدان‌ها به داروهای محرک تخمدان می‌تواند ناشی از شرایط جسمی خانم، عوامل ژنتیکی و یا علل ناشناخته باشد.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا وضعیت اسپرم را از دیگر عوامل مؤثر بر موفقیت آی وی اف یا میکرواینجکشن دانست و بیان کرد: نیمی از جنین حاصل اسپرم است و بدیهی است که کمیت و کیفیت اسپرم نیز در تعداد و کیفیت جنین تعیین‌کننده است. در سیکل آی وی اف یا میکرواینجکشن هرچه تعداد کمتری اسپرم در دسترس باشد و هرچه کیفیت اسپرم‌ها کمتر باشد، شانس موفقیت کاهش می‌یابد. عوامل متعددی بر وضعیت اسپرم مؤثرند، از جمله افزایش سن (اگرچه تأثیر افزایش سن بر اسپرم نسبت به تخمک است، سبک زندگی، عوامل شغلی و عوامل محیطی. این عوامل هم بر تعداد و شاخص‌های کلی اسپرم اثرگذارند و هم بر شاخص شکست کروموزومی اسپرم (DFI) که بالا بودن آن هم احتمال بروز شکست آی وی اف یا میکرواینجکشن را افزایش می‌دهد و هم احتمال بروز سقط مکرر را.
کاظم‌نژاد در ادامه افزود: یکی دیگر از عوامل مؤثر بر موفقیت آی وی اف یا میکرواینجکشن شرایط کشت جنین است. وقتی اسپرم و تخمک به روش میکرواینجکشن لقاح داده می‌شود، باید در داخل محیط کشت استاندارد و باکیفیت قرار داده شود و مراحل رشد و تقسیم سلولی آن به‌دقت پایش شود. بنابراین وجود یک آزمایشگاه جنین‌شناسی با استانداردها و کنترل کیفی بالا برای موفقیت آی وی اف یا میکرواینجکشن ضروری است. همچنین، تکنیک‌های انتخاب و انتقال جنین نیز بسیار مهم و تعیین‌کننده‌اند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه ابن‌سینا درباره راه‌های کمک به افزایش بهره‌وری و کارایی روش‌های کمک‌باروری توضیح داد: ما در مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا همپای مراکز ممتاز جهان تلاش می‌کنیم همه عوامل مؤثر بر موفقیت میکرواینجکشن را بهبود ببخشیم تا در نهایت، با تشکیل دادن، کشت، پایش رشد، انتخاب و انتقال جنین مناسب و باکیفیت شانس موفقیت را افزایش دهیم.
وی، فناوری نوین و منحصر به فرد سلول درمانی با استفاده از سلول‌های بنیادی خون قاعدگی را یکی از راهکارهای افزایش تعداد و کیفیت تخمک دانست و گفت: کاربرد سلول درمانی در درمان ناباروری از حوزه‌های جدید و مورد توجه در جهان است. در حال حاضر برخی از کشورهای اروپایی به طور مشترک پروژه‌هایی در این حوزه تعریف و اجرا کرده‌اند. این پروژه‌ها بر کاربرد سلول‌های بنیادی مغز استخوان متمرکزند اما ایران تنها کشور جهان است که در زمینه کاربرد سلول‌های بنیادی خون قاعدگی در درمان ناباروری در حال فعالیت است. ما در پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا حدود یازده سال پیش این پروژه را آغاز کردیم، کارآزمایی بالینی فاز یک و دو (ایمنی و اثربخشی) انجام شده و اکنون در فاز سوم کارآزمایی بالینی قرار داریم. در این پروژه ما سلول‌های بنیادی خون قاعدگی را به تخمدان‌های خانم‌هایی که دچار کاهش شدید ذخیره تخمدان و پاسخ ضعیف تخمدان‌ها به داروهای تحریک تخمک‌گذاری بودند، تزریق کردیم. شانس موفقیت درمان در این خانم‌ها در حالت عادی در تمام پروتکل‌ها حداکثر ده درصد است اما ما توانستیم با استفاده از سلول‌درمانی، تعداد و کیفیت تخمک در این خانم‌ها را افزایش دهیم و در نتیجه شانس موفقیت را به حدود چهل درصد ارتقاء دهیم.
این جنین‌شناس درباره راهکارهای بهبود تعداد و کیفیت اسپرم توضیح داد: ما در پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا، به موازات مراکز معتبر جهان در تلاش‌ایم که از روش میکروفلوئیدی برای انتخاب و جداسازی اسپرم‌های با کیفیت‌تر و با DNA سالم‌تر استفاده کنیم تا با گزینش اسپرم‌های مناسب‌تر، به جنین‌های باکیفیت‌تری دست یابیم. در زمینه کاربرد سلول‌های بنیادی در مردان مبتلا به آزواسپرمی و الیگواسپرمی نیز طرح‌هایی تدوین شده است و امیدواریم همچون طرح کاربرد سلول‌های بنیادی خون قاعدگی در درمان ناباروری زنان، این پروژه نیز موفقیت‌آمیز باشد. در جهان نیز مطالعاتی در این زمینه در حال انجام است که البته فعلاً در فاز حیوانی قرار دارد.
وی با اشاره به کاربرد فناوری تایم‌لپس در ارتقاء کشت و انتخاب جنین گفت: در حالت عادی جنین پس از انتقال در محیطی به نام انکوباتور قرار می‌گیرد که Co2 و دمای مناسب برای رشد جنین در آن به‌دقت شبیه‌سازی شده است. پس از آن ما هر روزه روند رشد و تقسیم سلولی جنین را کنترل می‌کنیم تا بتوانیم جنین باکیفیت و دارای شکل ظاهری مناسب را انتخاب کنیم. فناوری تایم‌لپس یک روش تصویربرداری پیشرفته است و لحظه‌به‌لحظه مراحل رشد جنین را ثبت می‌کند. بدین ترتیب ما می‌توانیم رشد جنین را در ساعات و روزهای مختلف ببینیم و بررسی کنیم و اگر حتی اختلال کوچکی در یکی در از مراحل رشد جنین وجود داشت، آن را کنار بگذاریم. استفاده از این فناوری برای زوج‌هایی که دچار شکست مکرر آی وی اف یا سقط مکرر (به‌ویژه سقط پس از آی وی اف) می‌شوند و شک به عامل جنینی در بروز این وضعیت وجود دارد، مفید است. همچنین، استفاده از تایم‌لپس برای زوج‌هایی که سن‌شان بالا است و احتمال بروز آناپلوئیدی یا ناهنجاری ژنتیکی در جنین‌هایشان بیشتر است، می‌تواند به انتخاب جنین‌های باکیفیت‌تر و سالم‌تر کمک کند.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا در پایان یادآور شد: خوشبختانه ایران در زمینه درمان ناباروری یکی از قطب‌های منطقه و حتی جهان است و مرکز ابن‌سینا همواره پذیرای زوج‌های بسیاری از کشورهای منطقه و حتی اروپا و آمریکا بوده است. در زمینه روش‌ها و فناوری‌های افزایش‌دهنده موفقیت درمان ناباروری نیز می‌توانیم با افتخار بگوییم که نه تنها همپای جهان، بلکه در مواردی همچون سلول‌درمانی با استفاده از سلول‌های بنیادی خون قاعدگی جلوتر از جهان در حال حرکت و پیشرفت هستیم.
مهر