طوفان در روابط غرب و عربستان

 پایگاه تحلیلی لوبلاگ در گزارشی نوشت: در تاریخ 14 دسامبر پارلمان اروپا گزارشی را در مورد سیاست خارجی و امنیت مشترک اتحادیه اروپا منتشر کرد که بیانگر دیدگاه های این مجمع در مورد مسائل کلیدی در روابط خارجی اتحادیه اروپا است. پارلمان اروپا در میان مواضع اصلی خود، جنگ به رهبری ائتلاف عربستان در یمن را محکوم کرد، خواستار تحقیق در مورد نقض قوانین بین المللی حقوق بشری و انسانی توسط این ائتلاف شد و از اتحادیه اروپا خواست تا از حمایت از این ائتلاف تا پایان یافتن این بررسی ها خودداری کنند.

این گزارش نمادی از سالی بود که شاهد ادامه فرسایش روابط عربستان و غرب بودیم. پارلمان اروپا در ماه فوریه قطعنامه ای را به تصویب رساند که بر آن اساس، خواستار تحریم تسلیحاتی گسترده عربستان توسط اتحادیه اروپا شد. در حالی که این قطعنامه غیر الزام آور است، هنوز هم موجب رنجش مقامات سعودی است. آنها معتقدند این قطعنامه عدم تمایل اتحادیه اروپا را به درک نقش عربستان در خاورمیانه منعکس می کند.

شاخه های اجرایی اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن به شکل فزاینده ای دیدگاه های پارلمان اروپا را منعکس می کنند. اخیرا «ژان کلود یانکر» رئیس کمیسیون اروپا در اظهارات غیر منتظره ای عربستان سعودی را «رژیم نفرت انگیزی» خواند که اتحادیه اروپا مجبور به حفظ روابط با آن است. «بوریس جانسون» وزیر خارجه انگلیس نیز با انتقاد از عربستان سعودی به دلیل حمایت اش از افراط گرایی طوفانی برپا کرد. و در حال حاضر اجماعی در میان سرویس های اطلاعاتی اروپایی وجود دارد مبنی بر اینکه عربستان با حمایت و ترویج وهابیت، به طور مستقیم به ظهور تهدید تروریستی در اروپا کمک کرده است.

اوضاع در آن طرف اقیانوس اطلس نیز بهتر از این نیست. تصویب قانون عدالت در برابر حامیان تروریسم (جاستا) به روابط آمریکا و عربستان سعودی آسیب وارد کرده است. ناظر سیاست خاورمیانه ای مستقر در شهر «واشنگتن» تا آنجا پیش رفته است که نشان می دهد «نام تجاری» عربستان در آمریکا تا حدی سمی شده که این پادشاهی در حال حاضر بیشتر تلاش های لابی گری خود را بر امارات متحده عربی متمرکز کرده است. ابوظبی بسیاری از چشم اندازهای استراتژیک مشابه ریاض را به ویژه در خصوص موضع تهاجمی ضد ایرانی در اختیار دارد، اما وجهه بسیار بهتری در واشنگتن دارد.

این تحولات همزمان با شکست سیاست خارجی تهاجمی تر مورد حمایت «محمد بن سلمان» معاون ولیعهد عربستان اتفاق می افتد. عربستان سعودی در یک بن بست مخرب در یمن گرفتار شده، و تا به امروز نتوانسته به اهداف نظامی خود دست یابد. مشکلات نظامی ریاض با یک بن بست دیپلماتیک مواجه شد؛ زمانی که اخیرا «جان کری» وزیر خارجه آمریکا در شهر «مسقط» در عمان با نمایندگان حوثی ها دیدار کرد. سعودی ها این دیدار را اعطای مشروعیت بین المللی به حوثی ها قلمداد کرده اند. در مجموع باید گفت که عملکرد عربستان در یمن بسیار از هدف این کشور برای تصویرسازی از یک قدرت قوی منطقه ای از خود فاصله دارد.

در دیگر جبهه، وضعیت برای سعودی ها بهتر نیست. در سوریه، آزادسازی شهر «حلب» به دست دولت سوریه به معنای شکست استراتژیک مخالفان مسلح سوریه بود که از دیرباز مورد حمایت ریاض بودند. این تحول همچنین موضع ایران را - که حکمرانان سعودی آن را دشمن خود می دانند - تقویت می کند.

با توجه به افزایش انزوا و مخدوش شدن وجهه بین المللی عربستان، برخی از نشانه های نفوذ رئالیسم به سیاست خارجی عربستان دیده می شود. یکی از نمونه های این مسئله به تازگی در لبنان اتفاق افتاده است. پس از بن بست دو ساله، «میشل عون» نامزد تحت حمایت حزب الله در نهایت به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد. در حالی که پویایی داخلی لبنان به وضوح این تحول را ممکن کرده، قابل توجه است که عربستان سعودی نتوانست هیچ کاری برای ایجاد اختلال در این روند انجام دهد؛ هر چند این انتصاب می تواند به معنای تحکیم نفوذ ایران در سیاست لبنان باشد.

مثال دیگر، توافق اخیر در اوپک بود که بر آن اساس، در مناسبتی نادر تولید کنندگان عمده نفت توانستند به توافقی برای کاهش تولید نفت دست یابند. این توافق به رغم برنامه هایِ ژئوپلیتیکیِ به شدت متفاوت طرفین گفت و گو به دست آمد.

هنوز خیلی زود است که بگوییم این مراحل دوران سیاسی محدودتر عربستان را پیش بینی می کند. به عنوان مثال به تازگی عربستان سعودی اعلام کرد که 15نفر از جمله چند ایرانی را به اتهام جاسوسی به اعدام محکوم کرده است. این اعدام ها اگر انجام شود، بحران تازه ای در روابط با ایران ایجاد خواهد کرد؛ بحرانی همچون تحولاتی که پس از اعدام «نمر النمر» روحانی شیعه عربستان در ژانویه 2016 دیده شد. این امکان وجود دارد که سعودی ها از این اعدام ها و بحران متعاقب آن برای آزمودن «دونالد ترامپ» رئیس جمهور جدیدی آمریکا بهره برداری کند. این در حالی است که تحت ریاست جمهوری ترامپ، عربستان سعودی در کنار دیگر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس باید بهای حمایت از کارزار «هیلاری کلینتون» نامزد دموکرات ها را در دوره تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بپردازند.

به گفته آن دسته از دیپلمات های ارشد اروپایی که معمولا با عربستان سعودی در ارتباط هستند، تبعات شکست سیاست خارجی این کشور به ویژه در یمن و سوریه، مشکلات مالی در حال رشد داخلی به دلیل رکود در قیمت نفت، و مخدوش شدن وجهه بین المللی عربستان، بازنگری استراتژیک در ریاض را تقویت کرده است. برخی از صداهای با نفوذ در حال حاضر این ایده را بهتر می پذیرند که منافع عربستان سعودی ممکن است در یک ساختار جدید امنیت فراگیر در خاورمیانه بهتر تامین شوند. بلاتکلیفی دولت ترامپ می تواند عامل دیگری باشد که سعودی ها را به سمت خویشتن داری بیشتر سوق داده است.

منبع: جماران