گزارش «نیویورک تایمز» از صندوقی در هلند با مدیریت یک لهستانی، که همزمان با برجام تاسیس شد / «وجتال» چگونه با وجود تحریم‌ها، در اقتصاد ایران سرمایه گذاری می‌کند؟

پیتر گادمن در نیویورک تایمز نوشت: مکیج وجتال نگاهی به اقتصاد ایران، خروج از برجام و تهدید‌های جنگ از سوی رئیس جمهور ترامپ علیه ایران انداخته است. تمرکز او بر پاسخ به یک سوال مهم بود: مردم ایران از کجا بیسکویت شکلاتی می‌خریدند؟!

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: ایرانی‌ها مجبور به ریاضت اقتصادی بودند و به همین خاطر به جای صرف کباب در رستوران تنقلات ارزان قیمت را جایگزین می‌کردند. وجتال، که صندوق سرمایه گذاری اختصاص داده شده به ایران را اداره می‌کند، دست روی شرکتی گذاشت که از این شرایط بیشترین سود را می‌برد: بیسکوییت گرجی. این شرکت با توجه به شرایط و خروج شرکت‌های خارجی به دلیل تحریم‌های آمریکا از موقعیت مناسبی برخوردار شد.

وجتال گفت: شما شرکت‌هایی را می‌بینید که از تحریم‌ها سود می‌برند. هرکسی که مجبور شود با کالا‌های وارداتی رقابت کند، شرایطش سخت‌تر است.

وجتال، ۳۶ ساله، متولد و بزرگ شده لهستان، نظارت بر تنها صندوق خارجی که متمرکز بر خرید سهام از دو بورس در تهران است، را اداره می‌کند. این مسئولیت ممکن است با توجه به ممنوعیت‌های مالی دشوار به نظر برسد، چرا که بالاخره کار در بازاری که تحت نظارت یک دولت تحت محاصره تحریم‌ها قرار دارد، سخت است. برای جلوگیری از ممنوعیت‌های اعمال شده توسط آمریکا در استفاده از دلار برای معامله با ایران، صندوق وجتال در هلند واقع شده و با یورو فعالیت می‌کند.

شاید بگویید چه کسی می‌خواهد با کشوری معامله کند که اقتصاد آن ویران شده و تحریم‌ها به شدت بر آن فشار می‌آورد. به همین خاطر ممکن است یک صندوق سرمایه‌گذاری متمرکز بر بازار سهام در ایران بی اهمیت به نظر برسد، اما باید گفت: وجتال چنین فکر نمی‌کند.

همانطور که خود او هم اذعان کرده تحریم‌ها بالاخره اقتصاد ایران را محدود کرده است. به عنوان مثال تحریم‌ها فروش نفت ایران از طرق قانونی را که منبع اصلی درآمد دولت است، به حداقل ممکن رسانده است. نفت بخش بزرگی از اقتصاد ایران است بنابراین خواه ناخواه قطع فروش آن باعث رکود در بخش تولید می‌شود.

اما در زیر این واقعیت باید گفت که ایران کشوری با ۸۰ میلیون نفر جمعیت و قشر تحصیلکرده بزرگی است که تلاش می‌کنند از انزوا خارج و در اقتصاد جهانی ادغام شوند. ایرانی‌ها تا امروز با با رشد صنایع مختلف اعم از پتروشیمی و خودرو گرفته تا معدن و کشاورزی سر پا مانده‌اند. این‌ها انواع شرکت‌هایی هستند که در بورس اوراق بهادار تهران فعالیت می‌کنند.

عملکرد سهام ایران به طرز واضحی ناشی از وضعیت این کشور به عنوان کشور رانده شده از اقتصاد بین‌الملل دارد. سرمایه گذاری‌های خارجی به سختی وارد کشور شده و اکنون با یک اقتصاد کلان که به سرعت در حال انقباض است، سهام در پایین‌ترین ارزش ممکن قرار گرفته است. حتی پس از افزایش قیمت سال گذشته، سهام بسیاری از شرکت‌ها در مقایسه با سودشان هنوز ناچیز به نظر می‌رسند.

شایان ذکر است که عنوان بهترین عملکرد سهام بورس جهان تمایل به کشور‌های در معرض فشار و تحریم دارد، جایی که حتی جابجایی‌های اندک و آزمایشی به سمت عادی شدن اقتصاد می‌تواند به شدت میزان ثروت یک شرکت را تغییر دهد. به گزارش countryeconomy.com، در سال ۲۰۱۸، مبادله IBC Caracas در ونزوئلا بالاترین بازده جهانی را به همراه آورد. چیزی که البته تنها یک حباب است.

وجتال در بیان نظراتی که دیدگاه‌های متعارف درباره ایران را به چالش می‌کشد، ابراز خوشحالی می‌کند. مثلا او اخیرا به پیست شگفت‌انگیز اسکی در ایران اشاره کرد که می‌تواند مرکز این ورزش در خاورمیانه و آسیای مرکزی باشد.

او در پاسخ به انتقادات پیرامون همکاری با اقتصاد دولت جنایتکاری که از کشتار در سوریه حمایت می‌کند، گفت: ما فقط سهام خرید و فروش می‌کنیم. وی در مقایسه ایران با کوبا، ونزوئلا و کره شمالی نیز متذکر شد که بازار ایران بزرگتر و امیدوار کننده‌تر است.

در دهه ۱۹۸۰، هنگامی که لهستان از سختگیری‌های کمونیسم رهایی یافت، پدر وی یکی از اولین رستوران‌های استاندارد بین‌المللی در ورشو را راه اندازی کرد.

فعالیت وجتال در بانکداری ابتدا به عنوان یک پژوهشگر سهام در سیتی‌گروپ در ورشو و بعداً به عنوان یک تاجر متمرکز بر سهام و مشتقات در جی‌پی‌مورگان در لندن آغاز شد. او سپس برای مدیریت یک صندوق سرمایه گذاری به لهستان بازگشت.

محرک او برای ورود به بازار ایران نیز توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بود که توسط رئیس جمهور باراک اوباما امضا شد. براساس این توافق ایران قول داد برنامه‌های هسته‌ای خودش را در ازای لغو تحریم‌های بین‌المللی محدود کند.

با افزایش سرمایه گذاری بین‌المللی پیش بینی شده، وجتال به تهران سفر کرد تا اوضاع را از نزدیک زیر نظر بگیرد. وی سراغ بازار سهام رفت جایی که نزدیک به دو دهه در آن فعالیت می‌کرد. در این بازار شرکت‌های مختلفی از جمله صنایع غذایی فعالیت داشتند.

بسیاری از شرکت‌ها رشد ۳۰ و ۴۰ درصدی در سال را ثبت می‌کردند، در حالی که قیمت سهام آن‌ها نشان دهنده این موضوع نبود. بازار در کل پر رونق به نظر می‌رسید.

وجتال صندوق خود، املتون که مخفف آمستردام، تهران، لندن است را در ژوئیه سال ۲۰۱۷ راه‌اندازی کرد. او دفتری هم در تهران دارد و هر ماه به این شهر سفر می‌کند.

در بین اولین خرید‌های وی یک شرکت تولید کننده شیشه بود. مواد اولیه اصلی در ایران این کشور را به بهترین مکان برای ساخت شیشه تبدیل کرده است. او پیش‌تر داستان‌هایی در مورد تولیدکنندگان ایرانی که بطری‌های شیشه‌ای را از ترکیه به ایتالیا حمل می‌کردند، شنیده بود. وی در شرکتی که بطری‌های شیشه‌ای برای صنعت داروسازی می‌ساخت، مشارکت کرد و آن‌ها را به سراسر اروپا صادر کرد.

براساس اعلام صندوق بین المللی پول، اقتصاد ایران با نرخ سالانه ۹.۵ درصد در حال کوچک‌تر شدن است. اعتراضات پس از افزایش قیمت سوخت در ماه نوامبر شهر‌های ایران را در بر گرفت. ماه گذشته دوباره اعتراضاتی در واکنش به شلیک اشتباهی به یک فروند هواپیمای مسافربری اوکراین صورت گرفت.

در ماه مه سال ۲۰۱۸، رئیس جمهور ترامپ به مشارکت آمریکا در توافق هسته‌ای ایران پایان داد و دوباره تحریم‌ها را اعمال کرد. بعد از این اتفاق وجتال که در عرصه‌های مختلف سرمایه‌گذاری کرده بود مجبور شد بزرگترین هلدینگ خود را که انحصار فروش آب و گاز طبیعی در جنوب غربی ایران را داشت، بفروشد.

مردم ایران برای تبدیل ارز داخلی، ریال به دلار تلاش کردند و این باعث شد ارزش پول ملی ایران در سال ۲۰۱۸ حدود ۷۰ درصد کاهش یابد.

برای صادرکنندگان ایرانی، این کاهش ارزش ریال در برابر دلار خبر خوبی بود. آن‌ها برای پرداخت پول به کارگران و خرید مواد اولیه خود از ریال استفاده می‌کردند، اما از فروش آن‌ها با دلار درآمد کسب می‌کردند. سود آن‌ها بالا رفت بنابراین سهام‌شان هم افزایش یافت.

وجتال در شرکت‌های پتروشیمی که اوره صادر می‌کردند سهام خریداری کرد. آن‌ها کالا‌های خود را به دلار به تولید کنندگان داخلی فولاد فروختند.

پس از از دست دادن ۲۰ درصدی سهام در سال ۲۰۱۸، ارزش سهام وجتال در سال گذشته نزدیک به ۱۷۰ درصد افزایش یافت.

وجتال در یک شرکت ایرانی که خمیر دندان و صابون درست می‌کند، سهام خریداری کرد. او سهم خود را در تولید مایع ظرفشویی گرفت چرا که اندک زمانی پس از این سرمایه‌گذاری درآمد آن‌ها چهار برابر شد.

موفق‌ترین سرمایه‌گذاری او در شرکت بیسکوییت گرجی بود. نه تنها مصرف تنقلات در بین ایرانی‌ها بالا رفت بلکه این شرکت یک چهارم کالا‌های خود را به عراق صادر و از آن درآمد کسب می‌کرد.

اکنون تقریباً نه میلیون یورو (نزدیک به ۱۰ میلیون دلار) ارزش صندوق اوست و وی اخیرا گفت که با وجود خطرات ژئوپلتیک در مورد ایران وی قصد دارد ارزش این صندوق را هرچه سریعتر ۱۰ برابر افزایش دهد.