چگونه شیوع ویروس کرونا به پایان می‌رسد؟

با وجود اينکه شيوع ويروس جديد کرونا تازه آغاز شده است، اما اپيدميولوژيست‌ها سه سناريوي گسترده براي چگونگي خاتمه يافتن شيوع اين بيماري تشريح کرده‌اند.

سازمان بهداشت جهاني شيوع در حال گسترش ويروس کرونا را در چين يک وضعيت اضطراري سلامت جهاني اعلام کرده است. برآورد مي‌شود اين بيماري که در حال حاضر به حدود 10 هزار مورد در چين رسيده، ممکن است همچنان در خارج از چين گسترش يابد و ملت‌هاي جهان بايد در اين زمينه آماده و هوشيار باشند.

اين ويروس که nCoV ناميده مي‌شود، تنها يک ماه پيش از نظر علمي ناشناخته بود. اکنون مقامات بهداشتي به شدت در تلاشند اين بيماري را شناسايي کرده و از بروز همه‌گيري (شيوع گسترده جهاني عفونت) جلوگيري کنند. با وجود اينکه اين بيماري هنوز در روزهاي آغازين خود به‌سر مي‌برد اما سوالات مهمي در مورد اين ويروس - براي مثال نحوه شيوع آن و ميزان کشندگي آن - وجود دارد که بايد پاسخ محکمي براي آنها يافت.

همچنين اکنون وقت آن رسيده تا در مورد چگونگي پايان يافتن شيوع اين بيماري نيز بينديشيم. در حال حاضر، کارشناسان بيماري‌هاي عفوني سه سناريوي بزرگ در مورد آينده شيوع اين بيماري مطرح کرده‌اند. در نظر داشته باشيد که‌ در مورد چگونگي پيدايش اين بيماري هنوز عدم‌اطمينان زيادي وجود دارد.

کنترل گسترش اين ويروس از طريق مداخلات بهداشت عمومي

کنترل گسترش ويروس کرونا از طريق مداخلات بهداشت عمومي عملا بهترين سناريو است و اساسا سناريويي است که با شيوع سارس (سندروم حاد تنفسي) در سال 2003 نيز اجرا شده است.

ويروس سارس مانند اين ويروس جديد، همچنين يک کرونا ويروس است. کروناويروس‌ها گروهي از ويروس‌هايي هستند که باعث ابتلا به بيماري در پستانداران و پرندگان مي‌شوند. چند ويروس شناخته شده کرونا وجود دارد که انسان را آلوده مي‌کنند اما بقيه کرونا ويروس‌ها حيوانات را آلوده مي‌کنند. ويروس سارس به طور عمده حيوانات را آلوده مي‌کند اما مي‌تواند جهش يابد و به انسان‌ها نيز منتقل شود و در ميان آنها گسترش يابد.

در اواخر سال 2002 و 2003 ميلادي، ويروس سارس هشت هزار و 96 نفر را (عمدتا در چين) آلوده کرد و جان 774 نفر را در 17 کشور گرفت. نکته قابل‌توجه اين بود که تا سال 2004 ، اساساً سارس از بين رفت. جسيکا فيرلي، استاد طب جهاني بهداشت در دانشگاه اموري توضيح داد: سارس يک مورد کلاسيک از سناريويي است که نشان مي‌دهد چگونه مداخلات مختلف در بهداشت عمومي مي‌تواند کارآمد باشد و يک شيوع را متوقف سازد.

در طول دوره شيوع سارس، مقامات بهداشتي تلاش کردند هرچه سريع‌تر افراد آلوده را شناسايي کرده و آنها را در انزوا قرار دهند. زماني‌ که افراد آلوده در قرنطينه قرار مي‌گيرند، سيستم ايمني بدن بيمار بدون اينکه ويروس را به فرد جديدي منتقل کند با ويروس مبارزه مي‌کند. (و در موارد بدشانس، ويروس بيمار را مي‌کشد و همراه با وي از بين مي‌رود).

اما با اين حال مداخلات بهداشت عمومي نيز به هماهنگي زيادي نياز دارد: پزشکان بايد به دنبال ويروس باشند، در مورد هر بيمار تحقيق کنند که با چه افرادي در تماس بوده و اقدامات دقيقي را براي کنترل عفونت در بيمارستان‌ها اتخاذ کنند. همچنين محدوديت سفر، قرنطينه يا غربالگري افراد در فرودگاه‌ها از ديگر مواردي است که در اين زمينه بايد انجام شود.

در مورد سارس تمام هماهنگي‌ها به سرعت اتفاق افتاد. شيوع سارس براي اولين بار در فوريه 2003 گزارش شد و تا ماه مارس صدها فردي که در معرض آلودگي با سارس قرار داشتند، در خانه‌هاي خود قرنطينه شدند. سازمان بهداشت جهاني نيز توصيه‌هايي را در مورد سفر به مناطق آسيب ديده ارسال کرد. در همين حال در فرودگاه‌ها غربالگري مسافران بين‌المللي آغاز شد و از آنها سولاتي در مورد علائم و هرگونه ارتباط احتمالي با افراد آلوده به اين ويروس پرسيده شد.

به‌طور همزمان، پزشکان در مورد تشخيص بيماري و مراقبت از بيماران در انزوا بيشتر و بيشتر مطلع مي‌شدند. تا اواسط تابستان بسياري از کشورهايي که شيوع اين بيماري را گزارش داده بودند، اعلام کردند که آلودگي سارس در کشور آنها از بين رفته است. اين روزها ممکن است سارس در حيوانات وجود داشته باشد اما ديگر در انسان‌ها گسترش نمي‌يابد.‌

متاسفانه تکرار موفقيت کنترل سارس در مورد اين شيوع جديد دشوار است. مهار سارس به نوعي آسان‌تر بود. به‌طوري‌که افراد آلوده معمولا تا زماني که علائمي مانند تب نداشتند، اين بيماري را گسترش نمي‌دادند. به اين ترتيب زماني که فرد بيمار مي‌شد، در قرنطينه نگهداري و رفت و آمد به آن محل متوقف مي‌شد اما اگر موارد ابتلا به سارس قبل از بروز علائم عفوني مي‌شدند يا اگر موارد آلوده بدون علائم، قادر به انتقال ويروس بودند در آن صورت کنترل اين بيماري بسيار دشوارتر و شايد غيرممکن بود.

اما در مورد شيوع ويروس جديد کرونا، محققان هنوز در تلاشند تا دريابند که آيا اين ويروس مي‌تواند قبل از بروز علائم گسترش يابد يا خير؟ (محققان اکنون يک مورد را گزارش داده‌اند که ويروس به اين روش پخش شده است). اما اگر ويروس بتواند قبل از بروز علائم در فرد آلوده، منتقل شود در آن صورت کنترل آن دشوارتر خواهد شد، زيرا برخي مردم نمي‌دانند که بيمار هستند و به‌دنبال مراقبت‌هاي پزشکي نيز نخواهند بود. همچنين در مورد سارس مقامات بهداشت شانس بهتري داشتند زيرا انتقال اين ويروس در خارج از مراکز مراقبت‌هاي بهداشتي و بدون کمک افراد «ابرگسترنده» (superspreader) کارآمد نبوده است.

ابرگسترنده‌ها حاملان کميابي هستند که به دليل رفتار يا آرايش سيستم ايمني بدن خود، مسئول شيوع بيماري هستند. در مورد سارس، مقامات بهداشت با شناسايي اين افراد، آنها را در قرنطينه قرار مي‌دادند و به اين‌ترتيب متوقف کردن اين بيماري راحت‌تر بود. اما در مورد ويروس جديد کرونا، هنوز مشخص نيست که افراد ابرگسترنده چه نقشي ايفا مي‌کنند.

آنچه مشخص شده اين است که شيوع ويروس جديد کرونا، در حال حاضر از سارس بيشتر است. يک الگوي جديد بر مبناي رياضي که به تازگي در مجله The Lancet منتشر شده است، ارزيابي مي‌کند که تا روز بيست و پنجم ژانويه، 75 هزار و 800 نفر در شهر «ووهان» چين که اين شيوع از آنجا سرچشمه گرفته است، آلوده شده‌اند اما ممکن است در آمار رسمي افراد مبتلا به اين بيماري در چين ثبت نشده باشند. محققان حدس مي‌زنند اگر انتقال ويروس جديد کرونا به يک چهارم کاهش يابد، سرعت رشد شيوع آن کند مي‌شود. در نهايت شيوع اين بيماري را مي‌توان با ابداع يک واکسن جديد متوقف کرد. اين در حالي است که ابداع اين واکسن حتي در سريع‌ترين سناريو، سال‌ها طول مي‌کشد.

ويروس پس از آلوده کردن تمام يا بيشتر افراد مستعد، از بين مي‌رود

شيوع بيماري‌ها کمي شبيه آتش‌سوزي است. ويروس شعله است و افراد مستعد به اين آلودگي، سوخت آن محسوب مي‌شوند. سرانجام و در نهايت زماني‌ که آتش تمام مي‌شود، آتش خود را نيز از بين مي‌برد. در مورد ويروس جديد کرونا، هنوز دشوار است که دريابيم چگونه اين ويروس به خودي خود از بين مي‌رود. اين موضوع ممکن است به اين دليل باشد که هنوز به‌طور دقيق نمي‌دانيم چه افرادي مستعد آلودگي به اين ويروس هستند.

ممکن است افرادي باشند که بدن آنها مصونيت بيشتري نسبت به اين ويروس داشته باشد. زماني که اين بيماري به‌طور طبيعي شيوع مي‌يابد مقامات بهداشتي افراد آلوده را جدا کرده، در قرنطينه قرار داده و آنها را تحت‌غربالگري قرار مي‌دهند. همچنين اين احتمال وجود دارد که با اتخاذ اقدامات شديد کنترلي و نظارتي مانع گسترش اين ويروس به کشورهاي ديگر شويم و همزمان اين ويروس را تا حد زيادي در چين از بين ببريم. البته اين سناريو، نمي‌تواند سناريوي مطلوبي باشد، چرا‌که مستلزم بيمار شدن افراد زياد و احتمالا مرگ آنها خواهد بود.

مساله ديگري که باز هم مطلوب نيست، اين است که مقامات بهداشتي بسته به جنبه‌هاي اين بيماري براي مثال تعدادي که به اين عفونت مبتلا مي‌شوند، تعدادي که از اين بيماري جان خود را از دست مي‌دهند و راحتي گسترش اين بيماري از فردي به فرد ديگر، تلاش مي‌کنند اين بيماري را دريابند.

اين در حالي است که به گفته محققان، معمولا شيوع هر بيماري با يک اوج همراه است و پس از آن کاهش مي‌يابد؛ اکنون سوال اينجاست که آيا مي‌توانيم اين بيماري را به‌طور کامل کنترل کنيم يا سرايت مداوم اين بيماري وجود خواهد داشت.

ويروس کرونا، به ويروس شايع ديگري تبديل مي‌شود

سناريوي سومي نيز در مورد چگونگي خاتمه يافتن شيوع ويروس جديد کرونا وجود دارد و آن، اين است که اين ويروس در نهايت مي‌تواند به يک ويروس شايع ديگري تبديل شود که همانند آنفلوآنزا در فصل شيوع اين بيماري بروز مي‌کند و از بين مي‌رود. براي مثال در سال 2009‌، گونه جديدي از ويروس آنفلوآنزاي H1N1 به صورت همه‌گيري در جهان گسترش يافت.

اما پس از مدتي اين شيوع در بخش معمولي از فهرست اقداماتي قرار گرفت که ممکن است در فصل آنفلوآنزا رخ دهد. اکنون چهار‌گونه ويروس کرونا وجود دارد که به‌طور شايع انسان‌ها را همانند ويروس شايع سرماخوردگي و ذات‌الريه آلوده مي‌کند. ممکن است ويروس جديد کرونا نيز به پنجمين ويروس شايعي تبديل شود که مانند آنفلوآنزا با فصل اين بيماري مي‌آيد و مي‌رود.

احتمالا اين ويروس مي‌تواند در چين به يک ويروس فصلي تبديل شود يا مي‌تواند مانند آنفلوآنزا تمام جهان را تحت‌الشعاع قرار دهد. سياست‌هاي فعلي اتخاذ شده ممکن است موجب مهار اين ويروس در خارج از چين شده و باعث شوند که اين ويروس در داخل چين به يک ويروس فصلي کرونا تبديل شود. با اين وجود، پيش‌بيني اتفاقاتي که مي‌افتد دشوار است و اينها تنها احتمالاتي هستند که در اين زمينه ارائه شده‌اند.

روزنامه آرمان ملی