نیویورک تایمز: دیپلماسی منهای آمریکای روسیه، ترکیه و ایران درباره سوریه

نیویورک تایمز نوشت: (وزیران امور خارجه) سه کشور روسیه، ایران و ترکیه سه شنبه با هم در مسکو دیدار کردند تا درمورد رسیدن به یک توافق سیاسی برای خاتمه دادن به جنگ حدودا شش ساله سوریه با هم کار کنند، اما آمریکا در حاشیه نگاه داشته شد، چرا که هدف سه کشور یادشده این است که ستیز سوریه را به مسیری هدایت کنند که تامین کننده منافع آنها باشد.

روزنامه آمریکایی امروز (چهارشنبه) در تفسیری در این باره به قلم' بن هوبارد' و ' دیوید سانجر' افزود: نه 'جان کری' وزیر امور خارجه آمریکا به این نشست دعوت شده بود و نه با سازمان ملل در مورد آن مشورت شده بود.

در نشست مسکو روسیه، ایران و ترکیه موافقت خود را با ' اعلامیه مسکو' اعلام کردند.

این اعلامیه چارچوبی است برای خاتمه دادن به ستیزه سوریه.

سه کشور نه با آمریکا مشورت کردند و نه 'استفان دی میستورا' فرستاده ویژه سازمان ملل به سوریه را به نشستشان دعوت کردند. دی میستورا موضوع انجام گفت و گوهای جدید صلح در ژنو در تاریخ 8 فوریه (20 بهمن) در ژنو را مطرح کرده است.

در مجموع با توجه به موفقیت های مهمی که نیروهای طرفدار حکومت سوریه در بعد میدانی به دست آورده اند، این صف بندی جدید که بدون حضور قدرتهای غربی تشکیل شده است، تضمین می دهد که در هر توافقی که از این نشست بیرون آید، 'بشار اسد' رییس جمهوری سوریه همچنان به حکومتش بر سوریه ادامه داد.

این نتیجه برخلاف اعلانی است که 'اوباما' رئیس جمهوری آمریکا بیش از پنج سال پیش مطرح کرد و گفت که اسد مشروعیت خود را از دست داده است و باید از میان برداشته شود.

جنگ سوریه شدت می گیرد و بی میلی اوباما به درگیری بیشتر آمریکا در این میدان ستیزه، باعث شده است تا واشنگتن اهرم قدرت قابل ملاحظه ای در این بحران ژئوپولیتیک در دست نداشته باشد.

این وضع بخصوص با توجه به اینکه قدرت در آمریکا در حال انتقال است و 'دونالد ترامپ' خود را آماده قرار گرفتن در مسند ریاست جمهوری آمریکا می کند، تأمل برانگیز است.

تازه ترین اظهار نظر ترامپ در مورد سیر تحولات سوریه هفته گذشته مطرح شد و او در صحبت هایی در یک راهپیمایی در 'پنسیلوانیا' اعلام کرد که اوضاع در سوریه 'فوق العاده غم انگیز است'.

وی با بیان اینکه 'ما تصمیم داریم به مردم کمک کنیم'، سوگند یاد کرد که در سوریه یک 'منطقه پروازممنوع' دایر خواهد کرد و هزینه مالی این کار را هم از کشورهای حاشیه 'خلیج فارس' خواهد گرفت. 

ترامپ در باره این طرح خود توضیح داد که این منطقه پروازممنوع فقط برای کمک حال مردم ساخته می شود و مردم دیگر لازم نیست بدانند چه کسی این مناطق را هم بر روی زمین و هم در هوا اداره می کند .

اما ترامپ ماه بعد باید زیر سوگند خود بزند چون مناطق امنی که ترامپ وعده آن را داده امکان دارد بی فایده باشد چون کار تخلیه شهر 'حلب' و مذاکرات سیاسی به جریان افتاده است.

روسیه از یک سال و اندی پیش که وارد عملیات هوایی در سوریه شد، روند جنگ را در بعد میدانی بکلی به سود اسد تغییر داد.

به باور ناظران سیاسی؛ تمام هدف مد نظر روسیه چگونگی خاتمه یافتن جنگ سوریه است. مسکو فرصت مغتنم را در این می بیند که جنگ به شیوه ای به تمام شود که انتقال قدرتی که بوجود می آید هم برای اسد مطلوب باشد؛ هم برای منافع وسیعتر روسیه در منطقه .

' اندرو جی. تابلر' از اعضای موسسه 'سیاست خاور نزدیک' در واشنگتن که در مورد سوریه مطالعه می کند، می گوید 'روسیه خوب این مفهوم را درک می کند که کسی چیزی به شما نمی دهد و این خود شمایید که باید این چیز را به دست آورید. خوب حال در فضایی که ایجاد شده است و آمریکا آنقدر سریع عرصه را خالی می کند و طرف مقابل هم به راحتی جلو می آید؛ بدیهی است که ورود و کار کردن برای همگان آزاد است'.

تابلر اضافه می کند ' وقتی ترکها، ایرانی ها و روسها همگی با هم بر سر فرآیندی توافق می کنند بدون آنکه آمریکا هم در میان باشد، نشان می دهد که در اینجا مشکلی برای ما وجود دارد'.

روسها ناراحتی خود را از تلاشهای دیپلماتیک آمریکا مخفی نکرده اند. هفته گذشته 'سرگئی لاوروف' وزیر امور خارجه روسیه در سخنانی گفت که کار کردن با ترکیه برسر موضوع توافق برای تخلیه شهر 'حلب ' بسیار موثرتر است از 'همراه شدن بی ثمر با آمریکا'.

لاوروف دیروز هم گفت که 'گروه بین المللی حمایت از سوریه' که او و جان کری همتای آمریکاییش آن را از سال 2015 رهبری می کنند، به اسناد مهمی دست یافته اما این گروه قادر نبوده است به وظیفه خطیر و مهمش در نظارت بر حسن اجرای مصوبات عمل کند .

روسیه همزمان با آزاد شدن حلب از دست شورشیان به دست نیروهای سوریه و متحدانش، انجام گفت وگوهای جدید صلح را در قزاقستان پیشنهاد داد با این هدف که این گفت وگوها جایگزین گفت و گوهایی شود که قرار است با سرپرستی آمریکا در ژنو انجام شد.

روسیه بموازات آن مستقیما با ترکیه بر سر موضوع توافق برای تخلیه شهر حلب کار کرد. 

ترکیه بعد از سالها حمایت از شورشیان سوریه با هدف سرنگون ساختن اسد، اکنون رویکرد خود را در مورد این جنگ تغییر داده است .

از سال 2011 که منازعه سوریه آغاز شد و در بدو امر یک خیزش مردمی بود و کم کم تبدیل به یک جنگ داخلی شد، وباما در مقابل فشارها برای مداخله مستقیم نظامی در سوریه مقاومت کرده است و می گوید که چنین اقدامی هرگز به بهبود اوضاع در این کشور کمک نخواهد کرد .

وانگهی اوباما می گوید که سوریه محور منافع آمریکا نیست.

این بی میلی اوباما در به چالش کشیدن اسد، خشم اپوزیسیون (شبه نظامیان ضد دولتی) سوریه و نیز خشم متحدان آمریکا نظیر عربستان را که خواستار رفتن اسد هستند، برانگیخته است.

آمریکا در سیر تحولات سوریه دخالت غیر مستقیم دارد و برنامه های سری را با کمک هم پیمانانش اجرا می کند. آمریکا به شورشیان سلاح، پول و موشکهای ضد تانک می دهد .

آمریکا با ظهور تروریست های 'داعش' که قلمروهایی را در سوریه و عراق به تصرف خود درآوردند، هم اولویتهایش را تغییر و ائتلافی برای بمباران اهداف داعش تشکیل داد و از نزدیک با نیروهای کرد که در بعد میدانی جنگ با داعشی ها می جنگیدند، کار کرد.

اما این سیاست واشنگتن ترکیه را عصبانی کرد چون شاهد بود آمریکا دارد مبارزانی را مسلح می کند که با 'حزب کارگران کردستان' (پ ک ک) مرتبط هستند. هم ترکیه و هم آمریکا پ ک ک را یک سازمان تروریستی می شناسند.

به مرور زمان مبارزه با پیکارگران کرد، در اولویت درجه اول دستورکار ترکیه قرار گرفت و آرزویش برای سرنگونی اسد در اولویت بعدی جای گرفت .

عامل دیگری هم در شکل گیری رویکرد انواع قدرتهای خارجی در قبال سوریه دخیل بوده است .

'آرون اشتاین' از کارشناسان ' شورای آتلانتیک' آمریکا که در موضوع ترکیه مطالعه می کند، می گوید 'ترامپ در یکی از نخستین اشاراتش در مورد سوریه گفت که می خواهد سطح حمایت از اپوزیسیونی را در سوریهف که تا حال آمریکا از آنها حمایت می کرده است، بکاهد'.

البته ترامپ سیاست جامعش را در قبال سوریه مفصلا مشخص نکرد، اما مطرح کرد که دوشادوش روسیه برای جنگیدن با افراط گرایان از جمله داعش کار خواهد کرد.

و اما در همین بحبوحه در روز سه شنبه به رغم حادثه ترور سفیر روسیه در آنکارا، علائمی از نزدیکی روسیه و ترکیه به چشم خورد .

در مسکو لاوروف و 'مولود چاووش اوغلو' همتای ترک او در مقابل تمثال 'آندری کارلوف ' سفیر ترور شده روسیه در ترکیه شاخه گل نثار کردند و چاووش اوغلو در سخنانی گفت 'مردم ترکیه هم همپای روسیه و مردم روسیه عزادار این ضایعه اند'.

لاوروف هم از ابراز همدردی ترکیه در مورد این حادثه تشکر و قدردانی کرد.

اشتاین می گوید 'این سر تعظیم فرود آوردن ترکیه به روسیه است' و 'نشان می دهد که سیاست اسد باید برود دیگر سیاست ترکیه در قبال سوریه نیست '.

نکته مهم دیگر در باره این نشست حضور ایران است .

توافق اصلی تخلیه میان روسیه و ترکیه بود و فقط مربوط به شهر 'حلب' می شد. اما شبه نظامیان وفادار به ایران که در جبهه اسد می جنگیدند، جلوی حرکت اتوبوسهای اولیه از حلب را گرفتند و تقاضا کردند که توافق مجددا به مذاکره گذارده شود و تخلیه شهر شامل اهالی دهکده های شیعه نشین در استان 'ادلب' هم بشود.

'یحیی رحیم صفوی' مشاور نظامی آیت الله 'علی خامنه ای' رهبر عالی ایران هفته گذشته گفت 'روسیه متحد ایران در منطقه است و این ائتلاف ایران- روسیه - حزب الله است که حلب را آزاد کرد و بزودی هم «موصل» آزاد خواهد شد'.

صفوی ادامه داد 'این نشان می دهد که این ائتلاف دست برتر را دارد و رئیس جمهوری منتخب آمریکا مجبور است خود را مواجه با این وزنه بیابد'.

'نوح بونسی' تحلیلگر سوری گروه بحران بین الملل در واشنگتن با اشاره به اینکه ' آمریکا همچنان رابطه خود را با جناح های شورشی و نیز مبارزه اش را با داعش حفظ می کند '، تصریح می کند 'اگر قرار باشد کاری از دیپلماسی در سوریه ساخته باشد، این کار فقط از دستان روسیه و ترکیه در کنار کوششهای ایران ساخته خواهد بود'.