تغییر مدل رفتاری ایرانی ها تحت تأثیر فضای مجازی

مهندس "مسعود فاتح" کارشناس فضای مجازی در گفت و گو با فرهنگ نیوز، ضمن اشاره به نقش فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بر تغییر شیوه و سبک زندگی افراد، گفت: نفس حضور در فضای مجازی می‌تواند خالی از اشکال باشد، اما میزان و نحوه حضور در این فضا تغییرات زیادی را در شیوه زندگی ایجاد می‌کند که از بین رفتن حریم‌ها در خانواده و اجتماع بارزترین آن‌هاست.

وی ادامه داد: فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی تبدیل به بخش جدا ناپذیر زندگی‌ بخش اعظمی از افراد جامعه شده است. باید توجه داشت که این فضا علاوه بر ویژگی‌‌های مثبتش آسیب‌هایی نیز دربی دارد و بدون شک یکی از بارزترین آسیب‌های این فضا اثرگذاری بر شیوه و نحوه رفتار و زندگی است.

فاتح با اشاره به این موضوع، گفت: با توجه به اینکه مدل رفتاری در فضای مجازی از گذشته تا به امروز تحت تأثیر قرار گرفته است، طبیعتاً مدیریت در این حوزه بسیار تأثیرگذار است. تغییر مدل رفتاری در فضای مجازی باعث شده که مدل رفتاری شخصی، اجتماعی و خانوادگی به تبعیت از این تغییر کند.

وی ادامه داد: موضوع مهمی که در جامعه ایرانی در حال تغییر است شدت حضور افراد در فضای مجازی است. با توجه به گسترش فضای شبکه‌های اجتماعی شدت حضور افراد در این حوزه روزبه‌روز در حال افزایش است. مطمئناً نفس حضور در فضای مجازی در کنار آسیب‌هایی که می‌تواند داشته باشد، فواید و ویژگی‌هایی نیز در پی دارد.

فاتح افزود: اگر میزان و نحوه حضور افراد در سرتاسر دنیا را در فضای مجازی بررسی نماییم به مدل‌های رفتاری متفاوتی دست پیدا می‌کنیم. این امر در جامعه ما به علت جو زدگی بالای ناشی از شدت حضور زیاد در شبکه‌های مجازی متفاوت و مغایر است. همین امر باعث شده است که مدل رفتاری افراد در جامعه تحت تأثیر فضای مجازی قرار گیرد.

وی در ادامه افزود: به‌عنوان نمونه بررسی شبکه اجتماعی تلگرام و تعداد کاربران ایرانی حاضر در این پیام رسان در مقایسه با سایر ملیت ها، نشان می‌دهد که شدت حضور افراد جامعه ما در فضای مجازی بالا است، به همین دلیل اگر مدل رفتاری کاربران این شبکه را در زندگی شخصی و اجتماعی بررسی نماییم و با مدل رفتاری قبل از عضویت در این شبکه مقایسه نماییم، متوجه تأثیرات بسزایی در شیوه رفتاری آنها می‌شویم. اما این مقوله را در سایر کشورهای دنیا که نسبت به ما از ساختار قوی‌تر و گسترده‌تری در حوزه اینترنت و فضای مجازی برخوردار هستند، مشاهده نمی‌کنیم، لذا باید در مدیریت حوزه فضای مجازی بازنگری انجام دهیم.

این کارشناس فضای مجازی با اشاره به نقش فضای مجازی در تغییر دادن مؤلفه‌های تربیتی، گفت: ما از گذشته تاکنون شاهد هستیم که سیر تحولات در مدل تربیتی خانواده‌ها تغییرات زیادی داشته است. خانواده‌های سنتی که تعلیم و تربیت را بر پایه سنت و اصول دیرینه انجام می‌دادند به‌تدریج جای خود را به خانواده‌های مدرنی می‌دهند که با الگوبرداری از روش‌های تربیتی نوین و گاهی اوقات روش‌های نادرست غربی فرزندان خود را تربیت می‌کنند. اگر مدل رفتاری خانواده‌های امروزی و فرزندان امروزی را بررسی نماییم متوجه می‌شویم که فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی نقش بسزایی در تغییر مؤلفه‌های تربیتی داشته است. به عقیده بنده همان‌طور که گفته شد نفس حضور در شبکه‌های مجازی می‌تواند خالی از اشکال باشد اما میزان حضور باید کنترل‌شده باشد.

فاتح ادامه داد: با این تفاسیر و با بررسی نحوه حضور کاربران ایرانی در فضای مجازی به این نتیجه می رسیم که افراد فیلترینگ‌های متفاوتی را برای حضور خود در فضای مجازی نظر می‌گیرند. به‌ عنوان‌ مثال یک کاربر با رعایت برخی از فیلترینگ‌هایی که برای خود در نظر گرفته است تصمیم می‌گیرد که در برخی شبکه‌ها و فضاها حضور پیدا نکند.

مدیرمسوول ماهنامه نسل چهارم با اشاره به این موضوع تصریح کرد: با این‌وجود حریم‌ها در فضای مجازی شکسته می‌شوند. این بدین معناست که وقتی اعضای یک خانواده از پدر گرفته تا مادر و فرزندان به‌طور مشترک در شبکه‌های اجتماعی حضور پیدا می‌کنند به‌ دور از مسائل غیراخلاقی، ممکن است موضوعاتی در این شبکه‌ها به اشتراک گذاشته شود که برای تمامی افراد خانواده مناسب نباشد؛ بنابراین این امر باعث می‌شود که افراد یک خانواده حریم‌های همدیگر را رد کنند که نتیجه‌اش تغییر رفتار فرزندان با پدر و مادرها و بالعکس است؛ اما این مقوله را در کشورهای توسعه‌یافته نمی‌بینیم چراکه مدیریت فیلترینگ رفتاری به‌درستی انجام‌شده است.

فاتح با اشاره به مهم‌ترین اثر شبکه‌های مجازی بر مدل رفتاری افراد یک جامعه افزود: از بین رفتن حریم‌های شخصی، خانوادگی و اجتماعی، بزرگ‌ترین آسیب شبکه‌های اجتماعی در مدل رفتاری افراد است. اگر مدل رفتاری خانواده ها از گذشته تا به امروز را بررسی نماییم می بینیم که خانواده‌ها در داخل و خارج از محیط زندگی، حریم مشخصی برای خود داشته‌اند. همچنین پدر و مادرها به‌عنوان رأس هرم یک زندگی حریم مشخصی داشتند که امروز متأسفانه به دلیل رسوخ فضای مجازی در خانواده‌ها دیگر این حریم را مشاهده نمی‌کنیم؛ بنابراین می‌توان بزرگ‌ترین تغییر مدل رفتاری خانواده‌ها را از بین رفتن حریم‌ها دانست که این امر متأثر از فضای مجازی است.

وی افزود: باید توجه داشت که از بین رفتن حریم‌های خانوادگی باعث از بین رفتن حریم‌های اجتماعی می‌شود که این امر نظم جامعه را به هم می‌ریزد. امروز متأسفانه مبانی اخلاقی و تربیتی در جامعه ما دستخوش تغییرات زیادی شده است. با این تفاسیر همان‌طور که گفته شد برای جلوگیری از گسترش آسیب‌های ناشی از فضای مجازی مخصوصاً تغییر مدل‌های رفتاری و تربیتی و از بین رفتن حریم‌های شخصی و اجتماعی باید مدیریت هوشمند بر پایه مدل‌های موفق را سرلوحه کار قرار دهیم.

مدیرمسوول سایت سیتنا در پایان افزود: با توجه به اینکه جامعه ما در حوزه فضای مجازی یک جامعه دنبال کننده و مصرف‌کننده است بهتر است که در کنار میزان و نحوه حضور در این فضا، مدل رفتاری کاربران کشورهای توسعه‌یافته را نیز دنبال نماید که این می‌تواند کمک خوبی به کاربران در انتخاب مدل رفتاری متناسب باشخصیت فردی و اجتماعی داشته باشد.