سال ۱۳۸۲؛ تلگراف محرمانه آمریکا در مورد سرمایه گذاری غول انرژی ایتالیا در ایران / پیام وزیر اقتصاد ایتالیا به مدیران «انی» در مورد هشدار واشنگتن درباره تهران

«انتخاب» اسناد ویکی لیکس در رابطه با ایران را که متعلق به سال های ۱۹۷۲ تا ۲۰۰۹ است، را به صورت روزانه و به منظور آگاهی مخاطبان نسبت به تحولات و اتفاقات گذشته، منتشرمی کند

سرویس تاریخ «انتخاب»: سفارت آمریکا در ایتالیا در تلگرافی محرمانه به تاریخ چهارشنبه، ۴ تیر ۱۳۸۲ به بحث حضور شرکتی نفتی ایتالیایی «انی» در ایران پرداخته شده است.

به گزارش «انتخاب»؛ متن این سند که ویکی لیکس آن را منتشر کرده، در زیر آمده است:

موضوع سند: بروزرسانی درباره انی: غول انرژی ایتالیا نگاهش هم به داخل و هم به خارج

طبقه بندی: محرمانه

سه شنبه 17:17 دقیقه دهم ژوئن 2003

از: ایتالیا

به: نامشخص

1. خلاصه: انی، برترین شرکت انرژی ایتالیا در حال توسعه به بازارهای خارجی بوده و در عین حال موقعیت خود در داخل کشور را هم تثبیت می‌کند. حضور مهم این شرکت در خاورمیانه و آسیای مرکزی بصورت فزاینده ای با توسعه در داخل اروپا از جمله خریدهای اخیر در اسپانیا و اسکاندیناوی همراه شده است. خرید سهام ایتال گاز(بزرگترین توزیع کننده گاز طبیعی) توسط انی در سطح داخلی به این شرکت امکان می دهد تا جایگاه خود را در آستانه آزاد شدن سهام خود بر اساس قوانین ایتالیا و اتحادیه اروپا، تثبیت کند. پایان خلاصه.
2. در سال گذشته، انی، برترین تولید کننده انرژی ایتالیا همچنان توسعه خود به بازارهای خارج ایتالیا را ادامه داده و بصورت همزمان موقعیت خود را در بازار ایتالیا هم تثبیت کرده است. مدیران انی، از رابرتو پلی به پایین، به ما گفته اند که شرکت از روند ثابت و دقیق توسعه خود در داخل اروپا راضی است. آنها از عملکرد انی در بستر دریای خزر بویژه تکمیل خطوط لوله جریان آبی از روسیه به ترکیه و حضور مهم این شرکت در بخش های نفت و گاز قزاقستان، هم راضی هستند.

بستر خزر – رشد قزاقستان، رکود آذربایجان

3. در دیدار با وزیر اقتصاد در اوایل امسال، پولی به قزاقستان به عنوان یکی از فعالیت های کلیدی این شرکت در دریای خزر اشاره کرد. نقش انی (از طریق KCO) به عنوان تنها اپراتور میدان نفتی گسترده خاشگان مسلما باعث افتخار این شرکت است – تا حدی که انی تابستان سال گذشته و وقتی احساس کرد موقعیتش به عنوان ارپاتور توسط شریکش در کنسرسیوم یعنی اکسون موبایل به خطر افتاده، فورا به ما شکایت کرد (هرچند منشا این مناقشه ظاهرا از انتقاد به عملکرد انی به عنوان اپراتور توسط شرکایش بر می گردد اما رابط های ما هرگز هیچگونه اختلاف داخل کنسرسیوم گزارش نکرده اند). انی در پروژه کاراخاچاگانک در شمال غرب قزاقستان نفع بیشتری دارد و در آنجا با شرکت بریتیش گاز بصورت مشترک فعالیت می کند.
4. هرچند رابط های ما در انی ترجیح می دهند مشکلات با خاشاگان و کاراخاچاگانک را بی اهمیت جلوه دهند اما به ما گفته اند که رابطه انی با دولت قزاقستان به مرحله تندی رسیده است. این مسئله شامل اختلاف درباره قرارداد می شود و رابط ها به ما گفته اند که این اختلافات تنها با مداخله رییس جمهور نظربایف و تایید اعتبار قراردادهای حاضر (از جمله توافق تولید مشترک انی با دولت قزاقستان) به پایان رسیده است. انی تصمیم این شرکت در اواسط ماه می به همراه اغلب شرکای کنسرسوم برای خرید سهام بریتیش گاز در پروژه خاشاگان را یک تصمیم عادی تجاری توصیف می کنند (به جای آنکه به دو شرکت چینی اجازه دهند که وارد کنسرسیوم شوند). رابط های ما درباره مشکلات اخیر با دولت قزاقستان (مثلا کسب تایید دولت برای طرح توسعه خاشاگان و همینطور لغو قانون معافیت از مالیات بردرآمد این کنسرسیوم) هیچ حرفی نزده اند. انی بصورت علنی تاخیر در رسیدن به تایید این پروژه توسعه ای را تایید کرده است. البته رابط های ما گفته اند که فعلا شرکت نگرانی در این زمینه ندارد.
5. برخلاف امیدهای زیادی که به عملیات در قزاقستان بسته اند، انی تمایلی به آذربایجان نداردکه دلیل آن تصمیم اواخر سال 2002 برای خارج کردن سهام درصدی خود از لوک آگیپ (سرمایه گذاری مشترک با لوک اویل روسیه) در پروژه گاز دریایی شاخ دنیز بود. انی می گوید که ای تصمیم به چند دلیل گرفته شده است: ناامید کننده بودن نتایج اکتشافات، زیاد بودن گاز در منطقه، نبود نفع راهبردی (مخصوصا با توجه به سرمایه گذاری عظیم در قزاقستان) و البته برخی مشکلات در کنسرسیوم. انی لز گزارش های اواخر 2002 تعجب کرده بود که لوک آگیپ ممکن ایت در تصمیم خود برای خارج کردن آن سهام تجدیدنظر کند، و اشاره می کنند که تصمیم قبلی تغییری نکرده است. این شرکت ظاهرا به سهام پنج درصدی خود در خط لوله باکو-تفلیس-سیحون پایبند است.

ترکیه، یونان و گاز به اروپا – انی محتاط است

6. تکمیل و افتتاح جریان آبی

خط لوله سراسری از روسیه به ترکیه، همانند پروژه خاشاگان، نقطه افتخار میان مدیران انی است. اشتیاق انی برای جریان آبی (با وجود کم رونق تر شدن بازار گاز ترکیه) قابل مقایسه با اشتیاق برای پروژه احتمالی انتقال گاز از یونان به بقیه اروپای غربی نیست. انی به ما گفته است که عدم تمایل همیشگی آنها به عوامل متعددی بستگی دارد. قوانین آزادسازی انرژی در ایتالیا مانع از آن خواهد شد که این شرکت گاز را به این شکل خریداری یا کنترل کند. بعلاوه، گاز در مناطق کمتر صنعتی جنوب ایتالیا یعنی محل ورود آن به کشور، چندان موردنیاز نیست. از همه مهمتر انی همین حالا هم متعهد به واردات گاز از الجزایر (از طریق تونس و سیلیل) و بعدها از طریق لیبی است. انی معتقد نیست که گاز وارداتی از دریای خزر با واردات از شمال آفریقا رقابت کند (نکته: مقامات قانونگذار حوزه گاز ایتالیا بیشتر از انی درباره واردات گاز از دریای خزر اشتیاق دارند. آنها نگرانی عرضه بیش از حد که در پاراگراف 7 گفته شده نیستند. مقامات موضع انی را بخشی از تلاش های این شرکت برای حفظ سلطه خود در بازار داخلی ایتالیا می دانند. پایان نکته)

7. در جریان نشست وزیران انرژی ایتالیا و الجزایر در ماه آوریل برای پیشبرد پروژه خط لوله گاز الجزایر-ساردین، مدیرعامل انی، ویتورو مینکاتو با انتقاد از این خط لوله به دلیل تاثیر آن در عرضه بیش از حد به بازار گاز ایتالیا انتقاد کرده و هیجان مذاکرات را از بین برد (مصرف گاز در ایتالیا در سال 2002 کاهش یافت که اولین مرتبه کاهش در چند دهه اخیر بود). مینکاتو تایید کرد که خط لوله لیبی-سیسیل که با این خط لوله رقابت داشته و انی در حال ساخت آ« است، در دوران رونق اقتصادی طراحی شده بود و آن هم می تواند این مشکل را شدیدتر کند (مینکاتو به تلویح تایید کرد که خط لوله لیبی به نفع رقبای انی بوده و آنها در طول مسیر این خط لوله جدید تقویت می کند). تعجبی ندارد که انی اکنون یکی از شرکت کنندگان ایتالیایی در مطالعات امکان سنجی خط لوله الجزایر-ساردین نیست (که شامل رقبای انی، ادیسون و انل می شود). البته از دیدگاه تجاری، مینکاتو گفت که شرکت سایپم که شرکت ساخت و ساز دریایی انی محسوب می شود، شاید در جریان ساخت این خط لوله مشارکت کند.

ایران و لیبی – پیش بینی حضور مداوم و قوی

8. تمایل انی به هردوی ایران و لیبی همچنان قوی است. هرچند ما نمی دانیم آیا هیجکدام از سرمایه گذاری های انی در این کشورها می تواند موجب نگرانی ILSA شود. اما این شرکت ظاهرا روی نتایج مثبت احتمالی در آینده ناشی از فعالیت های کنونی خودش سرمایه گذاری کرده است. انی با اشاره به سابقه طولانی فعالیت خود در این کشورها که از دوران قذافی و حتی انقلاب ایران هم قدیمی تر است، تاکید دارد که حضورش در هردوی این کشورها ضروری است.
9. مدیران انی این روزها درباره لیبی خوش‎بین‌تر از ایران هستند. خط لوله گاز لیبی-سیسیل که اکنون وارد فاز مهندسی و پیش ساخت شده، برای تکمیل در اواخر سال 2004 برنامه ریزی شده است. میدان گاز طبیعی وفا که بصورت مشترک توسط انی و شرکت ملی نفت لیبی توسعه داده می شود هم قرار است بصورت هم‎زمان تولید خود را آغاز کند تا خوراک این خط لوله تامین شود. خرید شرکت لازمو توسط انی منجر به مخالفت کنونی این شرکت در مقام اپراتور میدان نفتی الفنت شده است که در آنجا 33 درصد سهام دارد و انتظار می رود تولید آن در اواخر همین سال آغاز شود. رابط‌های ما در انی می گویند این شرکت همکاری خوبی با نهادهای انرژی لیبی دارد. بصورت کلی تبادلات تجاری مثبتی میان ایتالیا و لیبی در جریان است (مثال – آدولفو اورسو، معاون وزیر تجارت ایتالیا ریاست هیات دیدارکننده از لیبی در روزهای 7 تا 8 آوریل را برعهده داشت) و این فضا باعث امیدواری بیشتر انی شده است.
10. انی بیشتر نگران توسعه کوتاه مدت در ایران است که به شرایط سیاسی نامطمئن این کشور در سالهای اخیر برمی گردد که ریسک فعالیت‌های شرکت‌ها را بالا برده است. سابقه انی که توانست از انقلاب ایران سالم بیرون بیاید، باعث شده در ارزیابی موقعیت کنونی هم خوش بین باشد. در بسیاری از موارد، رابط های ما امیدوارند که ایران به یک [کشور] میانه‎روتر تبدیل شود نه اینکه دچار انقلاب شود. سهم چندمیلیارد دلاری انی در چهار پروژه مهم ایران (شامل میدان نفتی دارخوین، اولین پروژه دریایی توسط یک شرکت خارجی بعد از انقلاب ایران) نشانه تعهد انی به این کشور علی‏رغم خطرات است.
11. در بحث درباره عملیات انی در ایران و لیبی، سفارت بصورت مداوم قوانین تحریم های ایران و لیبی را به مدیران این شرکتها یادآور می‏شود. در جدیدترین پیام، وزیر اقتصاد به پولی، مدیرعامل این شرکت یادآور شد که آمریکا با سرمایه گذاری در هردوی ایران و لیبی مخالف است. هرچند آمریکا از تغییرات مثبت در رفتار لیبی استقبال می کند، اما این کشور باید تمامی ابعاد قطعنامه های شورای امنیت درباره با بمب‎گذاری لاکربی (از جمله پذیرش مسئولیت و جبران) را رعایت کند. وزیر اقتصاد همچنین بر نبود پیشرفت مثبت در ایران انتقاد کرد که همچنان به توسعه تسلیحات کشتار جمعی، نقض حقوق بشر شهروندان خود و حمایت از تروریسم ادامه می دهد.(!!)
12. انی از نزدیک تحولات عراق را زیرنظر داشته و ظاهرا روی حمایت دولت ایتالیا از جنگ آمریکا در عراق و نقش احتمالی این شرکت در بازسازی و مدرن سازی بخش انرژی این کشور حساب می کند. رابط های ما در انی بر سابقه طولانی شرکت در عراق (از اواسط دهه 1950 تا 1980) و تجربه گسترده آنها در تمامی جوانب اکتشاف، تولید و مهندسی نفت تاکید کرده اند. انی به ما گفته است که این شرکت بصورت ویژه به نمایندگی ایتالیا در کمیته مشورتی نفت که توسط فیلیپ کارول برگزار می‎شود، علاقه مند است.

توسعه اروپایی – آماده سازی برای لیبرال کردن بازار اتحادیه اروپا

13. انی در میانه حرکت برای توسعه ایستاده و در شرکت های انرژی خارج از ایتالیا، بویژه در اروپای غربی، سرمایه گذاری می کند. نمونه های آن در دو سال گذشته شامل خرید شرکت نفتی لاسمو انگلستان (به ارزش 4.2 میلیارد دلار)، سهام 50 درصدی در شرکت گاز فنسوای اسپانیا (440 میلیون یورو) و خرید سهم نروژ در شرکت نفت و گاز فورتوم فنلاند (1.1 میلیارد دلار) می شود. در اوایل سال 2003 انی اعلام کرد که می خواهد تا سال 2006 به بازیگری بزرگ در بازار گاز طبیعی اروپا تبدیل شود و بصورت خاص روی ترکیه، آلمان و شبه جزیره آیبری هدفگذاری کرده است (با هدف رسیدن به 44 میلیارد مترمکعب فروش تا سال 2006 در مقایسه با 20 میلیارد مترمکعب فروش در سال 2002).
14. انی پیش بینی می کند سهم آن در برخی بازارهای اروپایی افزایش پیدا کند و در عین حال در برخی دیگر هم از مزایایی در حوزه فروش و شناخته شده بودن برندش برخوردار است. جدا از تلاشهای این شرکت برای توسعه در بازارهای خارجی، رابطهای ما گفته اند که شرکت با دقت عملیات خود در سراسر جهان، از جمله احتمال خروج از برخی کشورهای با چشم انداز ضعیف تر را بررسی می کند.

حمایت داخلی – بازار رو به رکود و سهم از بازار

15. در دهه گذشته انی از یک شرکت سهامی چندملیتی به یک شرکت نفت و گاز منسجم‎تر تبدیل شده است. بسیاری از نهادهای مشارکتی که قبلا در قالب شرکتهای جداگانه فعالیت می کردند (مانند آگیپ پترولی، که بر تصفیه و بازاریابی نظارت دارد، آگیپ اسپا، که بر بخش اکتشاف و تولید نظارت دارد) اکنون به بخش هایی داخل انی تبدیل شده اند. چند استثنای مهم وجود دارند (اسنام پروگتی، سایپام) که هنوز مجزا هستند اما رابط های ما می گویند این نهادهای باقیمانده هم یا به بخش هایی داخل انی تبدیل می شوند و یا در چند سال آینده فروخته خواهند شد.
16. دولت ایتالیا 30 درصد انی را در اختیار دارد، هرچند نخست وزیر برلوسکونی اشاره کرده است که دولت این کشور شاید بخشی از سهام خود در این شرکت را بفروشد. هرچند دولت ایتالیا نقش مهمی در انتخاب رهبری انی دارد، اما رابط های ما می گویند شرکت در حوزه تصمیماتش با فشارهای زیادی از سوی دولت مواجه نیست.
17. تجدیدساختار انی تا حد زیادی مدیون تلاشهای مداوم در داخل ایتالیا (قانون لتا) و همچنین تلاش های اتحادیه اروپا برای آزادسازی بازار انرژی است. بر اساس قانون لتا، انی باید کنترل خود بر بازار گاز طبیعی را در داخل ایتالیا به 61 درصد تا سال 2002 کاهش دهد. هرچند سازمان مبارزه با انحصار ایتالیا در اواخر سال 2002 رای داد که انی با کنترل غیرمستقیم خارج از ایتالیا، بر واردات گاز به ایتالیا، این قانون را نقض کرده است اما در عین حال تلاشهای همراه با حسن نیت انی برای رعایت این قوانین آزادسازی را به رسمیت شناخت.
18. انی به ما گفته است که تصمیم اخیر آن برای خرید همه سهام شرکت توزیع گاز طبیعی ایتال گاز (انی قبلا 44 درصد سهام این شرکت را در دست داشت) می تواند یک بازوی تجاری قوی و منسجم ایجام کند که در ایجاد ائتلاف هایی خارج از ایتالیا مهم خواهد بود. هدف تدریجی این شرکت بازاریابی برای گاز صادراتی از ایتالیا است که تقریبا در عرض سه سال آغاز خواهد شد. این صادرات به این شرکت امکان خواهد داد تا در محدود قوانین لتا باقی مانده و در عین حال بازارها را برای عرضه بیش از حد (احتمالی) گاز طبیعی در ایتالیا در صورت اجرایی شدن خط لوله جریان سبز لیبی-سیسیل آماده کند.

اسکودون