شباهت ابوالحسن نجفی به ابوریحان بیرونی

غلامعلی حداد عادل در مراسم ترحیم ابوالحسن نجفی با بیان خاطره‌ای، این استاد زبان فارسی را به خاطر اهمیت دادن به علم حتی در بستر بیماری شبیه ابوریحان بیرونی دانست.

به گزارش ایسنا‌، عصر امروز پنجشنبه (هشتم بهمن ماه‌)، با حضور چهره‌های مختلف فرهنگی، ادبی و هنری و همچنین اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی مراسم ترحیم ابوالحسن نجفی (استاد و پژوهشگر زبان و ادب فارسی) در مسجد رضا(ع) تهران برگزار شد.

بهاء‌الدین خرمشاهی‌، ضیاء موحد، اسماعیل سعادت، سلیم نیساری‌، کامران فانی‌، بهمن فرمان آرا‌، ‌حسین معصومی همدانی‌،‌ حسن انوری‌، هوشنگ مرادی کرمانی، سید محمود دعایی، منوچهر حسن‌زاده‌، موسی اسوار،‌ علیرضا رییس دانا‌، علی اصغر محمدخانی‌، سیدعلی آل داود‌، احمد سمیعی گیلانی‌، محمد بهارلو، روزبه زرین کوب‌، علی میرزایی‌، علی صلح جو‌، علی اشرف صادقی‌، احمد غلامی‌، شهاب مقربین‌، امیرحسن چهلتن‌، حافظ موسوی‌، اسدالله امرایی، محمد جعفری قنواتی‌، علی بلوک‌باشی‌، علی بهبهانی‌، ابوالحسن تهامی نژاد‌، علی اصغر علمی‌ و ... از حاضران در این مراسم بودند.

در این مراسم غلامعلی حداد عادل به سخنرانی پرداخت و در سخنانی ابتدا به آشنایی خود با ابوالحسن نجفی از دهه 40 به واسطه خواندن کتاب‌هایی که او ترجمه کرده است‌، اشاره کرد و سپس گفت: بعدها از بد حادثه من شش ماهی ناچار به فعالیت در موسسه فرانکلین شدم. حضور شش ماهه‌ام در این موسسه فرصتی بود تا آشنایی خودم را با استاد نجفی بیشتر کنم و این آشنایی ادامه پیدا کرد تا انقلاب پیروز شد. بعد از انقلاب نیز در مرکز نشر دانشگاهی و در ادامه 25 سال اخیر در فرهنگستان زبان و ادب فارسی در خدمت ایشان بودم.

رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه به ویژگی‌های زنده‌یاد ابوالحسن نجفی اشاره کرد و گفت: استاد نجفی ذهن بسیار منطقی و روشنی داشت. انسان هنگام گفت‌وگو با او حس می‌کرد با یک ذهن علمی، منطقی‌ و دقیق طرف است. او یک ذهن مستقیم داشت و با هر کسی که صاحب ذهن مستقیم بود می‌توانست مفاهمه برقرار کند. در کار علمی بسیار منطقی بود. او مثل ترازویی قوی استدلال می‌کرد.

او افزود: به هر اندازه که استاد نجفی در کار علمی سخت‌گیر بود‌، در امور اجتماعی و زندگی با دیگران اهل مدارا بود. آنجا که ممکن بود زحمتی برای دیگران ایجاد کند تا می‌توانست کوتاه می‌آمد؛ چنین اشخاصی بسیار نادر هستند.

این نماینده مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: ابوالحسن نجفی با ادبیات کهن بسیار آشنایی داشت و نکته‌های ظریف و دقیقی پیدا و گاهی بیان می‌کرد. نسبت به زبان فارسی عشق می‌ورزید و یکی از ستون‌های ویرایش و نگارش در ایران معاصر است.

او سپس به برخی از آثاری که ابوالحسن نجفی تالیف کرده است اشاره کرد و گفت: یکی از این آثار فرهنگ فارسی عامیانه است که از ایشان به یادگار مانده است. این فرهنگ علمی‌ترین فرهنگ عامیانه‌ای است که به زبان فارسی نوشته شده است. در دقت او برای تالیف این اثر همین بس که هر شاهدی که ذکر کرده، منبع مکتوب آن را هم پیدا کرده است. ایشان تنها برای معنای عامیانه «زدن» در زبان عامه، 35 معنای متفاوت پیدا کرده و برای هر معنا شاهدی به دست داده است. اهمیت این کار را زبانشناسان به خوبی درک می‌کنند.

حداد عادل در بخش دیگری از سخنانش‌، گفت: روز یکشنبه‌ای که جمعه همان هفته استاد نجفی از دنیا رفت‌، آخرین دیدارم را با او داشتم. در این دیدار، ایشان تقریبا در حال اغما بود. وقتی فهمید من آمده‌ام، چشمانش را باز کرد و به دشواری شروع به صحبت کرد. من از او پرسیدم در معناهایی که برای «زدن» آورده‌اید‌، «ورق زدن» را جا انداخته‌اید. استاد در همان حال شروع کرد به بحث کردن که من را به یاد حکایت معروفی درباره ابوریحان بیرونی انداخت. آن هنگام که او در بستر بیماری بود و از عالمی که به دیدار او رفته بود سوالی پرسید. وقتی عالم گفت که الان چه هنگام پرسیدن این سوال است، جواب داد، اگر جواب این سوال را بدانم و بمیرم بهتر است یا ندانسته بمیرم؟

او افزود: من همیشه فکر می‌کردم این حکایت مبالغه‌آمیز است، اما آن روز که نجفی را دیدم فهمیدم که چنین حکایتی می‌تواند واقعیت باشد.

حداد عادل همچنین گفت: الان ما در فرهنگستان مانده‌ایم که بعد از نجفی چه کسی را به عنوان مدیر گروه ادبیات تطبیقی بگذاریم.

به گزارش ایسنا، در بخش دیگری از این مراسم، امید طبیب‌زاده، استاد ادبیات دانشگاه بوعلی سینای همدان و از شاگردان استاد ابوالحسن نجفی نیز در سخنانی گفت: مهمترین کار ابوالحسن نجفی عروض فارسی است. استاد با اینکه هیچوقت اهل تفاخر نبود، زمانی که من یک مصاحبه کردم و در مورد ویژگی‌ها و کارهای استاد سخن گفتم وقتی مرا دید گفت که من هیچ وقت اهل تفاخر نیستم ولی چرا در این مصاحبه از مهم‌ترین کار من یعنی همان عروض فارسی چیزی نگفته‌ای؟

این استاد ادبیات دانشگاه سپس گفت: عظمت کار نجفی در عروض آنقدر هست که ما به دلیل نزدیکی با آن نمی‌توانیم فعلا آن را درک کنیم. شاید 50 سال بعد متوجه آن بشویم. بحثی که او باز کرد عروض فارسی که مبتنی بر واقعیات زبان فارسی است نه چیز دیگر.

او در ادامه به پیدا کردن چند وزن عروض فارسی از سوی ابوالحسن نجفی اشاره کرد و گفت: برای این وزن‌ها هیچ شعری وجود نداشت. به همین خاطر شعرهایی بر وزن‌هایی که استاد نجفی پیدا کرده بودند سروده‌ شد. یکی از شعرهای این وزن‌ها را استاد سیروس شمیسا گفت، «خاطره‌ات فسانه‌ ای شد / بر لب من ترانه‌ای شد».

او افزود: تقطیع وزن‌های ابوالحسن نجفی، باعث شد روابط بین اجزا و وزن‌های مشابه به روشنی بیان شود و به این طریق ما را از یک معضل که بیش از هزار سال با آن رو در رو بودیم‌، نجات داد.

او همچنین درباره نوع برخورد ابوالحسن نجفی با شاگردانش گفت: استاد این ویژگی را داشت که به ما اجازه می‌داد با او بحث کنیم و این یکی دیگر از ویژگی‌های بارز او بود. استاد در حوزه علم به هیچ چیز ثابتی اعتقاد نداشت، چون فکر می‌کرد ممکن است تغییر کند و این باعث می‌شد که به هیچ چیز هم تعصب نداشته باشد.

طبیب‌زاده گفت: از ابوالحسن نجفی دو کتاب در دست چاپ است که یکی از آنها تا آخر امسال منتشر می‌شود.

همچنین حجت الاسلام شیخ الاسلامی که خطیب این مراسم بود‌، در سخنانی به اهمیت و جایگاه رفیع علم در قرآن اشاره کرد و سپس گفت: به عنوان کسی که سال‌ها در دانشگاه بوده‌ام، می‌دانم که نجفی با روحانیت و معارف دینی ارتباط بسیار خوبی داشت. ایشان نوه عالم ربانی و شخصیتی بزرگ، آیت‌الله العظمی نجفی اصفهانی است.