چرا سعودی ها از حضور ایرانی ها در حج جلوگیری کردند؟ / پخش کتاب هایی به زبان انگلیسی علیه شیعیان از سوی دولت عربستان

السفیر نوشت: سریال فجایع حج در طول ده ها سال گذشته باعث شکل گیری بحران های سیاسی و دیپلماتیک میان عربستان سعودی و کشورهای اسلامی شده است. این کشورها، کشور پادشاهی را مسئول کشته شدن هزاران زائر خانه خدا می دانند. این در حالی است که در روزنامه های غربی اخبار این فجایع رخ داده در هنگام ادای فریضه حج یکی از ارکان پنجگانه اسلام، با عناوین طعنه آمیز "قتل عام مسلمانان"، "خودکشی مسلمانان در حج" و غیره با هیاهو بازتاب داده می شد. 

به گزارش «انتخاب»، به مناسبت دو فاجعه منی و مسجد الحرام، درخواست های کشورهای اسلامی درباره قرار دادن حج و امور آن زیر چتر اسلامی - بین المللی دوباره مطرح شده است. در این راستا پس از آن که ایرانی ها و دیگران به علل سیاسی، امسال از حج محروم شدند؛ آیت الله خامنه ای رهبر معظم ایران دو روز پیش از جهان اسلام خواست به علت "رفتار ظالمانه در مورد حجاج" راه حلی برای مدیریت مناسک حج سعودی پیدا شود. 

نگرانی عربستان سعودی از این درخواست قدیمی که ردای اسلامی را از تن این کشور بیرون می آورد، آنان را به پاسخ دادن از دو منظر سیاسی و دینی وادار کرد. پاسخ این کشور تا اندازه خارج کردن ایرانی ها از دین اسلام طبق فهم مفتی این کشور و رئیس هیئت علمای بزرگ عبدالعزیز آل شیخ رسید. وی نه فقط ایرانی ها را تکفیر کرد بلکه آنان را دشمنان اسلام دانست و گفت: "باید متوجه شویم آنان مسلمان نیستند آنان مجوس زاده هستند و دشمنی آنان با مسلمانان و به طور مشخص با اهل سنت و جماعت دیرینه است."

در پرتو این ادبیات تنش زا، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران با ادبیاتی بسیار صریح در توئیتر پاسخ داد و گفت: "شباهتی بین اسلام ایرانیان و بیشتر مسلمانان از یک سو با افراط‌گرایی و تعصبی وجود ندارد که علمای ارشد وهابیت و اربابان تروریست سعودی منادی آن هستند". اما ولیعهد محمد بن نایف وزیر کشور عربستان، ایران را به سیاسی کردن شعائر حج متهم کرد و این اتهامی است که عربستان سعودی به هر کسی وارد می کند که به نحوه مدیریت مناسک حج اعتراض دارد. 

امسال فهرست منع شدگان از حج از سوی عربستان طولانی است. برخی از این کشورها به بهانه جلوگیری از "ورود تروریست‌ها" به عربستان یا خنثی کردن "نقشه های شیطانی" از انجام فریضه حج منع شدند و برخی دیگر نیز به بهانه عدم توافق درباره فراهم ساختن زمینه مقدمات حج از انجام آن منع شده اند. شهروندان یمن، سوریه و ایران از ادای فریضه حج محروم هستند. شاید یمنی ها به این علت که در معرض جنگی هستند که عربستان سعودی رهبری می کند و سوری ها به این علت که در آتش فتنه ای می سوزند که از سلاح، پول و فتواهای [عربستان] تغذیه می شود و ایرانی ها به این علت که پس از این که صدها حاجی خود را سال گذشته در منی از دست دادند خواستار تضمین های مدیریتی و غیره برای جلوگیری از تکرار فجایع خونین شدند. 

پس از این که طبق گفته سعید اوحدی رئیس سازمان حج و زیارت ایران، عربستان سعودی ١١ بند جدید را در صورتجلسه توافق حج با ایران گنجاند، جنگ کلامی میان ریاض و تهران شعله ور و اتهام های سیاسی کردن حج میان این دو ردو بدل شد. محدودیت های جدید؛ صدور روادید از داخل ایران یا استفاده حجاج ایرانی از هواپیماهای شرکت های داخلی ایران را ممنوع می کند در نتیجه ایرانی ها باید از کشوری ثالت به عربستان سفر کنند همچنین محدودیت‌های دیگری نیز در توافق‌نامه مذکور مطرح شده بود که ایران آن ها را تحریک آمیز خواند مانند اعمال محدودیت بر تعدادی از مراکز پزشکی ایران در موسم حج و محدودیت هایی بر انتقال دارو به منظور استفاده حجاج ایرانی و غیره. این در حالی است که هیئت ایرانی در ریاض در طول نشست ها بر فراهم کردن امنیت حجاج به ویژه پس از فجایعی تمرکز کرد که در سال گذشته در موسم حج اتفاق افتاد که قربانیان آن صدها حاجی بود که اکثرشان ایرانی و از جمله آن ها چهار دیپلمات این کشور بودند. 

" شرایط امسال مهیا نیست تا ایرانی ها به عربستان برای ادای فریضه حج سفر کنند" این جمله ای بود که علی جنتی، وزیر فرهنگ ایران در ماه مه گذشته اعلام کرد. این سخنان در نتیجه چهار نشستی بود که به ریاست سازمان حج و زیارت ایران با وزارت حج عربستان به منظور توافق درباره مقدمات حج برگزار شد، پس از این که عربستان در ابتدای سال جاری روابط خود را با ایران در نتیجه حمله به نمایندگی های دیپلماتیک عربستان در مشهد و تهران قطع کرد. این هجوم در محکومیت اعدام شیخ نمر باقر نمر روحانی خواستار اصلاحات صورت گرفت. این نخستین بار نیست که ایرانی ها از حج محروم می شوند. سی سال پیش روابط دو کشور به مدت حدود چهار سال قطع شد. این مسئله در پی کشته شدن بیش از ٤٠٠ نفر از زائران ایرانی در مکه مکرمه در جریان درگیری میان حجاج و نیروهای امنیتی عربستان در سال١٩٨٧ رخ داد. علت درگیری این بود که حجاج ایرانی شعارهای اسلامی و نیز علیه دشمن اسرائیلی سر دادند.

در سایه افزایش درد و رنج یمنی ها که ناشی از جنگی است که عربستان رهبری می کند، این دومین موسم حج است که بدون این که به فرزندان این کشور اجازه ادای فریضه حج داده شود، سپری می شود. این مسئله را عبدالرحمن القلام، سرپرست وزارت اوقاف و ارشاد یمن چند روز پیش در گفتگو با رونامه "المیثاق" این کشور تأیید کرد و گفت: "عربستان یمنی ها را برای دومین بار [از ادای مناسک حج] محروم می کند پس از این که در طول ماه های گذشته از وفا کردن به تعهداتش خودداری کرد." تعهداتی که از سوی دو طرف طی صورت جلسه ای رسمی در ماه ژوئن گذشته امضا شده بود.

عبدالله ناصر عامر، معاون سرپرست وزارت اوقاف و ارشاد اداره حج و عمره یمن توضیح داد یمنی ها از سوی دولت وابسته به ریاض در معرض غارت قرار دارند به این ترتیب که عناصر دولت هادی به خرید و فروش روادید برای حجاج اقدام می کند و آنان را برای چندین روز در فضای باز بدون فراهم کردن هیچ گونه سرپناهی در گذرگاه مرزی الودیعه رها می کند. این در حالی است که پیش از این وزارت یمن با طرف سعودی درباره اعزام حجاج از گذرگاه های الودیعه، علب، الطوال و فرودگاه های صنعا و عدن توافق کرده است. اما عربستان سعودی از اجرای توافق خودداری کرد و به گفته عامر، مزدوران را به خدمت گرفت تا حجاج را تنها از طریق گذرگاه الودیعه اعزام کند که تحت کنترل عناصر دولت هادی است.

در حالی که گذرگاه الودیعه گنجایش اعزام ١٦ هزار و سیصد حاجی یمنی ثبت نام کرده در اداره حج و عمره را ندارد، به نظر می رسد عربستان سعودی از یمنی ها تنها از طریق دولت هادی استقبال می کند دولتی که در گذشته اعلام کرد به رقبای سیاسی خود حوثی ها و طرفداران رئیس جمهور پیشین علی عبدالله صالح امسال اجازه حج نخواهد داد. این سخنان از زبان فواد عمر شیخ ابوبکر، وزیر اوقاف و ارشاد دولت هادی در روزنامه "عکاظ" چاپ عربستان دو هفته پیش اعلام شد. وی در آنجا اعلام کرد وزارتخانه او پس از این که "تلاش شبه نظامیان حوثی و رئیس جمهور خلع شده صالح را برای سیاسی کردن حج امسال از طریق قرار دادن نام ٤٧ نفر از حامیان خود در لیست کارگزاران کشف کرد، حوثی ها و متحدانشان را برای جلوگیری از اجرای "نقشه های شیطانی" از انجام مراسم حج کنار گذاشت.

در سایه درگیری خونین در سوریه، سوری ها بنا به گفته خودشان با سوء استفاده سیاسی از سوی مقامات عربستان سعودی از مناسک حج به مدت چهار سال روبرو هستند. در این راستا کشور پادشاهی عربستان از اعطای روادید به سوری های متقاضی حج خودداری کرد که سال گذشته از طریق دولت سوریه اقدام کرده بودند و وزارت حج عربستان به نامه های ارسال شده از سوی وزارت امور خارجه این کشور پاسخ نداد که در طی آن ها از عربستان درخواست شده بود به شهروندان این کشور اجازه ادای مناسک حج داده شود. 

مفتی استان حلب شیخ محمود عکام از حکام عربستان سعودی در ماه سپتامبر گذشته خواست "با دین در راستای خواسته های سیاسی خود بازی نکند و از کسانی نباشند که راه خدا و مسجد الحرام را سد می کنند." و پیشنهاد خود را که در ماه اوت سال ٢٠١٣ مطرح کرده بود، دوباره تکرار کرد و آن تأسیس "سازمان اسلامی و جهانی حرمین شریفین" است تا مسئولیت فریضه حج، حمایت، سرپرستی و سازماندهی از آن را بر عهده گیرد و از سوی تمام مسلمانان تأمین مالی شود.

مسئله سیاسی کاری عربستان در اعطای روادید را نیز محمد عبدالستار وزیر اوقاف سوریه در گفتگو با خبرگزاری "اسپوتنیک" روسیه مطرح کرد. وی اشاره کرد که طبق تصمیم عربستان فقط سوری های خارج از سوریه یا ساکن مناطق خارج از کنترل دولت می توانند در فریضه حج شرکت کنند. به این ترتیب روادید آن ها تنها از طریق نمایندگان ائتلاف مخالفان سوری صادر می شود". این مسئله در روابط سیاسی و دینی میان کشور تضادگونه است.

در حالی که عربستان سعودی کشورهایی را به بهانه جلوگیری از ورود تروریست ها منع کرد، سال گذشته به پانصد فارغ التحصیل "مرکز حماتی و توبه محمد بن نایف" کسانی که به تفکر تکفیری و سازمان های تروریستی در سوریه و عراق وابسته هستند، اجازه داد به همراه خانواده هایشان و اعضای هیئت تدریس شریعت طبق برنامه ای مختصر مناسک حج را به جای بیاورند. این امر پس از این بود که آنان به توبه و بازگشت از افکار افراطی متقاعد شدند. اما تجربه مرکز توبه مذکور به نوشته مجله فارین پالیسی آمریکا به موفقیت منجر نشد. این مجله نوشت این مرکز به مرکزی برای آماده سازی دوباره تروریست ها تبدیل شد.

با وجود این که عربستان سعودی ترس خود را از افزایش گرایش های مذهبی در حج نشان می دهد و شعارهای سیاسی و مذهبی را در هنگام مناسک حج ممنوع می کند، اما ناظران، دولت این کشور را به چشم پوشی از قانون شکنی های اعضای هیئت امر به معروف و نهی از منکر متهم می کنند. به گونه ای که در سال های گذشته کتابچه هایی تحریک آمیزی در مکه در هنگام مراسم حج در برابر چشمان مقامات دینی ترویج شد و این هیئت کتاب های مجانی علیه مسلمانان شیعه توزیع کرد که به تکفیر و جنگ با آن ها، پیش از یهود تحریک می کرد.

این کتاب ها به زبان عربی انگلیسی و ترکی بود. برجسته ترین آن ها کتابی است با عنوان "بحثی کافی درباره هشدار به بشریت نسبت به دین شیعه دوازده امامی، سرطان شیعی و لابی رافضی". در ضمن مجموعه ای با عنوان "دشمن خود را بشناس" تألیف مبلغ یعقوب بدر القطامی بود.

فعالیت های هیئت امر به معروف و نهی از منکر به عنوان طرف مسئول اجرای قوانین شریعت اسلامی در حج انتقادهایی را به علت افراط گری اعضای آن در برخورد با حجاج دیگر مذاهب اسلامی برمی انگیزد، برخوردهایی که با ابزارهای مختلف کلامی و جسمی طبق گفته های ناظران با توجه به اختیارات گسترده اعطا شده از سوی دولت به این هیئت صورت می گیرد. این اختیارها طبق گفته آنان تحت عنوان "هشدار به حجاج در جهت خیر و صلاح [آنان] و جلوگیری از بدعت و منکر در هنگام ادای مناسک حج" و "کمک به حجاج برای برپایی ستون توحید و پاسخ دادن به تمام استفتاها و ابراز حکم شرعی آن ها" ارائه شده است. شهادت حجاج بر اثر اقدامات تحریک آمیز مذهبی در مکه از سوی اعضای هیئت امر به معروف در سایت های الکترونیکی منتشر شده است و برخی از آنان موسم حج را موسم صدور فتاوا توصیف کرده اند.