صرع چهارمین بیماری عصبی رایج در دنیا است که بدنبال اختلال در انتقال پیام‌های عصبی بین سلول‌های مغز بوجود می‌آید.
این بیماری که می‌تواند در هر سنی رخ دهد و دارای انواع مختلفی است که با نام‌های مختلفی شناخته می‌شوند.
بر اساس بررسی‌های انجام شده نزدیک به ۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان به این بیماری مبتلا هستند که از این تعداد یک سوم آنها با وجود دریافت درمان‌های دارویی مختلف دچار تشنج‌های غیر قابل کنترل می‌شوند.
تحقیقات انجام شده در کشور حاکی از این است که در حال حاضر ۱میلیون و ۳۰۰هزار نفر مبتلا به بیماری صرع هستند که از این تعداد ۴۰۰ هزار نفر مقاوم به درمان هستند.
کارشناسان معتقدند، چنانچه یک بارحمله وجود داشته باشد تشنج نامیده می‌شود و زمانی که تعداد حملات تشنج بیشتر شوند به اصطلاح گفته می‌شود که بیمار مبتلا به صرع است.
آنان معتقدند، تشنج می‌تواند بدنبال دلایل شناخته شده‌ای مانند ضربه سر، افت شدید قند و کلسیم خون، عفونت‌های ویروسی و باکتریال سیستم عصبی، تومورهای مغزی، خونریزی داخل مغز،نرسیدن اکسیژن کافی به مغز، سکته مغزی و بیماری آلزایمر رخ دهد.
برگزاری پانزدهمین کنگره بین‌المللی صرع در کشورما را بر آن داشت تا گفت‌وگویی داشته باشیم با پزشکان و دست اندرکاران که در پی می‌آید.
بیماری صرع و علل آن
دکترحسین پاکدامن ـ رئیس پانزدهمین کنگره بین‌المللی صرع با بیان اینکه در حال حاضر ۱میلیون و ۳۰۰هزار نفر در کشور مبتلا به بیماری صرع هستند که از این تعداد ۴۰۰ هزار نفر مقاوم به درمان هستند به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید:
صرع بیماری است که در صورتی که زود تشخیص داده شود عوارض آن کاهش پیدا می‌کند و کیفیت زندگی بیمار افزایش خواهد یافت.
وی با بیان این مطلب که در کشورهای پیشرفته هزینه زیادی صرف تحقیقات و درمان بیماران مبتلا به صرع می‌شود اما متأسفانه در کشور ما توجه زیادی به تحقیقات برای تشخیص و درمان این بیماری نمی‌شود می‌افزاید:
آمار بالای تصادفات رانندگی در کشور یکی از علل اصلی ابتلا به بیماری صرع است و این در حالی است که آمار مبتلایان به صرع در کشور ما ۲ تا ۳برابر کشورهای پیشرفته است.
رئیس انجمن مغز واعصاب ایران خاطر نشان می‌کند: در کشورهای پیشرفته حدود ۱۵ میلیارد دلار هزینه تشخیص و درمان صرع می‌شود که در اروپا هزینه داروی بیماران مبتلا به صرع ۲۶۰۰ یورو و در ایران حدود ۶۰ دلار است.
وی می‌گوید: به زودی یک داروی صرع به تولید داخلی می‌رسد که نه تنها نمونه ایرانی آن با قیمت بسیار کمتر از مشابه خارجی است بلکه با همان کیفیت وارد بازار می‌شود.
کمبود دارو
دکتر داریوش نسبی طهرانی ـ مدیر عامل انجمن صرع ایران نیز در مورد وضعیت داروهای بیماران صرعی می‌گوید: درمان بیماران مبتلا به صرع متفاوت است اما اصلی‌ترین روش درمان این بیماران دارو درمانی است. این در حالی است که بیماران صرعی معمولاً از داروی یک شرکت خاص استفاده می‌کنند.
وی با بیان اینکه در حال حاضر برخی از داروهای بیماران مصروع نایاب است می‌افزاید: بیماران مبتلا به صرع بشدت وابسته به دارو هستند به طوری که اگر بیمار حتی یک ساعت دیرتر دارو را مصرف کند دچار تشنج می‌شود.
مدیرعامل انجمن صرع ایران با بیان این مطلب که تحریم‌ها بر تامین داروهای مبتلایان به صرع، اثر گذاشته است یاد آوری می‌کند: داروی این بیماران همواره باید در دسترس آنها باشد. زیرا نمی‌توان به یکباره وابستگی دارویی این بیماران را قطع کرد و داروی مشابه برای آنان تجویز کرد.
برخی از بیماران مبتلا به صرع مقاوم به درمان هستند و باید داروهای جدید و خارجی که مشابه ایرانی ندارد استفاده کنند که متأسفانه تحریم‌ها باعث کمبود دارو شده است.
همچنین برخی از کار خانه‌های دارویی کشور که محصولاتی با کیفیت خوب تولید می‌کردند،تهیه مواد اولیه آنها کاهش یافته و با مشکل مواجه شده اند. بخشی از بیمارانی که توانایی مالی داشته‌اند داروهای خود را حتی برای یک سال ذخیره کرده‌اند ولی کسانی که توانایی مالی نداشته‌اند دچار مشکل شده‌اند و در مصرف دارو صرفه جویی کرده‌اند که این مسأله سلامتی آنان را به خطر می‌اندازد.
وی می‌گوید: این بیماری، یکی از معدود بیماری‌هایی است که وابستگی آن به دارو، بعضا به دقیقه هم می‌رسد. یعنی اینکه، اگر بیمار مصروع، در همان دقیقه به دارو دسترسی نداشته باشد، دچار تشنج خواهد شد. از اینرو داروهای بیماران مبتلا به صرع، همواره باید در دسترس آنها باشد.
مواردی بوده که حتی داروی برند ژنریک بیماران مبتلا به صرع که در چند شرکت دارویی تولید می‌شود هم با تغییر مصرف از محصول دارویی یک شرکت به شرکت دیگر بیماران را دچار تشنج کرده است. این مسأله نشان می‌دهد که وابستگی دارویی این بیماران بالاست و نمی‌توان به یکباره داروی آنان را تغییر داد و یا داروی مشابه جایگزین کرد.
این متخصص مغز و اعصاب با اشاره به این مطلب که دو سوم مبتلایان به صرع با داروهای معمولی کنترل می‌شوند می‌گوید: یک سوم بیماران مبتلا به صرع، نیازمند دسترسی به داروهای جدید و خارجی هستند.
البته داروی بیماران نیز که در داخل تولید می‌شود فاقد کیفیت لازم است. متأسفانه در چند ماه اخیر قیمت داروهای صرع بالا رفته است زیرا که مواد اولیه آنها وارداتی است و این در حالی است که هزینه دارویی بیماران مبتلا به صرع، در ماه از ۲۰۰ هزار تومان تا ۱ میلیون تومان متغیر است و مشکل اکثر بیماران، تامین هزینه‌های دارویی است.
وی با اشاره به این مطلب که ما بارها از مسئولان وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی خواسته‌ایم که برای تهیه داروهای ضد صرع اقدام کنند می‌افزاید: اگر بیماران سر ساعت دارو را مصرف نکنند دچار تشنج می‌شوند.
صرع و مسائل روانی
دکتر مرجان اسداللهی ـ دبیرعلمی پانزدهمین کنگره بین‌المللی صرع نیز در مورد هزینه‌های بالای درمانی بیماران مبتلا به صرع می‌گوید: تعداد زیادی از افراد مبتلا به صرع به صورت واقعی به این بیماری مبتلا نیستند و بیماری شان منشاء روانی دارد. بررسی‌های انجام شده حاکی از این است که حدود ۲۰ درصد بیماران صرع واقعی ندارند.
این متخصص مغز و اعصاب در مورد بیماری صرع در زمان بارداری می‌افزاید: خانم‌های مبتلا به صرع باید توجه داشته باشند که بیماری آنان در زمان بارداری باید تحت کنترل قرار گیرد و سه ماهه قبل از بارداری از داروی اسید فولیک استفاده کنند همچنین این افراد باید از استرس، بی‌خوابی و غذا خوردن دیر هنگام اجتناب کنند.
وی با اشاره به این مطلب که در زمینه پوشش بیمه‌ای این بیماران باید اقدام جدی صورت گیرد می‌گوید: باید توجه داشته باشیم که برای کنترل بیماری صرع گروهی از متخصصان مانند: نورولوژیست‌ها، رادیولوژیست‌ها، جراحان مغز و اعصاب و روانپزشکان اقدام به کارهای درمانی می‌کنند و این در حالی است که یک سوم بیماران مبتلا به صرع مقاوم به دارو هستند که با انجام روش‌های تشخیصی و درمانی محل تشنج آنها مشخص شده و در صورت نیاز درمان‌های جراحی به آنان پیشنهاد می‌شود.
درمان بیماران مصروع
دکتر پرویز بهرامی ـ متخصص مغز و اعصاب هم می‌گوید: در حال حاضر ۵۰ میلیون نفر در دنیا مبتلا به صرع هستند که با توجه به شیوع این بیماری نیاز است که تشخیص و درمان این بیماران با دقت بیشتری انجام شود تا روند درمان به خوبی طی شود.
بررسی‌ها حاکی از این است که در ۶۰ درصد موارد با تشخیص درست این بیماری می‌توان با دارو بیماری را کنترل کرد. این بیماران بین ۲ تا ۵ سال دارو مصرف کنند و بعد از آن پزشک می‌تواند داروی آنان را قطع کند.
وی به درمان ترکیبی یا چند دارویی بیماران صرع اشاره کرده و می‌افزاید: اگر بیماری این افراد با یک دارو کنترل نشد، لازم است داروی دوم برای آنان تجویز شود و اگر باز هم به درمان جواب ندادند، باید به روش درمان دارویی ترکیبی یا چند دارویی روی بیاوریم.
ازاینرو باید دقت داشته باشیم دارو‌هایی که در این شیوه استفاده می‌کنیم اثر متفاوت با یکدیگر داشته باشند و عوارض جانبی و تداخل دارویی نیز نداشته باشد ضمن اینکه، این دارو‌ها باید کمترین مقدار مصرف با بیشترین اثر را داشته باشند. البته نکته‌ای که در این روش درمان باید مورد توجه قرار گیرد، این است که بیمار نیز باید درمان دارویی ترکیبی را تحمل کند.
وی در پاسخ به این پرسش که اگر در این روش نیز بیماری کنترل و درمان نشد، چه راهکاری باید در پیش گرفت یاد آوری می‌کند: اگر همه این راه‌ها را رفتیم و بیماری کنترل نشد، بیمار از نظر نوع تشنج، مقاوم به دارو تشخیص داده شده و امکان جراحی برای این دسته از بیماران مورد بررسی قرار می‌گیرد.
ازدواج و بارداری بیماران مصروع
دکتر کوروش قره‌گزلی ـ متخصص مغز و اعصاب در مورد موضوع ازدواج و بارداری در بیمارانی که صرع دارند می‌گوید: مسأله ازدواج چالش دائمی این بیماران و همه افرادی است که دچار بیماری‌های مزمن هستند.
ازاینرو بیماران مبتلا به صرع و همه افرادی که گرفتار بیماری‌های مزمن هستند برای آغاز زندگی مشترک حتماً باید این مسئله را مدنظر قرار دهند و به همسر آینده خود قبل از ازدواج اعلام کنند که بیمار بوده و باید دارو مصرف کنند.
وی با اشاره به اینکه کتمان بیماری سبب اختلال در زندگی مشترک پس از ازدواج می‌شود می‌افزاید: در گذشته امکان تقاضای فسخ نکاح در صورت کتمان این قضیه و درخواست همسر وجود داشت ولی اکنون این فسخ نکاح یک روند طولانی پیدا کرده و باید ثابت شود که صرع مخل زندگی زناشویی است و این مسئله تنها با تصمیم قاضی محقق می‌شود.
رئیس هیأت مدیره انجمن صرع یاد آوری می‌کند: صرع یک بیماری مزمن است ولی اگر پزشک اعلام کند که صرع مخل زندگی زناشویی نیست قاضی نیز حکم را بر همین اساس داده و فرد به راحتی نمی‌تواند از زندگی مشترک خود جدا شود. بنابر این قبل از ازدواج فرد باید همسر خود را نسبت به بیماریش آگاه کند.
وی با اشاره به این مطلب که صرع عامل ناباروری در زنان و مردان نیست می‌گوید: این بیماری می‌تواند در صورت در نظر نگرفتن تمهیداتی حین بارداری می‌تواند سبب آسیب به جنین شده و با تاثیر در بافت مغزی باعث متولد شدن نوزادی ناقص خواهد شد اختلال مغزی در جنین که مادری مبتلا به صرع دارد ۵ تا ۲۰ درصد است و در صورتی که برای مادر تمهیدات دارویی در نظر گرفته شود و دارو‌ها به موقع مصرف شود احتمال آسیب به جنین بسیار اندک خواهد شد که این موضوع با مدیریت پزشک امکان‌پذیر است و با مخفی نگه داشتن بیماری از همسر به جنین آسیب وارد می‌شود.
دکتر قره گزلی می‌افزاید: صرع در زنان و مردان آماری برابر دارد و حدود نیم تا یک در صد جامعه به آن مبتلا هستند. بر اساس تحقیقی که اخیرا دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام داده است حدود ۱ میلیون نفر ایرانی مبتلا به صرع هستند.
رابطه بین تعداد تشنج‌ها و امنیت محل زندگی
دکتر محمد علی غفاری ـ متخصص مغز و اعصاب هم در مورد تشنج می‌گوید: تشنج یک اختلال عصبی است که با فعالیت غیر طبیعی مغز مشخص می‌شود و حدود ۵۰ میلیون نفر را در سراسر دنیا تحت تاثیر قرار می‌دهد این در حالی است که ۳ر۱درصد افرادی که تشنج می‌کنند به سختی کنترل می‌شوند.
وی با بیان این مطلب که تشنج می‌تواند سبب اختلال در زندگی اجتماعی، روابط بین فردی و زندگی مستقل فرد شود می‌افزاید: هورمون استرس مانند کوتیزول در افراد ساکن اماکن پر خطر افزایش پیدا می‌کند.
استرس یک محرک مهم برای ایجاد حمله‌های تشنج در این بیماران است زیرا بیماران تشنجی که در مناطق جرم زا زندگی می‌کنند تا ۳ برابر بیشتر از همتایان خود در مناطق امن حمله‌های تشنجی را تجربه می‌کنند.
این متخصص مغز و اعصاب با اشاره به این مطلب که تعداد دفعات تشنج به معنای کاهش کیفیت زندگی است یاد آوری می‌کند: تشنج‌هایی که منجر به سقوط می‌شوند سبب کبودی‌های متعدد و گاهی شکستگی‌های استخوانی می‌شود به علاوه انگ بیماری تشنج در برخی جوامع غیر قابل چشم پوشی است.
کمک‌های اولیه در صرع
ـ نترسید! فقط خونسردی خود را حفظ کنید و مراقب باشید بیمار حین حرکات شدیدی که دارد، به جایی نخورد یا از بلندی سقوط نکند.
ـ بیمار را به پهلو بخوابانید و راه تنفسیاش را باز نگه‌دارید. یعنی اگر در دهان او جسم خارجی مثل دندان مصنوعی، بقایای استفراغ، آدامس، لقمه غذا و… وجود دارد، به سرعت آن را خارج کنید تا باعث خفگی نشود.
ـ اگر یقه لباس محکم بسته شده، آن را شل کنید تا بیمار تنفس بهتری داشته باشد.
ـ دستتان را داخل دهان بیمار نبرید زیرا عضلات فک بسیار قوی هستند و در صورت قفل شدن دهان، ممکن است آسیب شدیدی به دستهایتان وارد شود.
ـ برخی افراد برای اینکه دندانها به هم قفل نشوند و بیمار احیانا زبانش را گاز نگیرد، چوب، قاشق یا هر وسیلهای که دم دستشان باشد، داخل دهان بیمار می‌گذارند اما این کار خطرناک است و ممکن است باعث آسیب بیشتر بیمار شود.
ـ اصلاً مانع حرکات شدید بیمار نشوید و اجازه بدهید تشنج تمام شود.
ـ معمولاً تشنج کسی را نمیکشد و معمولاً بعد از ۵ تا ۱۰ دقیقه تمام می‌شود و به اقدام خاص دیگری نیاز نیست، مگر اینکه تعداد حملهها زیاد باشد و بیش از نیم ساعت طول بکشد یا در فواصل بین حملهها، فرد هوشیاری خود را به دست نیاورد.
در این صورت باید حتماً اورژانس را خبر کرد ولی برای فردی که سابقه تشنج دارد و فقط یکبار آن هم کوتاه مدت تشنج می‌کند، به اقدام خاصی نیاز نیست.
روزنامه اطلاعات