ابتدا رهبر انقلاب از امضای این سند ابراز نارضایتی کرد. اما پس از این برخی این سند را وسیله جاسوسی، ورود فرهنگ غربی به کشور، سند تثبیت نظام سلطه بر ایران، سندی برای آموزش انحرافات جنسی در مدارس و ... دانستند.
اما این اولین باری نیست که یونسکو یک سند آموزشی را با اهداف مختلفی اجرا کرده است؛ همانطور که روحانی در نخستین نشست خبری پس از پیروزی در انتخابات هم گفت، سابقه همکاری‌های ایران و یونسکو در زمینه آموزش به ۱۹۹۰ بر می‌گردد. پیش از این هم یونسکو در قالب اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد و در راستا حرکت جهانی برنامه "آموزش برای همه"، برنامه‌های آموزشی مختلفی را در ایران و جهان اجرایی کرده بود که گفته می‌شود تاثیر مثبتی هم در روند آموزشی جهان و ایران داشته است.
اهداف آموزشی توسعه هزاره سازمان ملل متحد
سال 2000 میلادی، سازمان ملل متحد اهداف مشترک جهانی را برای رسیدن به آنها تا سال 2015 را مشخص کرد و هر 193 عضو سازمان‌ملل در آن زمان، از جمله ایران این اهداف 8 گانه سازمان‌ملل‌متحد را قبول کردند:
|
ردیف |
هدف |
|
1 |
از بین بردن فقر شدید و گرسنگی |
|
2 |
دست یافتن به آموزش ابتدایی همگانی |
|
3 |
گسترش و ترویج برابری جنسیتی |
|
4 |
کم کردن مرگ کودکان |
|
5 |
بهبود سلامت مادران |
|
6 |
مبارزه با ایدز، مالاریا و دیگر بیماری ها |
|
7 |
تضمین پایداری محیط زیست |
|
8 |
گسترش مشارکت جهانی برای توسعه |
اهداف هزاره سازمان ملل، همانند اهداف توسعه پایدار حوزه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد که دو هدف آن با حوزه آموزش ارتباط‌اتی داشته‌اند؛ هدف دوم و سوم.
«آموزش برای همه» برنامه‌ای برای رسیدن به اهداف آموزشی توسعه هزاره
البته این دو هدف آموزشی شامل طرحی بودند که در سال 1990 نوشته شده بود؛ طرح آموزش برای همه. در سال 1990 کشورها عضو یونسکو، یونسیف و «یو ان دی پی» متعهد شدند تا وارد جریانی شوند که به کودکان، نوجوانان و بزرگسالان قابلیت آموزش با کیفیتی ارائه شود.
10 سال بعد در سال دوهزارمیلادی، با مشخص شدن اهداف هزاره سازمان ملل و به دلیل عدم موفقیت کشورها در طرح «آموزش برای همه» ، بار دیگر کشورها در داکار جمع شدند و این بار در چهارچوب سندی به نام سند داکار 6 هدف متفاوت برای رسیدن به برنامه «آموزش برای همه» و دو هدف آموزشی «اهداف توسعه هزاره» مشخص شد و از سال 2000 تا 2015 اقدامات زیادی هم در رابطه با این اهداف انجام شد؛
|
ردیف |
هدف |
نتایج اهداف در سال 2015 |
|
1 |
گسترش مراقبت و آموزش کودکان، به ویژه کودکان محروم و نیازمند.
|
48درصد از کشورها به این هدف رسیدند و 8 درصد هم به آن نزدیک شدند. 12 درصد کشورها هم با رسیدن به این هدف فاصله زیادی داشتند. |
|
2 |
رسیدن به جایی که تمام کودکان بویژه دختران، کودکانی که در شرایط سخت زندگی می کنند و اقلیت های قومی به آموزش ابتدایی با کیفیت خوب دسترسی داشته باشند. |
52 درصد از کشورها به این هدف رسیدند، 10 درصد به این اهداف نزدیک شدند و 38 درصد دیگر هم در رسیدن به این هدف موفق نبودند؛ این یعنی 100 میلیون کودک نتوانستند دوره دبستان خود را تمام کنند. |
|
3 |
ایجاد شرایط برای جوانان و بزرگسالان که به طور برابر به یادگیری و یادگیری مهارت‌های زندگی دسترسی داشته باشند. |
حدود 47 درصد کشورها به هزینه دوره متوسطه برای همه رسیدند ولی در کشورهای کم درآمد هنوز دانش‌آموزان نمی‌توانند دوره متوسطه خود را تمام کنند. |
|
4 |
کاهش 50 درصدی بی‌سوادی تا سال 2015 |
شرایط در رابطه با رسیدن به این هدف خوب پیش نرفت و فقط 25 درصد کشورها به این هدف رسیدند. وضعیت زنان هم در سال 2015 تغییر چندانی نکرد و همچنان زنان دو سوم بی‌سوادان هستند. |
|
5 |
از میان بردن تبعیض جنسیتی در آموزش ابتدایی و متوسطه تا سال 2005 و دستیابی به تساوی جنسیتی در اموزش تا سال 2015 و ایجاد شرایط دسترسی مساوی و کامل دختران به آموزش پایه با کیفیت خوب. |
برابری جنسیتی در دوره دبستان در 69 درصد کشورها به اهداف خود رسید و در دوره دبیرستان هم در 48 درصد کشورها این اتفاق افتاد. |
|
6 |
بهبود کیفیت تعلیم و تربیت و رسیدن به شرایطی که در همه مدارس نتایج یادگیری دانش‌آموزان قابل اندازه گیری باشد. |
در رابطه با این هدف تعداد دانش‌آموزان از سال 2000 تا 2012 تعداد دانش‌آموز به ازای معلم 121 نفر کاهش پیدا کرد و این نشانه بهبود کیفیت آموزشی است. |
رسیدن به این اهداف در برنامه آموزش برای همه منجر شد، جهان در دو هدف آموزشی توسعه هزاره هم به اهداف خود نزدیک شود؛ در رابطه با هدف اول این اتفاق‌ها در کشورهای مختلف رخ داد:
- نرخ خالص ثبت نام مدرسه ابتدایی در مناطق در حال توسعه از 83 درصد در سال 2000 به 91 درصد در سال 2015 رسید.
- تعداد کودکان در سن مدرسه ابتدایی خارج از مدرسه در سراسر جهان به نصف کاهش یافته است و از 100 میلیون در سال 2000 به حدود 57 میلیون در سال 2015 رسید.
- نرخ سواد در میان جوانان 15 تا 24 ساله در سراسر جهان از 83 درصد به 91 درصد بین سال های 1990 و 2015 رسید. البته شکاف بین زنان و مردان همجنان وجود دارد.
در رابطه با هدف سوم هم می‌توان به طور کلی گفت که که بیشتر مناطق در حال توسعه به هدف از بین بردن نابرابری جنسیتی در آموزش ابتدایی، متوسطه و عالی رسیده‌اند برای مثال در سال 1990 در جنوب آسیا، به ازای هر 100 پسر تنها 74 دختر در مدرسه ابتدایی ثبت نام می کردند در حالی که در سال 2015 این آمار به 103 نفر رسید..
«آموزش برای همه» و نتایجش در ایران
سند داکار برای اجرایی شدن دو هدف آموزشی اهداف توسعه هزاره هم در قالب برنامه سوم، چهارم و پنجم در ایران اجرایی شد و برخی تاثیرات مثبتی هم در سیستم آموزشی کشور داشت.
با اجرایی شدن اهداف این سند در ایران که عمدتا در دولت دوم اصلاحات و دولت های محمود احمدی نژاد بوده است، نرخ ثبت‌نام دوره ابتدایی در ایران از میزان 95.9 درصد در سال 2000 به 98.6 درصد در سال 2013 افزایش پیدا کرده. ولی هنوز برابری در دسترسی به آموزش و پرورش ابتدایی در بین دختران و پسران و بخصوص در بین دانش آموزان روستایی با اختلاف 2درصدی وجود دارد.
در رابطه با تعداد افراد ثبت‌نام کننده در دوره متوسطه هم ایران روندی صعودی را طی کرده و میزان ثبت نام متوسطه از 78.4 درصد در سال 2000 به 83.6 درصد در سال 2013 رسیده است، البته هدف تعیین شده توسط سازمان ملل حدود 85 درصد بوده. شرایط دختران هم در این رابطه بهبود یافته و از 45.3 درصد به 47.7 درصد رسیده است.
افزایش درصد دختران در دوره ابتدایی از کل دانش آموزان از حدود 47.9 درصد در سال 2002 به حدود 50 درصد در سال 2014، افزایش نرخ ماندگاری از کلاس اول تا پایه پنجم ابتدایی از 92 درصد در سال 2002 به حدود 94.7 درصد در سال 2014،کاهش نسبت دانش آموز به معلم در دوره راهنمایی تحصیلی از 25.1 نفر در سال 2002 به 16.4 نفر در سال 2014 و ... از دیگر تاثیرات مثبت سند داکار برای ایران بود.
|
هدف |
نتایج |
چالش‌هایی که برای آینده وجود دارد |
|
اول |
در دوره پیش از دبستان حمایت هاي اجتماعی ایجاد و تقاضا براي این نوع از آموزش ها به طرز چشمگیري افزایش یافته است. |
عدم هماهنگی لازم براي برنامه ریزي و ساماندهی دوره بین دستگاه هاي ارایه دهنده خدمات از سرعت توسعه این هدف وجود دارد. |
|
دوم |
میزان مشارکت در آموزش دوره ابتدایی و راهنمایی از ارزش بالایی برخوردار بوده و از این حیث، کشور جمهوري اسلامی ایران یکی از کشورهاي با نرخ بالا در پوشش و نگهداشت دانش آموزان آموزش پایه محسوب می شود. |
وجود درصدي از کودکان بازمانده از تحصیل یا کودکانی که قبل از پایان دوره آموزشی، مدرسه را ترک می کنند، از چالش‌های ایران در رابطه با هدف دوم ایران درباره آموزش برای همه است. |
|
سوم |
-
|
اي تحقق سیاست هاي هدف 3 چند دسته عوامل بازدارنده وجود دارد و با وجود برنامه ریزی و سیاستگذاری مناسب در سالهاي گذشته، موفقیت کمی برای تعدیل آثار آنها بدست آمده است؛ عواملی مثل مسائل جغرافیایی، اجتماعی و ... |
|
چهارم |
در طول سه دهه گذشته روند رشد فعالیت هاي سواد آموزي در جمهوري اسلامی ایران بسیار چشمگیر بوده است. به طوري که منجر به دریافت چندین جایزه بین المللی و منطقه اي از جمله از سازمان یونسکو شده است. |
در چند سال گذشته شتاب روند رشد سواد آموزی به شدت کاهش پیدا کرده و حمایت از افراد بی‌سواد به دلیل پراکندگی جغرافیایی و پایین بودن انگیزه فردی سخت شده است. |
|
پنجم |
در بررسی نشانگرهاي کل کشور، چالش قابل توجهی براي این هدف وجود ندارد. |
بررسی هاي دقیق تر از وجود نابرابري هاي جنسیتی منطقه اي حکایت دارد . این نابرابري منطقه اي عمدتاً در شاخص هایی مانند نرخ هاي جذب، ثبت نام و با سوادي دختران و زنان مشهودتر است. |
|
ششم |
- |
ارتقاء کیفیت، تجربه جدیدي در نظام آموزشی کشور محسوب می شود. اگر چه در برنامه هاي مختلف توسعه اي توجه ویژه اي به مبحث کیفیت شده است اماغلبه روندهاي کمی و الزامات ناشی از آن، مجال پرداختن به مقوله هاي کیفی را با محدودیت هایی مواجه نموده است |
در آن زمان حمید‌رضا حاجی بابایی، وزیر آموزش و پرورش
دولت دوم محمود احمدی نژاد در سفر خود به پاریس پایتخت کشور فرانسه، که
برای شرکت در اجلاس «آموزش برای همه»
یونسکو حضور داشت، ایران را یکی از شش کشورهای موفق جهان در اجرای برنامه
آموزشی برابری جنسیتی خواند و عنوان کرد:« جمهوری اسلامی ایران اقدامات
متعددی را برای تحقق اهداف شش‌گانه آموزش برای همه به مورد اجرا گذاشته و
این اقدامات، نتایج بسیار خوبی را تاکنون در پی داشته که به ویژه برخی از
این نتایج بسیار قابل توجه است.»
سند 2030؛ وقتی اهداف توسعه پایدار جایگیزین اهداف توسعه هزاره می‌شود
با پایان و موفقیت نسبی اهداف توسعه هزاره و سند «آموزش برای همه»، سازمان ملل اهداف 17گانه جدید خود را برای سال 2030 اعلام کرد، این اهداف هم مانند اهداف هزاره زیادی از جمله آموزش را در بر می‌گیرد و به شکلی برنامه‌های قبلی یونسکو را کامل می‌کند؛
|
|
محدوده هدف |
ابعاد جعرافیایی |
سیاست اصلی |
|
اهداف توسعه هزاره |
آموزش و پرورش دبستان |
کشورهای کم درآمد |
همه بتوانند تحصیلات دبستانی خود را بگذرانند |
|
«آموزش برای همه» |
آموزش و پرورش عمومی |
نگاه جهانی با توجه وِیژه به کشورهای کم درآمد |
آموزش و پرورش عمومی برای همه |
|
اهداف توسعه پایدار |
آموزش و پرورش عمومی دیدگاه مادام العمری |
همه کشورها بدون توجه به درآمد و شرایط کشورها |
آموزش و پرورش عمومی برای همه + دسترسی برابر در آموزش عالی. |
اهداف اصلی این سند در این راستا قرار گرفته است که شرایط برابر آموزشی برای همه مقاطق تحصیلی و برای همه افراد ایجاد شود و این سند دیدگاه کامل‌تری نسبت به دو سند قبلی دارد. اهداف این سند برای سال 2030 این شکل است؛
- دبستان و متوسطه با کیفیت و رایگان برای همه پسران و دختران
- در دسترس بودن دوره پیش‌دبستانی به طور برابر برای دختر‌ها و پسرها
- تضمین دسترسی برابر و ارزان همه زنان و مردان به آموزش و پرورش فنی و دانشگاه‌ها
- افزایش تعداد جوانانی که مهارت‌هایی برای ورود به بازار کار دارند.
- از بین بردن کامل نابرابری‌های جنسیتی تا سال 2030