شبکه قاچاق و درز دارو از داخل داروخانه!

در رابطه با بروز بحران دارو-کم‌یابی و نایابی- «فراز» گفت‌وگویی داشته است با دکتر علیرضا سالم، دبیر کارفرمایی داروسازان موسس داروخانه‌های تهران و عضو شورای عالی داروخانه‌ها.

• دوباره دارو و دوباره بحران کمبود برخی داروهای خاص!

در این زمینه باید به دونکته توجه کرد؛ نخست این‎که در مورد هرچیزی که کمبود و تبعیض باشد، بازار سیاه گسترش پیدا می‌کند، متاسفانه علاوه برمشکل اصلی ما که کمبود داروست، مشکل دیگر در تخصیص بعضی داروها به بعضی داروخانه‌های خاص است، یعنی حدود ۶۰درصد گردش دارویی کشور بیشتر در دست داروخانه‌های دولتی است، آن درصد بسیار کم باقی‌مانده در بخش خصوصی هم داروخانه‌هایی هستند با عنوان «داروخانه‌های منتخب»، این دوگانگی و حتی چندگانگی در توزیع و انتقال دارو به بیمار باعث سرگردانی بیمارشده، چون بیمار نمی‌داند کدام داروخانه کدام دارو را دارد، همین مسئله موجب شده برخی داروها، در بعضی داروخانه‌ها استوک-پنهان و انبار- شده، و در برخی از داروخانه‌ها نایاب شود.

• شبکه قاچاق و درز دارو از داخل داروخانه!

 متاسفانه شبکه‌ای در پشت شبکه توزیع ایجاد شده، به نام شبکه قاچاق داروهای خاص. اجزای تشکیل‌دهنده این شبکه شامل افراد سودجویی است که می‎توانند ارتباطاتی با بعضی از داروخانه‎های خاص چه در شبکه‎های دولتی و چه شبکه‎های خصوصی برقرار کنند. به همین دلیل مثلا دارویی مانند فلوکستین، در داروخانه‌ها نیست، اما در بازار آزاد به‌وفور یافت می‌شود. این شبکه از طریق گروه‌های مجازی با هم در ارتباط‌اند وخیلی راحت، بدون کوچک‌ترین واهمه‌ای، تبلیغات خود را در گروه‌های مجازی می‌گذارند.هرچند سازمان غذا و دارو ادعا کرده که نظارتی در این بخش دارد و در مقاطعی هم برخوردهایی شده است، ولی متاسفانه باید بپذیریم که این نظارت به معنی نظارت دقیق و بازدارنده در این حوزه نیست. پس یکی از دلایل کمبود و قاچاق دارو، توزیع نابسامان داروست. اگرالان فردی دارویی نیاز داشته و به شبکه‌های قاچاق مراجعه کند، در کسری از صدم ثانیه، نسخه‌ای درست کرده و با این نسخه از مراکز دولتی و به شکل قانونی دارو را تهیه می‎کنند! ما انگشت اتهام  به‌سوی داروخانه‌ها نمی‌گیریم اما معتقدیم در مواردی شبکه‌ای از پرسنل داروخانه‌ها، موجب درز دارو به سمت قاچاقچیان و سودجویان می‌شوند. وقتی دارویی امروز وارد داروخانه می‌شود، این شبکه سودجو بلافاصله  در جریان ورود آن دارو قرار پرفته واز طریق همین شبکه با نسخه‌سازی آن دارو را دریافت کرده و به قیمت گران می‌فروشند.

• اصل این ماجرا ریشه در کجا دارد؟
•  
• اصل ماجرا این است که کمبود دارو، وجود سیاست‌های نادرست در زمینه تهیه مواداولیه است. در این زمینه دو رویکرد وجود دارد؛ یکی اصراربر گسترش تولید داخلی و ممانعت از ورود یا اختصاص ارز برای وارد کردن داروهای خاص است، در حالی‌که باید این واقعیت تلخ را بپذیریم که تولید داخلی هم وابسته به واردکردن مواد اولیه است! اگر بخواهیم بحث ورود مواداولیه را نادیده بگیریم، عملا می‌بینیم که نگاه و رویکرد ویژه‌ای برای تامین داروهای اساسی در مواقع خاص وجود ندارد؛ مثلا وقتی فلوکستین تولید داخل نیست، باید اجازه ورود نوع خارجی این دارو داده شود، متاسفانه این سیاست اعمال نمی‌شود و در نتیجه بیمار، سرگردان و نسخه به‌دست در نهایتا به دلیل کمبود دارو سراغ شبکه‌های قاچاق می‌رود. اما اگر ما این سیاست را پیش بگیریم که در مواقع خاص اجازه ورود برندهای خارجی داده شود، حالا با هر قیمتی، بیماری که نیاز فوری و فوتی به یک دارو دارد، این امکان را خواهد داشت که در صورت نبود داروی ایرانی، بتواند برند خارجی آن‌را تهیه کند. این امر تاحدودی می‌تواند، مسئله کمبود دارو را در مواقع خاص، در نظام توزیع برطرف کند. اگر گاهی اجازه داده می‌شود در مقیاس و تعداد بسیارکم است که آن‌هم معمولا وارد شبکه توزیع ناسالم می‌شود.

• منظور از توزیع ناسالم در شبکه توزیع چیست؟

 یعنی یک شرکت توزیع‌کننده، هنگام توزیع، برای داروخانه شرط می‌گذارد که  اگرمثلا فلوکسیتن می‌خواهید، باید دو میلیون تومان هم آموکسی‌سیلین بخرید!  داروخانه در این‌گونه موراد دو راه‌ در پیش رو دارد؛ یا باید سرمایه در گردش خود را ببرد بالا و برای آن داروی کمیاب هزینه گزافی بپردازد و داروهایی را که به آن نیاز ندارد را هم بخرد یا باید قید خرید داروی خاص را بزند.

• سیکل معیوب واردات، تولید و توزیع!

متاسفانه یک سیکل معیوب در نظام توزیع و تولید و واردات دارو وجود دارد که که نتیجه اسفناک آن‌را بیمار متحمل می‌شود، یعنی بیماری که نیازمند دارویی هست به دلیل سیاست‌های غلطی که در این حوزه وجود دارد از رسیدن به دارو محروم می‌ماند و جیب کسانی که در شبکه ناسالم درز و توزیع حضور دارند، پر می‌شود.

• اما بیمه، هزینه داروهای خارجی را نمی‌پردازد!

در این مورد داروهای خاص ما باید به یک روش انتخابی برسیم. مگر بیمه هزینه داروهای خاصی را که الان در شبکه خارج از توزیع رسمی و به‌صورت قاچاق عرضه می‌شود، می‌پردازد؟ در مواردی که تولید به دلیل عدم واردات مواد اولیه کم می‌شود، برای تولیدکننده هم صرف نمی‌کند داروی داخلی را بسازد. در چنین شرایطی باید مجرایی و جریانی ایجاد شود برای تامین دارو از طریق واردات در مواقع خاص. حالا این دارو را بیماری که نمی‌تواند از داروخانه و به‌صورت رسمی تهیه کند، و اتفاقا باید آن دارو را حتما مصرف کند، با مراجعه به شبکه قاچاق عملا ازحوزه بیمه خارج می‌شود.

• بیمه‌ها چه راه حلی در پیش بگیرند؟

باید شرکت‌ها و سازمان‌های بیمه‌گر خود را با چنین شرایطی وفق بدهند و طبق اساسنامه‌ها و اهدافی که دارند، دارو را به دست بیمار برسانند؛ یا اگر این کار را نمی‌کنند، حداقل در بخش عرضه، قیمت داروی ایرانی را به عنوان مابه‌التفاوت، از قیمت داوری کم کرده و مابقی را پرداخت کند. خیلی از بیماران راضی‌اند چرا که گاهی ناچارند یک داوری تولید داخل را با ده برابر قیمت اصلی بخرند. این روش حتما به نفع بیمار است. بیمار به هرحال دنبال داروی خودش است.

• نگرش دوگانه نسبت به تهیه دارو

در بخشدارو دو نگرش وجود دارد، در مورد بخش عمده‌ای از داروها، حساسیت خاصی وجود ندارد مثل داروهای سرماخوردگی یا شربت معده؛ بود و نبود این داروها باعث تهدید سلامتی بیمار نمی‌شود. ولی در مورد بعضی از داروها، بود و نبود دارو نقش مهمی در تامین سلامتی و حفظ جان بیمار دارد. در چنین مواردی مردم معمولاحساسیتی نسبت به قیمت دارد ندارند. ما که در داروخانه کار می‌کنیم می‌بینیم که بیمار مراجعه می‌کند و می‌گوید این دارو را به هر قیمتی که باشد می‌خواهم. برای این‌که سلامت و حفظ جانش در گرو تهیه داروست. پس وظیفه ما این است که دارو را از مجاری سالم به‌دست بیمار برسانیم. بیمار نباید برای یک داروی خاص شیمی‌درمانی، ناچار شود به شبکه‌های قاچاق مراجعه کند. این ضرر به نظام سلامت است. اتفاقا باید شرایط را برای تامین آن دارو با قیمت مصوب ولو گران به‌نحوی آماده کنیم، متاسفانه این نگرش، در حوزه تامین دارو وجود ندارد و داروخانه ویترین تمام‌نمای جامعه پزشکی است، و ما به عنوان داروخانه دار و موسس داروخانه، با بیمار ارتباط مستقیم داریم و حساسیت و نگرانی و درد ورنج بیمار را می‌بینیم و معتقدیم که باید هرچه سریع‌تر این معضل حل شود و بیمارانی که برای تامین دارو به داروخانه‌ها مراجعه می‌کنند، از طریق یک شبکه سالم، داروی خود را تامین کنند. چه ایرادای دارد برای بیماری که تقاضا می‌کند، یک داروی خارجی را به قیمت حتی ارز آزاد، در اختیارش قراربدهیم تا سلامتش تامین شود؟ به هرحال باید بپذیریم که تولید داخل مشکل دارد، ما نباید خود را در پشت شعارها پنهان کنیم و ادعا کنیم هدف‌مان گسترش سرمایه تولید داخلی است ولی به قیمت تهدید جان و روان بیمار!اتفاقی که متاسفانه در حوزه سلامت در حال وقوع است