روایات متعدد شیعه در مورد نوروز

واژه «عيد» در اصل از فعل" عاد (عود)" "يعود" است و براى آن معانى مختلفى گفته اند: از جمله «خوى گرفته»، «روز فراهم آمدن قوم» و «هر روز كه در آن، انجمن يا تذكار فضيلتمند يا حادثه بزرگى باشد.»

گويند از آن رو به اين نام خوانده شده است كه هر سال شادى نوينى باز آرد. (لغتنامه دهخدا) و در فرهنگ معين در اين باره آمده است: عيد، روز مباركى است كه در آن مردم جشن مى گيرند و شادى مى كنند و در اين روز به همديگر عيدى مى دهند از قبيل هديه، پول و خلعت.

عيد از منظر امیرالمؤمنین (ع):

عيد از نظر على(ع): "هر روزى كه در آن روز، معصيت خدا نشود و گناهى انجام نگيرد، آن روز عيد خوانده می شود «كل يوم لا يعصى الله تعالى فيه فهو يوم عيد» و اين فرمايش اميرمومنان(ع) اشاره به اين موضوع دارد كه روز ترك گناه، روز پيروزى و پاكى و بازگشت به فطرت نخستين است.

از سويد بن عفله نقل شده است كه گفت: در روز عيد بر اميرالمومنين(ع) وارد شدم و ديدم كه نزد حضرت نان گندم و خطيفه (نان شيرمال) و ملبنه (حلوا شكرى) است. پس به آن حضرت عرض كردم روز عيد و خطيفه؟!

حضرت فرمود: «انما هذا لمن عيد من غفرله»؛ اين عيد كسى است كه آمرزيده شده است.

روایت شده است: چيزى به رسم هديه نوروزى خدمت اميرالمومنين(ع) تقديم شد، حضرت پرسيد: اين چيست؟ عرض كردند: يا اميرالمومنين! امروز نوروز است. فرمود: هر روز را براى ما نوروز سازيد.

واژه عيد در قرآن:

واژه عيد در قرآن فقط يك بار آمده است:

(اللهم انزل علينا مائده من السماء تكون لنا عيدا لاولنا و آخرنا و آية منك). [1] 

خدايا! نازل كن براى ما مائده‏اى از آسمان كه براى اولين و آخرين از ما عيد باشد و نشانه‏اى از تو.

در تفسير اين آيه آمده است: عيد در لغت از ماده عود به معنى بازگشت است به روزهايى كه مشكلات از قوم و جمعيتى برطرف مى شود و بازگشت به پيروزي ها و راحتى هاى نخستين مى كنند، عيد گفته مى شود و در اعياد اسلامى به مناسبت اين كه در پرتو اطاعت يك ماه مبارك رمضان و يا انجام فريضه بزرگ حج، صفا و پاكى فطرى نخستين به روح و جان باز مى گردد و آلودگى ها كه برخلاف فطرت است از ميان مى رود «عيد» گفته شده است و از آنجا كه روز نزول مائده، روز بازگشت به پيروزى و پاكى و ايمان به خدا بوده است؛ حضرت مسيح(ع) آن را «عيد» ناميده است. [2]

[1]. سوره مائده، آيه 114.

[2]. تفسير نمونه، ج 5، ص 131.

عيد نوروز از منظر امام صادق (ع ):

امام صادق(ع) به يكى از اصحابش به نام معلى بن خنيس در باره عيد نوروز فرمود: «ان يوم النيروز هواليوم الذى اخذ فيه النبى(ص) لاميرالمومنين(ع) العهد بغديرخم... و هواليوم الذى ظفرفيه باهل النهروان... و هواليوم الذى يظفرفيه قائمنا اهل البيت» .

نوروز، روزى است كه پيامبراكرم (ص) در غديرخم براى ولايت اميرالمومنين(ع) از مردم پيمان گرفت؛ روزى است كه آن حضرت برخوارج نهروان پيروز شد و روزى است كه قائم ما اهل بيت(عليهم السلام) ظهور خواهد كرد...

نوروز به روایت کتب اربعه شیعه:

همه مي دانند که کتب اربعه شيعه از نظر اعتبار و ارزش همچون صحاح سته نزد اهل سنت است و لذا روايات مندرج در کتب چهار گانه شيعه يعني : کافي شيخ کليني، من لايحضره الفقيه شيخ صدوق، تهذيب الاحکام و الاستبصار شيخ طوسي، از حيث وارد شدن در اين منابع اهميت ويژه دارند و پس از جرح و تعديل آنها مي تواند مصدر فتوا و احکام و باورها باشد . رواياتي که در سه کتاب از کتب چهار گانه حديث شيعه آمده چنين است:

1- با لفظ نوروز يکبار اين روايات آمده است:

- يوم ... النوروز اهدوااليه الشيء

اين روايت در تهذيب الاحکام طوسي جلد 6 ( ص 378، سطر 11 ) ثبت و ضبط شده است.

2- با لفظ النيروز چهار بار روايات زير نقل شده است:

يا اميرالمومنين اليوم النيروز ( من لايحضره الفقيه، شيخ صدوق، جلد 3، ص 300، سطر4 )

فاذا کان يوم المهرجان اوالنيروز... ( الکافي شيخ کليني ، ج 5، ص141، سطر 6 ) 

يوم المهرجان و النيروز اهدوااليه الشيء( من لايحضره الفقيه، شيخ صدوق، ج 3، ص300، سطر 13 ) 

اتي علي بهديه النيروز فقال ما هذا؟( من لايحضره الفقيه، شيخ صدوق، ج 3، ص300، سطر 3 ) 

3- با لفظ " نيروزا " يک بار در روايت منقول است:

اصنعوالناکل يوم نيروزا (من لايحضره الفقيه، شيخ صدوق، ج 3، ص300، سطر 4 )

4- با لفظ نيروزنا يک بار در روايت منقول است: نيروزنا کل يوم (من لايحضره الفقيه، شيخ صدوق، ج 3، ص300، سطر 5 )

نکته قابل توجه در اين است که بيشتر اين روايات در کتاب من لايحضره الفقيه شيخ صدوق آمده که روايات اين کتاب نسبت به ساير کتب اربعه از اعتبار و ارزش بيشتري برخوردار است به ويژه که شيخ صدوق در آن کتاب بيشتر به روايات فقهي و علمي عنايت داشته است و علاوه بر آن روايات اين با منابع حديث اهل سنت از نظر مضمون و محتوا و حتي الفاظ اشتراک چشمگيري نسبت به ساير کتابهاي حديث شيعه دارد.