روغن سیاه‌دانه؛ فواید، مضرات و روش مصرف

اضافه کردن سیاه‌دانه به غذاها نه تنها باعث خوش‌طعم و عطر شدن آن‌ها می‌شود، بلکه روغنی که از این دانه‌های جادویی استخراج می‌شود می‌تواند موجب نابودی چندین بیماری شود. از فواید این روغن می‌توان کمک به کاهش وزن، بهبود شرایط پوست و مو، کمک به درمان دیابت و سرطان، تقویت باروری در مردان و ... اشاره کرد.

 طبیعت معجزات زیادی را برای نجات جان انسان‌ها در اختیار دارد. روغن سیاه‌دانه یکی از این هدایای طبیعی است که در طی قرن‌ها برای مبارزه با بسیاری از بیماری‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. سیاه‌دانه با نام علمی Nigella sativa گیاهی است گل‌دار که در آسیای غربی، خاورمیانه و آفریقا یافت می‌شود. روغن مشتق شده از دانه‌های این گیاه، یعنی روغن سیاه‌دانه، شامل سه ماده شیمیایی طبیعی کلیدی می‌باشد: تیموکوئینون (TQ)، تیموهیدروکوئینون (THQ) و تیمول.

با باکتری‌ها مقابله می‌کند
یک تحقیق امیدبخش نشان می‌دهد که سیاه‌دانه می‌تواند در مقابل باکتری‌های مقاوم در برابر داروهای چندگانه، مؤثر باشد؛ سوپرباگ‌های (ابرمیکروب‌ها) سرسختی که تبدیل به تهدیدات بالقوه‌ای برای سلامت عمومی شده‌اند. تحقیقات انجام شده در دانشکده پزشکی جواهر لعل نهرو، اثربخشی روغن سیاه دانه را در برابر 144 باکتری مورد آزمایش قرار داد. اغلب این باکتری‌ها به چندین آنتی‌بیوتیک کاملاً مقاوم بودند. نود و هفت تا از این باکتری‌ها توسط سیاه‌دانه متوقف شدند.

به شما در مبارزه با سرطان کمک می‌کند
روغن سیاه‌دانه، دارای خواص فیتوشیمیایی و آنتی‌اکسیدانی است که می‌تواند به طور مؤثر به شما در مبارزه علیه سرطان کمک کند. براساس یک مطالعه منتشر شده در مجله Experimental Oncology، دو ماده شیمیایی که در این روغن یافت می‌شود یعنی تیموکوئینون و تیموهیدروکوئینون در طی مطالعه، موجب کاهش 52 درصدی در سلول‌های سرطانی تومور شد.
مطالعه دیگری که در مجله Molecules منتشر شد، نشان داد که تیموکوئینون سبب افزایش آپوپتوز (مرگ سلول‌های برنامه‌ریزی شده) در سرطان سینه، لوسمی و سلول‌های تومور مغزی می‌شود.
علاوه بر این، خواص ضدالتهابی تیموکوئینون می‌تواند مانع پیشرفت سرطان پانکراس شود.
در واقع سیاه‌دانه دارای خواص آنتی‌اکسیدانی فوق‌العاده‌ای است که می‌تواند از شما در برابر استرس اکسیداتیو ناشی از رادیکال‌های آزاد در بدن محافظت کند.

روغن سیاه‌دانه دارای خواص ضدچاقی است و تاکنون یکی از مؤثرترین داروهای طبیعی در دسترس در نظر گرفته شده است. این روغن شگفت‌انگیز واقعاً می‌تواند سوخت و ساز بدن شما را افزایش دهد، اشتهایتان را کنترل کند و چربی شکمتان را آب کند

شما را قادر به مبارزه با دیابت می‌کند
یک تحقیق چاپ شده در مجله غدد درون‌ریز و متابولیسم می‌گوید: روغن سیاه‌دانه می‌تواند به طور بالقوه به بازسازی جزئی و تدریجی سلول‌های بتای پانکراس کمک کند که به موجب آن انسولینِ کم شده در سرم تا حدودی جبران شده و به تبع آن گلوکزِ افزایش یافته در سِرُم، کم می‌شود.
روغن سیاه‌دانه همچنین به طور قابل توجهی می‌تواند به جلوگیری از دیابت نوع 1 و نوع 2 کمک کند. داروی شناخته شده‌ای تحت عنوان متفورمین برای بیماران دیابتی تجویز می‌شود که اثرات جانبی متعددی نظیر نفخ، یبوست، سردرد، درد عضلانی، سوزش سر دل و ... را نشان داده است؛ اما به طور علمی ثابت شده است که روغن سیاه‌دانه به اندازه‌ی این دارو باعث بهبود عدم تحمل گلوکز می‌شود بدون این که هیچ اثر جانبی قابل توجهی داشته باشد.

خوش‌هیکلتان می‌کند!
بر اساس یک مطالعه منتشر شده در مجله دیابت و اختلالات متابولیسم، روغن سیاه‌دانه دارای خواص ضدچاقی است و تاکنون یکی از مؤثرترین داروهای طبیعی در دسترس در نظر گرفته شده است. این روغن شگفت‌انگیز واقعاً می‌تواند سوخت و ساز بدن شما را افزایش دهد، اشتهایتان را کنترل کند و چربی شکمتان را آب کند.
تحقیقات انجام شده در سال 2013 نشان داد مکمل سیاه‌دانه می‌تواند به کاهش شاخص توده بدنی افراد (BMI) کمک کند. شرکت‌کنندگان در این مطالعه هیچ یک از عوارض جانبی ناشی از مصرف مکمل‌ها را گزارش ندادند.

از پوستتان محافظت می‌کند
روغن سیاه‌دانه برای افراد مبتلا به اگزما، آکنه و پسوریازیس مفید است.
یک مطالعه که در نشریه اروپایی Dermatology and Venereology منتشر شده است، می‌گوید: روغن سیاه‌دانه به اندازه بتامتازون، دارویی که برای درمان اگزما استفاده می‌شود، مؤثر است.
سه ماده شیمیایی موجود در روغن سیاه‌دانه که در بالا به آن اشاره شد می‌توانند با عفونت‌های ویروسی، باکتریایی و حتی قارچی مبارزه کنند.
شرایط پوستی به علت عفونت‌های میکروبی بدتر می‌شود و روغن سیاه‌دانه با درمان عفونت‌ها باعث بهبودی بیماری‌های پوستی مانند اگزما و بثورات می‌شود.
مواد شیمیایی ذکر شده همچنین توانایی کاهش التهاب پوست و پاکسازی منافذ پوست را دارند و به این ترتیب به طور مؤثر در درمان آکنه نقش دارند.

یک دوز معمول روغن سیاه‌دانه می‌تواند سطح کلسترول بد را کاهش و مقدار کلسترول خوب را افزایش دهد

موهای سالمی را برایتان به ارمغان می‌آورد
روغن سیاه‌دانه حاوی پلیمری است که نیگلون (nigellone) نامیده می‌شود و به عنوان یک آنتی‌هیستامین مؤثر، مطرح است. این پلیمر در واقع به ریزش موی با الگوی طاسی مردانه و طاسی نقطه‌ای کمک می‌کند. علاوه بر این، روغن سیاه‌دانه به دلیل داشتن خواص آنتی‌اکسیدانی، ضد باکتریایی و ضدالتهابی، می‌تواند به طور مؤثری باعث دفع خشکی و شوره‌ی پوست سر شود. این روغن همچنین سلامت موهایتان را بهبود بخشیده و با جلوگیری از تخریب سلول‌های رنگدانه در فولیکول‌های مویتان به پیشگیری از سفید شدن آن کمک می‌کند. علاوه بر این، روغن سیاه‌دانه، سبوم (روغنی که باعث تغذیه و مرطوب کردن موهایتان می‌شود) تولید شده روی پوست سرتان را به میزان طبیعی تنظیم می‌کند.

باروری‌تان را بهبود می‌بخشد
بر اساس یک مطالعه منتشر شده در مجله Phytomedicine، مصرف روزانه روغن سیاه‌دانه می‌تواند کیفیت مایع منی غیرطبیعی در مردان نابارور را بدون هیچ‌گونه عارضه‌ی جانبی منفی بهبود بخشد.
مطالعات دیگر منتشر شده در مجله گیاهان دارویی نشان داد که این روغن می‌تواند بر پارامترهای اسپرم، مایع منی، سلول‌های لایدیگ، اندام‌های تولیدمثل و هورمون‌های جنسی تأثیر بگذارد. در واقع این تحقیقات نشان داد که روغن دانه سیاه‌دانه می‌تواند حرکت اسپرم، میزان و حجم آن را افزایش دهد.
در زنان روغن سیاه‌دانه هیچ تأثیر مستقیمی بر باروری ندارد؛ اما باعث تنظیم چرخه قاعدگی می‌شود. همچنین خواص درمانی این روغن به شما کمک می‌کند تا با گرفتگی‌های دوران قاعدگی یا اسپاسم مربوط به آن مقابله کنید.
علاوه بر این، این روغن به خوبی می‌تواند به شکسته شدن سنگ‌های مجاری ادراری، که زندگی جنسی فرد را تا حد زیادی مختل می‌کند، کمک کند.

سطوح کلسترول خونتان را تنظیم می‌کند
یک تحقیق در مجله پزشکی Evidence-Based Complementary and Alternative مبتنی بر شواهد، می‌گوید: یک دوز معمول روغن سیاه‌دانه می‌تواند سطح کلسترول بد را کاهش و مقدار کلسترول خوب را افزایش دهد. این روغن غنی از اسیدهای چرب سالم شامل اسیدهای لینولئیک و اسید اولئیک است که به حفظ سطوح سالم کلسترول کمک می‌کند.

سلامت کبدتان را بهبود می‌بخشد
یکی از علل اصلی آسیب کبدی، استرس اکسیداتیو است. چرا که این عامل موجب کاهش منابع آنزیمی آنتی‌اکسیدانی شده در نتیجه توانایی سلول‌ها در برابر آسیب را کاهش می‌دهد. همان‌طور که قبلاً ذکر شد، روغن دانه سیاه‌دانه دارای خواص آنتی‌اکسیدانی قوی است که می‌تواند شما را در برابر استرس اکسیداتیو ناشی از رادیکال‌های آزاد در بدن محافظت کند. صرف‌نظر از این، به گفته یکی از مطالعات منتشر شده در مجله European Review of Medical and Pharmacological Sciences، هرگونه آسیب به کبد توسط برخی از داروها، مصرف الکل و یا هرگونه بیماری، همچنین می‌تواند توسط روغن سیاه‌دانه التیام یابد.

درد مفاصلتان را کم می‌کند
بر طبق یک مطالعه کوچک منتشر شده در تحقیقات ایمونولوژیک در سال 2016، روغن سیاه‌دانه ممکن است در درمان آرتریت روماتوئید مؤثر باشد.
در این مطالعه به صورت تصادفی 43 زن مبتلا به آرتریت روماتوئید خفیف تا متوسط، به مدت یک ماه هر روز یک کپسول روغن سیاه‌دانه و یا دارونما (پلاسبو) مصرف کردند.
نتایج مطالعه نشان داد که درمان با روغن سیاه‌دانه موجب کاهش چشمگیری در علائم آرتروز، سطح شاخص‌های التهابی خون و تعداد مفاصل متورم، شده بود.

به تسکین آسم و آلرژی کمک می‌کند
روغن سیاه‌دانه یک درمان نویدبخش برای آلرژی بینی است. یک مطالعه که در سال 2011 در مجله آمریکایی Otolaryngology منتشر شد نشان داد مصرف روغن سیاه‌دانه پس از دو هفته باعث کاهش عطسه، گرفتگی، خارش و آبریزش بینی شد.
تحقیقات دیگری نشان داد که روغن سیاه‌دانه ممکن است برای افراد مبتلا به آسم مفید باشد. به عنوان مثال، یک مطالعه منتشر شده در مجله تحقیقات فیتوتراپی در سال 2017 دریافت که افراد مبتلا به آسم که کپسول روغن دانه سیاه دریافت می‌کردند، بهبود قابل توجهی در کنترل آسم نسبت به افرادی که پلاسبو مصرف می‌کردند، داشتند.

روش مصرف
روغن سیاه‌دانه به روش‌های مختلف قابل استفاده است. در برخی جاها این روغن به شکل کپسول موجود است و به عنوان یک مکمل استفاده می‌شود.
روش دیگر مصرف به صورت موضعی است که برای ماساژ یا در محصولات خانگی مراقبت از پوست و یا در شامپوها و ... استفاده می‌شود.
روغن‌های باکیفیت‌تر هم به صورت خوراکی برای پخت و پز و آشپزی و نوشیدنی .... استفاده می‌شوند.

عوارض جانبی و خطرات
- با این که روغن سیاه‌دانه مزایای سلامتی فوق‌العاده‌ای را برای شما به ارمغان می‌آورد اما نباید آن را جایگزین داروهایتان کنید. افرادی که دارو مصرف می‌کنند باید قبل از استفاده از مکمل‌های گیاهی مانند روغن سیاه‌دانه با دکتر خود صحبت کنند.
- مانند هر مکمل دیگری زنان باردار یا شیرده باید با پزشک خود صحبت کنند تا ببینند که آیا مکمل روغن سیاه‌دانه برای آن‌ها مناسب است یا نه.
- در صورت مصرف به صورت موضعی، ممکن است روغن سیاه‌دانه در بعضی افراد ایجاد حساسیت‌های پوستی کند؛ بنابراین، قبل از مصرف، ابتدا روی یک تکه کوچک پوستتان آن را امتحان کنید تا مشکلی پیش نیاید.
- روغن سیاه‌دانه ممکن است لخته شدن خون را کاهش و در نتیجه خطر خونریزی را افزایش دهد. اگر شما دچار اختلال خونریزی هستید یا داروهایی را مصرف می‌کنید که بر لخته شدن خون اثر می‌گذارد، نباید از روغن سیاه‌دانه استفاده کنید.
- ممکن است روغن سیاه‌دانه با بسیاری از داروهای رایج مانند بتابلوکرها و وارفارین تداخل داشته باشد، پس، قبل از مصرف با پزشکتان مشورت کنید و حداقل دو هفته قبل از جراحی، مصرف روغن دانه سیاه را متوقف کنید.
- بلع روغن سیاه‌دانه در برخی افراد ممکن است به مشکلات گوارشی مانند ناراحتی معده، یبوست و استفراغ منجر شود. برای به دست آوردن امن‌ترین و سودمندترین روغن سیاه‌دانه همیشه روغن‌های با کیفیت بالا و 100 درصد خالص را انتخاب کنید.

 تبیان