انتظارات از نخست وزیر جدید عراق را در سطح معقولی نگه دارید / عراق ماشین مسابقه‌ای است که بارها خراب شده / الکاظمی هم راننده کامیون است نه راننده ماشین مسابقه

داگلاس اولیوانت در وبسایت War on the Rocks نوشت: یازن الجبوری در مورد انتصاب نخست‌وزیر جدید می‌گوید: عراق مانند ماشین مسابقه‌ای است که مورد بی توجهی قرار گرفته و بارهاو بار‌ها هم خراب شده است. الکاظمی راننده ماشین مسابقه نیست بلکه او در واقع راننده کامیون است. هر کسی که به عراق رفته باشد فهمیده که با وجود همه مشکلات عراق هنوز هم یک ماشین مسابقه‌ای با پتانسیل عظیم سرمایه انسانی، مؤسسات آموزشی، نفت، رودخانه‌ها، زمین‌های حاصلخیز، دسترسی به دریا و شبکه جاده‌ای است، با این حال جهان باید انتظار کمی از نخست وزیر فعلی داشته باشد.

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: بیش از شش ماه از استعفای نخست وزیر عادل عبدالمهدی می‌گذرد. از طرفی پس از ناکامی در تشکیل دولت توسط دو کاندید قبلی، مجلس عراق اکثریت وزرای پیشنهادی نخست وزیر جدید را در صبح ۷ مه ۲۰۲۰ تأیید کرد. الکاظمی، روزنامه نگار سابق و فعال حقوق بشر به تازگی به عنوان آخرین نخست وزیر عراق سوگند یاد کرد. عراق بار دیگر، انتقال مسالمت آمیز قدرت را تجربه کرد، دستاوردی که با وجود همه شرایط موجود باید مورد توجه و تحسین قرار گیرد. علاوه بر این، انقال قدرت فعلی از این جهت هم حائز اهمیت است که استعفای نخست‌وزیر پیشین با فشار تظاهر کنندگان ناسیونالیست حاصل شد. سرانجام، این دولت در سایه تنش باورنکردنی بین دو حامی مهم عراق یعنی آمریکا و ایران تشکیل شد. به نظر می‌رسد سیستم سیاسی عراق توانسته به راه حلی میانی بین دو کشور دست یابد.

در غرب هیجان زیادی درباره نخست وزیری الکاظمی وجود دارد. او به عنوان یک فعال، روزنامه نگار و شهروند انگلیس، در نظر بسیاری فردی نزدیک به واشنگتن است. با این حال، حداقل به سه دلیل که در ادامه اشاره خواهیم کرد به نظر می‌رسد انتظارات از وی بیش از حد توان او باشد. نخست اینکه، عراق از تاریخ ۱۹۸۰، ۱۹۹۰، ۲۰۰۳، ۲۰۱۴، با انبوهی از مشکلات تلنبار شده درگیر است و این دولت تنها دو سال تا انتخابات فرصت دارد. دوم، انتخابات سال ۲۰۱۸ قدرت را به شکلی که قبلاً در عراق دیده نمی‌شد، حداقل در بین احزاب عرب، سنی و شیعه، تجمیع کرد. سرانجام، به نظر می‌رسد که دو بحران شیوع کووید-۱۹ و شوک نفتی ناشی از آن که منجر به کاهش درآمد‌های دولت خواهد شد، بنابراین تمام وقت و هزینه دولت الکاظمی تنها صرف مقابله با همین دو چالش خواهد شد.

عراق در چهل سال گذشته شرایط سخت و پرتنشی داشته و کم‌تر روی صلح به خود دیده است. جنگ ایران و عراق در سال ۱۹۸۸ با جنگ خلیج فارس و پس از آن سال‌های طولانی تحریم‌های آمریکا در سال ۱۹۹۰ چالش‌هایی بود که طی تمام این سال‌ها بغداد با آن رو به رو بوده است. این تحریم‌های آمریکا در نهایت منجر به حمله و اشغال نظامی در سال ۲۰۰۳ شد. آخرین بحران هم که ظهور داعش در سال ۲۰۱۴ و اشغال بسیاری از استان‌های عراق بود.

این وقایع مجموع مشکلات را طی این سال‌ها روی هم انباشته کرده است. تیپ بدر در جریان جنگ ایران و عراق اولین گروه مسلح عراقی بود که منافع ایدئولوژیک ایرانی را بر ملی گرایی عراقی ترجیح داد. طی سال‌های اخیر نیز ظهور شبه نظامیان بیشتر باعث تخریب زیرساخت‌های باقیمانده و انحلال یک سری نهاد‌ها شده است. سرانجام، داعش اکثر زیرساخت‌ها و ساختار‌های اجتماعی را در بخش‌های زیادی از جامعه عراق از جمله در میان ایزدی‌ها، شیعیان، ترکمن‌ها و مسیحیان از بین برد. در این بین نمی‌توان تأثیر داعش بر جوامع سنی عرب را هم دست کم گرفت.

این مشکلات تاریخی همچنان مهمترین چالش‌های طولانی مدت در عراق است. دیدن چشم‌اندازی امیدوارکننده برای عراق دشوار است چرا که زیرساخت‌ها نابود و فساد و تعداد شبه نظامیان افزایش یافته است. به هر حال کار نخست وزیر جدید جهت برطرف کردن این چالش‌ها دشوار است. مشکلات بسیار عمیق، سرمایه سیاسی الکاظمی بسیار محدود و مدت زمان تصدی وی نیز کوتاه است. حال این چالش‌های مهم عمدتاً نیاز به یک تلاش طولانی و متمرکز دارد.

این بدان معنا نیست که الکاظمی نمی‌تواند به دور از حواشی با این مشکلات برخورد کند. وی می‌تواند با تعهداتی که در کنفرانس کویت ۲۰۱۸ در مورد بازسازی عراق ارائه شده، شروع کند. او می‌تواند تدابیری برای جلوگیری از فساد و نفوذ گروه‌های شبه نظامی اتخاذ کند. او حتی می‌تواند دست به اصلاحاتی حتی کوچک بزند، به هر حال انتظارات از وی باید معقول باشد.

مصطفی الکاظمی، فعال، روزنامه نگار و رئیس سرویس‌های اطلاعاتی عراق نخست وزیری جذاب و جالب توجه است، اما او نیز به سبک سلف خود انتخاب شد و اساساً باید به دنبال جذب نظر همه احزاب عراقی باشد. الکاظمی جناح سیاسی در مجلس ندارد. این بر خلاف شرایطی است که نخست وزیر نوری مالکی در سال‌های ۲۰۰۶–۲۰۱۴ و به ویژه در دوره دوم خود داشت.

اکنون با توجه به فرصت کمی که این دولت پیش‌روی خود دارد، نخست وزیر و کابینه وی باید بر دو موضوع انتخابات و مدیریت بحران متمرکز باشند. بحران‌های مدیریتی عمدتاً ناشی از مواردی است که مربوط به تنگنا‌های مالی شدید کووید-۱۹ و همچنین مشکل دائمی عراق است.

برای نخستین بار نخست وزیر قول داده که انتخابات زودهنگام را به عنوان بخشی از برنامه خود در دستور کارش قرار دهد. این اتفاق به معنای واقعی بسیار دشوار خواهد بود. برگزاری انتخابات در هر زمان یک روند آهسته و پرخطر است و شرایط فعلی ناشی از شیوع کووید-۱۹ هم دشواری را دو چندان می‌کند. با این وجود، نخست وزیر باید برای برگزاری انتخابات در نوامبر یا دسامبر ۲۰۲۱ تلاش کند.

در حال حاضر خبر خوب این است که دولت‌ها و نهاد‌های غربی به انتخاب الکاظمی به عنوان نخست وزیر واکنش مثبتی نشان داده‌اند. وزیر دارایی او نیز، علی علاوی یک تکنوکرات بسیار محترم است که در سال‌های ۲۰۰۵-۲۰۰۶، به عنوان وزیر امور مالی، خدمت کرده است؛ بنابراین می‌توان از دولت‌های غربی و مؤسسات غربی نظیر بانک جهانی و صندوق بین المللی پول کمک خواست، اما به هر حال عبور از این بحران نیاز به اقدامات سختگیرانه مثل کاهش حقوق و دستمزد، کاهش یارانه‌ها و شاید تعدیل خواهد داشت. علاوه بر این، عراق مطمئناً باید ذخایر ارزی خود را کاهش دهد.

در بحبوحه شیوع کووید-۱۹، عراق با بستن مرز‌ها و فرودگاه‌های خود عملکرد مطلوبی از خودش به نمایش گذاشته است. با این حال، سیستم بیمارستانی عراق به شدت فاقد ظرفیت‌های لازم جهت درمان تعداد بالای بیماران خواهد بود. فقدان مراقبت‌های بهداشتی بی تردید یکی از دلایلی بوده که نیرو‌های چندین شرکت بین‌المللی نفت مهمترین آن‌ها پتروناس عراق را ترک کرده‌اند. خروج متخصصین بین‌المللی و لزوم ادامه فاصله‌گذاری اجتماعی باعث می‌شود که الکاظمی دو سال سخت را پیش‌روی خود داشته باشد.

بنا به دلایلی که در بالا ذکر شد، ناظران عراقی باید انتظارات خود را برای سال‌های آینده معقول کنند. مشکلات عراق عمیق و پیچیده است و به این سادگی‌ها هم حل نمی‌شود. نخست وزیر هیچ حمایت حزبی و سیاسی در پارلمان ندارد که بتواند هنگام در تصمیم گیری‌های سخت روی حمایت آن‌ها حساب کند. تنها عبور از بحران‌های فعلی احتمالا تمام وقت و انرژی الکاظمی را بگیرد. جامعه بین‌المللی ممکن است حامی او باشد، اما محدودیت‌های بسیاری در مورد چگونگی کمک به وی وجود دارد. امید جامعه بین المللی نباید به نخست وزیر الکاظمی خیلی باشد. اگر الکاظمی بتواند این ماشین مسابقه خسته را سرویس کند باید گفت: عملکرد مثبتی طی دو سال داشته است.