مسکن مهر چگونه به رشد حاشیه‌نشینی کمک کرد؟

کمال اطهاری، کارشناس مسکن و شهرسازی در برنامه تلویزیونی تهران بیست درباره تاثیر مسکن مهر بر رشد حاشیه نشینی توضیح داد.

اطهاری در تشریح توضیحات خود درباره تاثیر زایش مسکن مهر بر روند توسعه حاشیه نشینی گفت: «مسلما طرح مسکن مهر به تشدید حاشیه نشینی انجامیده که آن هم حاشیه نشینی سازمان یافته است. واژه بهتر و جدید تری برای آن می توانم به کار ببرم و بر این اساس می توان به جای حاشیه نشینی تله های فضایی فقر را به کار برد. تله های فضایی فقر زمانی است که انسان محیطی را می سازد و  در آن یک سری روابط اقتصادی - اجتماعی تکرار می شود. این می تواند در داخل شهر هم باشد و در حاشیه نباشد. به طور مثال جنبه وسیع آن در مرکز شهر تهران و جنوب شهر تهران دیده می شود. آنجا ها به دلیل نبود خدمات شهری مناسب و دسترسی به حمل و نقل ارزان و سریع این اتفاق می افتد. در خیلی از مراکز شهری ما هم این موضوع در حال گسترش است.»

این اقتصاددان در ادامه توضیحات خود شهروند زدایی کم درآمدها را معادل حاشیه نشینی قرار داد:« آنچه که حاشیه نشینی نامیده می شود در واقع  شهروند زدایی کم درآمدهاست که به اصطلاح برنامه هایی مثل مسکن مهر هم هیچ دردی از آن ها دوا نکرد. حتی در محیطی که مسکن مهر ساخته شده چون سرمایه اجتماعی وجود ندارد و به صورت اتفاقی دور هم جمع شده اند بدتر هم هست. سرمایه های اجتماعی که در این سکونتگاه های غیر رسمی پیرامونی یا به قول رایج حاشیه نشینی هست از خیلی آسیب های اجتماعی جلوگیری می کند. آنجا هیچ سرمایه اجتماعی وجود ندارد چون مردم به صورت اتفاقی دور هم جمع شده اند.»  

اطهاری در ادامه به آمارهای مطرح شده درباره حاشیه نشینی اشاره کرد و گفت:« وزیر راه و شهرسازی اعلام کرده مجموع حاشیه نشینی حدود 20 میلیون نفر است که حدود 11 میلیون نفر در وضعیت خیلی بدی به سر می برند که اسکان غیر رسمی است. این افراد واقعا از یک خدمات اولیه هم بی بهره اند و و وقتی بزرگ می شوند  محیط شان به قدری تنگ و محدود است که امکان فعالیت های اقتصادی و  خدمات شهری برای آنها وجود ندارد. »

این کارشناس مسکن و شهرسازی ادامه داد:« بنا بود با سیاست هایی مثل سیاست زمین شهری که سیاست مترقی ای بود وضعیت مسکن سامان یابد که قانون آن تصویب شد. نبود سیاست اجتماعی «هم پیوندی» که با رژیم اقتصاد کلان پیوند داشته باشد باعث ازدیاد سکونت های غیر رسمی و محله های فرودست شهری شده است. این موضوع مهمی است و باید هرچه زودتر در چارچوب آنچه اقتصاد مقاومتی نامیده شده و بسیار وسیع و قابل حساب است به آن فایق آییم.»  

بر اساس توضیحات اطهاری رشد 150 درصدی قیمت مسکن در سال پایانی فعالیت دولت دهم زمینه را برای رشد حاشیه نشینی افزایش داده است:« مسلما افزایش 150 درصدی قیمت مسکن در سال 92 حاشیه نشینی را تشدید کرد. این یک نوع شهروند زدایی است. شما وقتی تراکم فروشی می کنید قیمت زمین را رانتی می کنید و از آنجاییکه اکثریت قریب به اتفاق جامعه درآمد رانتی ندارند نمی توانند از مسکن مناسب بهره مند باشند.»  

او همچنین به رکود بازار مسکن در این رابطه و رشد قیمت مسکن اشاره کرد و  افزود:« واقعیت این است که چنین موضوعی بازی رانت جویان است. در واقع یک نظام رانتی که در شهرهای ما به دلیل نبود درآمد پایدار شهرداری حاکم شده است که حتما باید در چارچوب اقتصاد مقاومتی گنجانده شود. این باعث شده مسکن از دسترس اکثریت جامعه خارج شود. شما اگر همین بهای مسکن را در سکونتگاه های غیر رسمی پیرامونی بررسی کنید می ببینید یک مسکن متعارف آنجا که مثلا 60 تا 70 متر مربع است حدود سه تا 5 برابر درآمد سالانه آن خانوار است.  درست با این اسکان غیر رسمی آن کاری را کردند که دولت برایشان انجام نداد و خودشان تلاش کرده اند از مواهب جامعه برخوردار شوند.»

او همچنین در پاسخ به پرسشی درباره رشد «مال» ها و فروشگاه های بزرگ در کلان شهر ها گفت:« این مال ها سبب شده  برند های خارجی که از در آنها را بیرون راندیم از پنجره واردش کنند.»