بهارستان در رویای پاییزی استیضاح ‌رییس جمهوری

روزنامه اینترنتی فراز نوشت: حرف دیروز و امروز نیست. حداقل دو سال است که تندرو‌های مجلس از استیضاح و لزوم «پایین کشیدن» رییس‌جمهور حرف می‌زنند. در این سال‌ها اما چه زمانی که در مجلس دهم جریان پایداری در اقلیت بود و چه حالا که جمعشان در مجلس یازدهم جمع است، طرح استیضاح از جمع‌آوری امضا جلوتر نرفته است. تا حدی که حالا همه می‌دانند سردادن فریاد استیضاح و عدم‌کفایت رییس‌جمهور، صحنه‌ای دیگر از نمایش اصول‌گرایان در مجلس است. این بار بهانه آن‌ها روایت حسن روحانی از صلح امام حسن (ع)، امام دوم شیعیان با معاویه و لزوم «صلح به وقت صلح» و «جنگ به وقت جنگ»‌ است. اظهاراتی که ابتدا به هجمه‌ اصول‌گراها علیه او جان دوباره‌ای داد و ادامه منجر به تهدید استیضاح و حتی اعدام روحانی شد. بعد از بازگشایی دوباره پارلمان هم خبرها حاکی از این است که مجتبی ذوالنوری رییس کمیسیون امنیت ملی که حسن روحانی را به اعدام تهدید کرد، بار دیگر می‌خواهد برای استیضاح او امضا جمع‌کند. ذوالنوری پیش از این گفته بود استیضاح روحانی ۴۴ امضا داشته که ۱۱ نفر امضایشان را پس گرفتند. حال بر اساس برخی فهرست‌ها منتشر شده تعداد امضاهای استیضاح رییس‌جمهوری به ۶۰ نفر رسیده است. در حالی که طبق قانون باید حداقل یک سوم نمایندگان مجلس یعنی حدود ۹۶ نفر خواستار استیضاح رییس‌جمهوری باشند تا طرح آن به جریان بیفتد. به نظر می‌رسد که پایداری‌های مجلس در این طرح می‌توانند با مدیران احمدی‌نژاد‌ی همراه باشند اما استیضاح از حمایت رییس مجلس و نیروهای نزدیک به او برخوردار نیست. البته دلایل دیگری هم وجود که باعث می‌شود استیضاح رییس‌جمهوری در مجلس یکدست‌ اصول‌گرای یازدهم نیز هرگز به مرحله اجرا نرسد.

وقتی در مجلس اصول‌گرا شکاف می‌افتد

یکی پس از دیگر در توییت‌هایی از دنبال کردن طرح عدم کفایت رییس‌جمهوری خبر می‌دهند. جواد نیک‌بین از نمایندگان نزدیک به جریان پایداری در توییتی نوشته «براساس اصل ۸۹ قانون اساسی و ماده ۲۲۹ قانون آیین‌نامه داخلی ‎مجلس شورای اسلامی ما نمایندگان ملت شریف ایران به ۱۸ دلیل خواستار طرح ‎استیضاح و اعلام عدم کفایت رئیس‌جمهور جناب حسن روحانی می‌باشیم». قبل از نیک‌بین ذوالنوری که سودای استیضاح روحانی را از مجلس دهم در سر دارد خطاب به رییس‌جمهوری نوشت: «…امروز اکثریت قاطع ملت ایران به کمتر از عزل و مجازات شما راضی نمی‌شوند. با منطق شما رهبر انقلاب باید دستور دهد هزار بار شما را اعدام کنند تا دل مردم عزیز راضی شود.» پس از این حتی واکنش منفی اصول‌گرایان نیز مانع ذوالنوری نشد و او به سرعت بحث استیضاح را در پارلمان پیش کشید. ذوالنوری در مجلس دهم نیز پس از پخش بیانیه‌ای بدون اسم علیه رییس‌جمهور در مجلس گفت که وظیفه او «به زیر کشیدن رییس‌جمهور» است. همین ادعاها هم بود که باعث شد وقتی ذوالنوری دوباره موضوع استیضاح را مطرح کرد، عده‌ای از نماشی بودن آن انتقاد کنند. با این همه علیرضا نظری، نماینده خمین در توییتی اعلام کرد که طرح استیضاح و عدم کفایت رئیس‌جمهوری با ۲۰ محور در حال جمع‌آوری امضا است. به گفته نظری «کم‌کاری، ضعف، سستی، ناتوانی و عدم کفایت در اداره قوه مجریه به شکلی که آثار آن در آشفتگی، به‌هم‌ریختگی و نابسامانی امور کشور برای آحاد ملت شریف ایران مشهود و ملموس است.» نظری همچنین به موضوع سیاست خارجی که مجحل اختلاف اصلی اصول‌گرایان با روحانی است نیز اشاره کرده و آن را از دیگر دلایل تلاش برای استیضاح برشمرده است. تاکنون نیز فهرستی منتشر شده که نشان می‌دهد ۶۰ نفر پای این طرح را امضا کرده‌اند. نگاهی به اسامی نشان می‌دهد که غیر از ذوالنوری و چند چهره دیگر اغلب امضاکنندگان از نمایندگان شناخته‌شده مجلس نیستند. به این ترتیب مشخص است که تندروها حتی در مجلس اصول‌گرای یازدهم نیز نمی‌توانند اجماعی برای طرح عدم کفایت رییس‌جهوری ایجاد کنند و در محدوده شعار باقی می‌مانند. طبق قانون اساسی برای استیضاح رییس جمهوری به امضای حداقل یک سوم نمایندگان و برای تصویب عدم کفایت او رای دوم سوم آن‌ها نیاز است. با این همه حامیان استیضاح هنوز عقب‌نشینی نکردند و حتی در اوج بحران کرونا نیز همایشی برای تببین دلایل استیضاح برگزار کردند.

همایش استیضاح روحانی امروز در قم برگزار می‌شود. چهره‌های حاضر در مراسم خود گواه این هستند که چه محفلی خواهان برکناری حسن روحانی است. چهره‌هایی چون ذوالنوری، محمدجواد کریمی قدوسی نماینده مشهد با توماری از ادعاهای تکذیب شده، حسینعلی حاجی دلیگانی عضو هیات رییسه مجلس و جواد نیک‌بین از جمله نمایندگان مجلس یازدهم حاضر در همایش هستند. دیگر چهره‌های این محفل روح‌الله مومن نسب که با مواضع عجیب درباره فضای مجازی به شهرت رسیده، محمدصادق کوشکی استاد دانشگاه تهران و حمید رسایی نماینده ادوار مجلس هستند. چهره‌هایی که هر یک می‌توانند در مواضع جنجالی و تند با یکدیگر رقابت کنند. عنوان بزرگ این همایش «مطالبه مر قانون: استیضاح روحانی؛ حق ملت، تکلیف مجلس»‌ است. همچنین در پوستر برنامه آمده که قرار است درباره محورهای دوازده‌گانه گفت‌وگو شود. طراحان استیضاح روحانی را «امتحان بزرگ» مجلس دانستند و قرار است درباره دلالی تشکیک‌کنندگان در استیضاح و تبیین استدلال‌های خود صحبت کنند. اما نکته دیگر این پوستر منتشر کردن دو بخش از سخنان مقام معظم رهبری درباره اهمیت نقش نظارتی مجلس است. آن‌ها خواسته یا ناخواسته بخش دیگر سخنرانی‌ ایشان درباره لزوم روی کار ماندن دولت‌ها تا روز آخر را نادیده گرفتند.

تغییر سینوسی موضع تندروها درباره استیضاح

شنیده‌ها حاکی از آن است که رییس مجلس به طور مشخص با طرح استیضاح روحانی موافق نیست. با وجود تنش‌های اخیر میان قالیباف و روحانی به نظر می‌رسد برای این مخالفت چند دلیل عمده وجود دارد. در راس این دلایل باید به مخالفت مقام معظم رهبری با طرح این موضوع در مجلس اشاره کرد. مقام معظم رهبری بعد از مطرح شدن موضوع استیضاح رییس‌جمهوری در مجلس دهم از سوی ذوالنوی و دیگر تندورها، گفته بودند: «اینهایی که خطاب می‌کنند به دولت که بایستی دولت برکنار بشود و از این قبیل حرف‌ها، اینها دارند در نقشه دشمن کار می‌کنند. نخیر، دولت باید با قوّت سرِ کار بماند، کارها را باید این دولت انجام بدهد».‌ کمتر از یک سال بعد اما بار دیگر اصول‌گرایان به مجلس یازدهم بازگشتند و با هجمه علیه دولت از استیضاح روحانی سخن گفتند. در آن مقطع نیز ذوالنوری در پی امضا برای به جریان انداختن استیضاح بود. حتی مجلس یازدهم در آستانه به جریان انداختن سوال از رییس‌جمهور بود که قریب به صد امضا داشت. اما پس ارتباط تصویری با مقام معظم رهبری نه تنها طرح استیضاح بلکه سوال از رییس‌جمهوری نیز کنار گذاشته شد. ایشان در این دیدار گفته بودند:‌ «اوّلاً همه‌ی دولتها موظّفند تا روز آخر تلاش کنند و کار کنند؛ تا لحظه‌ی آخر. بنده اعتقاد راسخ دارم که دولتها بایستی تا آخرین روز مسئولیّتشان تلاش کنند و کار کنند و وظایف خودشان را انجام بدهند، بعد امانت را به دولت بعدی تسلیم کنند.» جواد نیک‌بین که امروز بار دیگر برای استیضاح روحانی تلاش می‌کند، پس از این دیدار گفته بود که «با توجه به رهنمودهای رهبر معظم انقلاب، در جلسات با نمایندگان تصمیم گرفتیم با توجه به ماه های پایانی این دولت استیضاح رئیس جمهور را از دستور کارمان خارج کنیم.» حال مشخص نیست چطور پس از چهار ماه بار دیگر تندروها دنبال کشاندن پای روحانی به مجلس برای استیضاح هستند. آن هم در حالی که حتی اغلب اصول‌گرایان نیز مخالف این اتفاق هستند. استدلال آن‌ها این است که دولت می‌تواند از این طریق از پاسخگویی بابت عملکرد خود فرار کند. از سوی دیگر به گفته اصول‌گرایان دولت پس از استیضاح می‌تواند نشان دهد که عملکردش در این سال‌ها تحت تاثیر اقدامات تندروها قرار گرفته است. از سوی دیگر روحانی تاکنون بارها تاکید کرده است که دولت تا «روز آخر» به تلاش خود ادامه خواهد داد.

به این ترتیب به نظر می‌رسد که استیضاح حسن روحانی در حد رویای اصول‌گرایان مجلس یازدهم باقی خواهد ماند. اما ایجاد فضای تنش‌آلود می‌تواند چالشی اساسی پیش روی دیپلماسی دولت روحانی باشد. آن هم در شرایطی که انتخابات آمریکا در پیش است و وضعیت فعلی و نظرسنجی‌های موجود از تغییر احتمالی رییس‌جمهور آمریکا خبر می‌دهند.