فضای سبز، عمران و فرهنگ و اجتماعِ تهران، زیر ذره بین

شاید که نه؛ حتما شما هم یادتان می آید روزهایی را که چهره تهران خاکستری بود؛ نه از این همه فضای سبز در حاشیه بزرگراه ها خبری بود و نه هیچ کدام از ما تصوری برای داشتن یک بوستان در نزدیک ترین فاصله به منزل مان داشتیم. حتی توقع داشتنش را هم در خاطرمان نپرورانده بودیم. آن روزهایی که اتوبان های تهران به تعداد حالا نبود و معابر باریک شهری نفس مان را در لابلای طناب به هم تنیده ترافیک پایتخت محبوس می کرد، همان طور که تصوری هم از سراهای محلات و خانه های سلامت نداشتیم. تنها معدود فرهنگسراهایی را در تهران سراغ داشتیم که آن هم کارکردی آنچنانی برایش تعریف نشده بود. اصلا ما کجا و توقع خواستن این امکانات کجا؟ اوج خواسته مان این بود که یک بار طی شبانه روز زباله های مان سر موعد از درب منازل مان با همان ماشین های ملودی دار جمع آوری شود.
 
اما وقتی دوره جدید مدیریت شهری عاری از دعواهای سیاسی استارت خورد، امکانات شهری افزایش یافت و به دنبال آن ما آموختیم که باید سطح توقعاتمان را از شهرداری ارتقا دهیم. در این گزارش تلاش شده، عملکرد چند سال اخیر شهرداری در حوزه های تخصصی چون فضای سبز، عمران و فرهنگی-اجتماعی زیر ذره بین گذاشته شود .

بررسی وضعیت بزرگراه ها، تونل ها و پل های تهران در ده ساله اخیر

مطابق طرح جامع شهر تهران که در سال ۱۳۴۸ تدوین شد، تهران نیاز به ۵۵۵ کیلومتر رینگ بزرگراهی داشت. گسترش تهران در طول ۴ دهه اخیر از یک سو و از سوی دیگر افزایش جمعیت در این کلانشهر نیاز تکمیل رینگ بزرگراهی را در پایتخت بیشتر از گذشته کرده بود. با توجه به نیاز شهر تهران در توسعه معابر و بزرگراه‌ها آمارهای موجود نشان می‌دهد که از ابتدای تشکیل بلدیه تا شهریورماه سال ۸۴ ، چیزی در حدود۳۰۳ کیلومتر بزرگراه ساخته شد که معادل ۵۷ درصد از کل طول بزرگراه‌هایی می‌شود که باید مطابق اسناد بالادستی در تهران ساخته می‌شد.

هرچند در دهه‌های گذشته بزرگراه‌های مهمی همچون حکیم، همت غرب، رسالت، مدرس، صدر و... ساخته شد اما با توجه به سرعت رشد تهران این بزرگراه‌ها جوابگوی نیازهای پایتخت نبودند. بنابراین نیاز پایتخت به تکمیل شبکه بزرگراهی بیش از پیش احساس می شد. به طوری که اگر در یک دهه اخیر مدیریت شهری تهران در تکمیل رینگ بزرگراهی پایتخت مانند دوره‌های قبل کوتاهی می‌کرد، تهران به پارکینگی بزرگ تبدیل می‌شد ؛ چندان که هنوز نیز تهران با وجود ساخت این همه اتوبان ، در مسیر پارکینگ شدن قرار دارد ، اما طبعاً وضعیت بهتر از پیش است.

بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد سرعت در ساخت بزرگراه‌ها و استفاده از جدیدترین تکنولوژی‌های عمرانی در تمامی مراحل ساخت، آسفالت و تجهیز بزرگراه‌ها از مهمترین دستاوردهای شهرداری تهران در بخش عمران در یک دهه اخیر بوده است.

یکی از شاخص‌های توسعه شبکه بزرگراهی شهر تهران در یک دهه اخیر تکمیل پروژه‌های بزرگراهی‌ای بود که در دوره‌های گذشته توسط شهرداران پیشین آغاز شده بود اما هیچ وقت فرصت تمام شدن نیافته بود و همین مساله مشکلاتی را برای پایتخت‌نشینان ایجاد کرده بود. طرح‌های نیمه‌کاره‌ای مانند بزرگراه امام علی(ع)، امتداد بزرگراه یادگار امام(ره)، بزرگراه های شهید زین‌الدین، شهید شوشتری و... باعث شده بود تا در برخی از نقاط حساس شهر با گره‌های کور ترافیکی روبه‌رو شویم. با توجه به این موارد و شرایط آن روز معابر تهران، شهریور ماه سال ۸۴ محمدباقر قالیباف در آغازین روزهایی که سکان ‌شهردار تهران را در دست گرفت، با بررسی وضعیت شبکه راه‌ها و معابر پایتخت تصمیم گرفت تا با هدف اجرای طرح جامع شهر تهران و تکمیل ۵۵۶ کیلومتر رینگ بزرگراهی پایتخت، برای گام اول پروژه‌های نیمه کاره بزرگراهی که قدمت برخی از این طرح ها به دو تا سه دهه می‌رسید را تکمیل کند.

به جرات می‌توان گفت که اوج نهضت بزرگراه‌سازی در تهران از سال ۸۹ آغاز شد و تا سال ۹۲ بخش زیادی از رینگ بزرگراهی شهر تهران ساخته و کابوس طرح‌های نیمه‌کاره عمرانی در پایتخت برای همیشه به پایان رسید.

همان طور که اشاره شد،عامل دیگری که در این موفقیت دخیل بود، اتکا به توان مهندسان جوان ایرانی در اجرای چنین پروژه‌هایی بود. به عبارتی زمانی که کشور در اوج شرایط تحریم‌های بین‌المللی قرار داشت، تهیه تمامی تجهیزات مورد نیاز پروژه‌های عمرانی بسیار مشکل بود در نتیجه شهردار تهران می‌دانست که برای حل بخشی از این مشکل باید به توان مهندسان جوان ایرانی اعتماد کند. همین اعتماد باعث شد تا بسیاری از تجهیزات مورد نیاز در داخل کشور توسط مهندسان ایرانی ساخته شد.

نکته دیگری که در بررسی میزان موفقیت مدیریت شهری تهران در ساخت پروژه‌های عمرانی اهمیت دارد، اجرای مهندسی مقاومتی در راستای اطرح اقتصاد مقاومتی‌ای بود که مقام معظم رهبری به آن تاکید داشتند. به عبارت دیگر معاون فنی و عمران وقت شهرداری تهران به این نتیجه رسید که مطابق با منویات مقام معظم رهبری برای اینکه چرخ پروژه‌های عمرانی شهر تهران از حرکت باز نماند، اجرای مهندسی مقاومتی بهترین گزینه است.

اجرای مهندسی مقاومتی ابتکاری بود که برای نخستین بار توسط مدیریت شهری تهران و معاونت فنی و عمرانی شهرداری در سال‌های اوج تحریم‌های بین‌المللی باعث شد تا ضمن کاهش هزینه‌های پروژه‌های عمرانی، تجهیزات مورد نیاز در ساخت بزرگراه‌ها، تونل‌های شهری و به طور کلی تمامی پروژه‌های عمرانی پایتخت تامین شود. در زمانی که به دلیل تحریم‌ها بسیاری از پروژه‌های دولتی مسکوت مانده بود اما همچنان پروژه‌های عمرانی شهر تهران در حال اجرا بود و همین مساله تعجب دولتمردان وقت، مشاوران بین المللی و حتی جهانیان را به همراه داشت. در یک دهه اخیر هر مهمان بین‌المللی‌ای که وارد تهران شد از سرعت پیشرفت این شهر شگفت‌زده بود و این نشان می‌داد که مدیریت شهری تهران راه را در این حوزه به درستی انتخاب کرده بود.

اکنون شهر تهران ۵۳۵ کیلومتر شبکه بزرگراهی دارد که نزدیک به ۵۰ درصد از این میزان در ۱۰ سال اخیر ساخته و به بهره‌برداری رسیده است. این اعداد و ارقام خود زبان گویای تمامی تلاش‌های مدیریت شهری تهران در یک دهه اخیر در این حوزه است.

بر اساس این گزارش در یک دهه اخیر، سالیانه ۲کیلومتر تونل شهری به همراه حدود ۱۸پل یا تقاطع غیرهمسطح در پایتخت احداث شده است.

با آغاز به کار دوره جدید مدیریت شهری، نهضت تونل سازی در تهران آغاز شد. تونل هایی که با هدف کاهش حجم بار ترافیک خودروها در پایتخت زبانزد عام و خاص شدند و امروز این فرصت را به شهروندان تهرانی داده تا علاوه بر تجدید خاطرات خوب کودکی، در کمترین زمان ممکن از مبدا به مقصد برسند. از همین رو است که کارشناسان حوزه عمران و شهرسازی متفق القول بر این باورند که کلانشهر تهران در ده سال گذشته شاهد تحولات عمرانی چشمگیری در زمینه توسعه زیرساخت های شهری از جنس تونل های ترافیکی بوده و دستاورد این توسعه نیز احداث ۱۷۸ دستگاه پل و تقاطع غیرهمسطح در یک دهه گذشته است.

توسعه ۲۰ کیلومتر تونل شهری در یک دهه گذشته

اگر نیم نگاهی به کارنامه فنی و عمرانی شهر تهران در سال های پیش از ۱۳۸۴ بیندازیم، شمار پل ها و تقاطع های غیرهمسطح ۱۵۷دستگاه بوده که این آمار پس از گذشت یک دهه با ساخت ۱۷۸ دستگاه به ۳۳۵ دستگاه رسیده است. هرچند که توسعه زیرساخت های شهر تهران در ده سال گذشته تنها به توسعه پل ها و تقاطع های غیر همسطح محدود نشده است. به طوری که تا پیش از سال ۱۳۸۴، با وجود آنکه تهران کلانشهری با کاربری پایتخت بوده است، اما حتی یک کیلومتر تونل شهری قابل استفاده نیز نداشته است. معضلی که سبب شده بود تردد خودروها در بزرگراه های کشور با طولانی شدن مسیرهای حرکتی و کاهش سرعت حرکت خودروها همراه شود. به همین دلیل نیز احداث تونل های شهری به منظور کاهش مسیر تردد و افزایش سرعت خودروها در دستور کار مهندسان قرار گرفت.
 
نهضتی که ماحصل آن شد، احداث ۲۰ کیلومتر تونل شهری که ثمره تسلط متخصصان صنعت تونل سازی کشور در آینه دانش احداث تونل های شهری بود. از همین رو در یک دهه گذشته یک باره شاهد ساخت، تکمیل و بهره برداری از ۴ تونل شهری بودیم. در همین بازه زمانی ۱۵۲پروژه عمرانی نیز طراحی و اجرا شده است، آماری که بدون احتساب پروژه های عمرانی مناطق به دست آمده، در واقع نمادی از یک دهه تلاش برای توسعه و بهبود کیفیت زندگی در بزرگ ترین کلانشهر کشور است.

پخش ۱۰ میلیون تن آسفالت در۶۱ میلیون مترمربع شبکه عمرانی

با آغاز نهضت پل سازی و احداث و توسعه تقاطع های غیرهمسطح، یکی از مهم ترین وظایف معاونت فنی و عمرانی نیز آغاز شد: حفظ و نگهداشت این میزان زیرساخت شهری؛ عامل مهمی که سبب می شد توسعه زیرساخت های شهری به واسطه استفاده مستمر از سوی شهروندان دچار فرسودگی های درازمدت نشود و همواره بازدهی پل ها، تونل ها و تقاطع های غیرهمسطح از بعد کیفیت تاسیسات روی یک منحنی صعودی قرار گیرد. به عبارت دیگر با آغاز به کار مدیریت شهری کنونی، بیش از ۱۰ میلیون تن آسفالت به منظور اجرای پروژه های روسازی و مرمت معابر تولید، پخش و اجرا شود. آسفالتی که به واسطه بکارگیری از آن سطحی به مساحت تقریبی ۶۱ میلیون مترمربع از شبکه عمرانی تونل ها، پل ها، تقاطع های غیر همسطح و بزرگراه ها روکش شده است.

بازبینی موشکافانه پل ها به منظور ارتقا بهره برداری ها

درست است که تهران به لحاظ ساخت و سازهای عمرانی سال های پر باری را پشت سرگذاشته، اما نکته حائز اهمیت آن است که در یک دهه اخیر از بعد عمرانی شهر تهران سبب شد در کنار تکمیل حلقه های بزرگراهی و احداث معابر جدید، نگهداشت و بازبینی فنی پل ها، تقاطع های غیرهمسطح و تونل ها نیز در اولویت فعالیت های فنی و عمرانی شهرداری تهران قرار گیرد. مسئله مهمی که باعث شد در ده سال اخیر، بیش از ۱۱۰ پل سواره رو به دست اقداماتی نظیر مرمت، بهسازی و مقاوم سازی لرزه ای سپرده شوند. همچنین ۶۲۰ دستگاه پل سواره رو در قالب دو پهنه شرقی و غربی پایتخت نیز مورد ارزیابی چشمی، تهیه چک لیست و پلاک کوبی قرار گیرند. اقدام مهمی در مسیر تعمیر، مرمت و مقاوم سازی پل ها و تونل های شهری و تقطع های غیرهمسطح که سبب می شود امروز، هر شهروندی به هنگام عبور از این شبکه های ترافیکی، در کنار برخورداری از امکانات حمل و نقلی روز دنیا، این آرامش خیال را نیز داشته باشد که سازه های عمرانی در بعد حمل و نقل شهر تهران از ایمنی لازمه و بالاترین کیفیت به واسطه بازبینی های مکرر برخوردار است.

بررسی وضعیت فضای سبز تهران در ده سال اخیر

طی ۱۰ سال گذشته تهران با وجود کمبود آب به عنوان یکی از سرسبزترین شهرها با موقعیت جغرافیایی مشابه به حساب می آید. مدیریت شهری در دوره اخیر سعی کرده با تملک باغات قدیمی و احداث بوستان در مناطق خشک پایتخت، چهره شهر را سبز نماید.

بوستان ها به ‌عنوان بخشی از فضای سبز شهر با اهدافی همچون ایجاد اکوسیستم های فعال طبیعی در فضاهای شهری، زیباسازی سیمای شهر و فراهم کردن تسهیلات برای شهروندان ایجاد می‌شوند.

بدون تردید بوستان ها به دلیل آنکه بخش قابل توجهی از سطح آن ها را پوشش گیاهی تشکیل می دهد می توانند نقش موثری در کاهش آلودگی ها از جمله آلودگی هوا، آلودگی بصری و آلودگی صوتی داشته باشند. گیاهان علاوه بر جذب دی اکسید کربن و تولید اکسیژن توانایی جذب مقادیر متنابهی از عناصر مضر و ذرات معلق موجود در هوا را دارند.

نباید فراموش کرد که نسبت تاثیرگذاری فضای سبز بوستان ها بر کاهش آلودگی ها به شرایط محیطی، مقادیر آلاینده های تولیدشده و منابع آن و شرایط اقلیمی بستگی دارد. در شرایط وارونگی هوا در فصل زمستان با حجم زیاد آلاینده های تولیدی از منابع گرماساز و اتومبیل ها، طبعا این اثرگذاری کمتر خواهد شد. بنابراین نباید انتظار داشت که بوستان ها به تنهایی و در هر شرایطی بتوانند وظیفه سنگین کاهش آلودگی ها را به عهده بگیرند. اما بدون شک تاثیر غیرقابل انکاری دارند.

در حال حاضر بوستان های محله‌اي، منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي شهر تهران به عدد ۲هزار و۱۳۰رسیده است. این در حالیست که طی ۱۰سال گذشته توسعه فضاي سبز تهران با رشد قابل‌توجهي ادامه يافته است.


اولویت مدیریت شهری توزیع عادلانه فضای سبز در جنوب شهر

تلاش سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران در راستای افزایش سرانه فضای سبز شهری و متعادل کردن نسبت سطح فضای سبز به فضای سخت (بتن، آسفالت و...) منجر به افزایش بوستان های محله ای، ناحیه ای، منطقه ای و فرامنطقه ای در تهران شده است. بوستان های جنگلی داخل محدوده، رفیوژها، میدان ها، لچکی ها، حواشی بزرگراه ها و درختان معابر نیز از دیگر فضاهای سبز درون شهری هستند که در سطح پایتخت پراکنده بوده و میزان توزیع این فضاها در سطح شهر نمی تواند یکنواخت باشد.
 
همچنین توسعه فضاي سبز برون‌شهري نيز همزمان مورد توجه مديريت شهري قرار گرفته است، به گونه ای که در سال۸۴ كميسيون زيربنايي هيات دولت طرحي را به تصويب رساند كه در آن مقرر شد، پايتخت داراي ۵۰هزار هكتار كمربند سبز شود. طرحي كه از سال۶۵ مطرح شده بود و عمليات اجرايي آن نيز از سال۶۹ در اطراف تهران به اجرا گذاشته شده بود اما در دهه سال اخیر تحولی شگرف یافت.

اگرچه در طول ۱۵سال اجراي طرح جنگل کاری پیرامون شهر تا سال۸۴ تنها ۲۰هزار هكتار به اجرا درآمد، اما از سال۸۴ اين روند رشد بيشتري يافت، به طریقی که در طول ۹سال اين طرح پيشرفتي بيش از ۷۴درصدي داشته است. تاكنون حدود ۳۸هزار هكتار جنگل‌كاري در قالب كمربند سبز به اجرا درآمده است و در سال‌جاري نيز بالغ بر هزارهكتار از اراضي اطراف تهران در قالب طرح كمربند سبز درختكاري خواهد شد. در واقع در طول ۹سال گذشته به‌اندازه ۱۵سال آغازين اجراي اين طرح درختكاري در اطراف تهران انجام شده است.

در این میان البته در بعضی از مناطق مرکزی شهر که دارای بافت نسبتا قدیمی و متراکم هستند اصولا سطح فضاهای سبز محدودتر و امکان دستیابی به فضاهای باز یا بلامعارض جهت تبدیل آنها به بوستان ها و فضاهای سبز محدود است. در همین راستا اسناد فرا دست شهر تهران از جمله طرح جامع و طرح تفصیلی شهر تهران و پهنه ها و کاربری های مشخص شده که اسناد فوق به عنوان منشور اجرایی مد نظر بوده است. در همین راستا به منظور دستیابی به توزیع عادلانه فضای سبز اولویت پروژه های توسعه ای با مناطقی است که از فضای سبز کم بهره هستند که می توان مناطق ۷ ، ۸ ،۹ ، ۱۰ ، ۱۱، ۱۲ و ۱۷ را نام برد.

تملک و تجمیع بافت های فرسوده در جهت افزایش سرانه فضای سبز

تملک بافت فرسوده جهت اجراي طرح تجميع در مناطق پرجمعيت و داراي بافت متراكم و آزاد سازي زمين جهت افزایش سرانه های خدماتی به ویژه فضای سبز در این مناطق در اولویت قرار دارد. به هرحال علیرغم آنکه در مناطق مرکزی و جنوبی ظرفیت های توسعه محدود بوده است، اما طی ۱۰ سال اخیر سطوح گسترده ای به ویژه از مناطق جنوبی شهر تهران به عرصه بوستان ها و فضای سبز تبدیل شده که از آن جمله می توان به بوستان بزرگ ولایت، بوستان بزرگ آزادگان، بوستان بانوان نرگس، بوستان پردیس بانوان و ده ها بوستان بزرگ دیگر اشاره کرد.

افزایش سرانه فضای سبز درون شهری تا پایان سال ۹۳

سرانه فضاي سبز درون شهري با توجه به مساحت بوستان‌هاي درون‌شهري در ابعاد محله‌اي‌، ناحيه‌اي‌، منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي، بوستان‌هاي جنگلي داخل محدوده، رفيوژها، ميدان‌ها، لچكي‌ها، حواشي بزرگراه‌ها و درختان معابر محاسبه مي‌شود كه با احتساب جمعيت فعلي پايتخت، سرانه فضاي سبز داخل محدوده شهري تا پايان سال۱۳۹۳ براي هر نفر ۱۵.۵مترمربع بوده است.

البته هر سال طبق برنامه مدون پنج ساله شهرداری و تکالیف مقرر آن و براساس بودجه و اعتبارات مطروحه نسبت به شناسایی اراضی مناسب و مستعد جهت احداث بوستان های جدید اقدام می شود. به طوری که از سال۱۳۸۴ تاکنون به طور متوسط سالیانه ۹۳ بوستان در پایتخت به بهره برداری رسیده است.

در حال حاضر منطقه۴ شهرداري تهران با داشتن سرانه ۲۴.۵متر فضاي سبز برخوردارترين منطقه تهران به‌ لحاظ فضاي سبز شهري است و منطقه۱۰ شهرداري تهران به علت تراکم بافت مسکونی با داشتن ۲.۴مترمربع كمترين سرانه فضاي سبز شهري را در تهران داراست. همچنين بيشترين بوستان‌هاي شهر تهران در منطقه۴ شهرداري جاي گرفته است كه به رقمي در حدود ۲۴۷بوستان رسیده است. كمترين بوستان‌هاي تهران نيز در منطقه۹ قرار دارد که تعداد بوستان‌هاي منطقه ۹ شهر تهران در حدود ۲۵ بوستان است که دلیل این هم همانند منطقه ۱۰ همان تراکم بافت مسکونی است. با این حال مدیریت شهری تلاش کرده تا از هر فضا و فرصتی برای استفاده ساکنین این مناطق از فضایسبز مطلوب اقدام کند.

هم اکنون سرانه فضاي سبز شهروندان تهراني ۱۵.۶مترمربع رسیده و مدیریت شهری در تلاش است تا پايان برنامه ۵ساله اول شهرداري تهران و تا سال۹۵ سرانه فضاي سبز شهر تهران را به ۱۸متر افزايش دهد، این در حالیست که براساس تقسیم بندی فضای سبز ۶منطقه مياني شهر تهران كمترين سرانه فضاي سبز ‌را داراست كه تلاش می شود با تملك و تجميع بافت فرسوده سرانه‌هاي فضاي سبز در اين مناطق توسعه یافته تا به حد استاندارد برسد. ظرفيت توسعه فضاي سبز در مناطق مركزي و جنوبي محدود است به گونه ای که طي دهه اخير سطوح گسترده‌اي به‌ويژه مناطق جنوبي به عرصه‌هاي بوستان‌ها و فضاي سبز تبديل شده كه از آن جمله مي‌توان به بوستان بزرگ ولايت، بوستان بزرگ آزادگان و ده‌ها بوستان بزرگ ديگر اشاره كرد.

تبدیل بیش از ۳۰۰کیلومتر از طول حاشیه بزرگراه‌های پایتخت به فضای سبز

طی ده سال اخیر بدنه و حاشیه بسیاری از بزرگراه‌های شهری به طول بیش از ۳۰۰ کیلومتر در مسیر رفت و برگشت تبدیل به فضای سبز شده‌اند.

با توجه به نقش چندگانه وجود بزرگراه‌های سبز در محیط‌های شهری، به عنوان عناصر زنده و کارا، در افزایش کیفیت‌ امکانات زیست‌پذیری شهر، علاوه بر جنبه های زیستی و عملکرد فضاهای سبز بزرگراهی به عنوان دالان های اکولوژیک در بستر شهری و نقش مؤثر آنها در مدیریت آبهای سطحی، سیلابها و جلوگیری از فرسایش خاک، فضاهای سبز یاد شده می توانند در اتصال جاذبه های گردشگری و ارتقا کیفیت بصری نیز مفید باشند. در همین راستا طی ده سال اخیر بدنه و حاشیه بسیاری از بزرگراه‌های شهری به طول بیش از ۳۰۰ کیلومتر در مسیر رفت و برگشت تبدیل به فضای سبز شده‌اند.

طی همین مدت با هدف ایجاد تعادل و توازن در توزیع فضاهای سبز در سطح شهر تهران و بهبود سرانه فضای سبز نسبت به احداث فضای سبز، در بدنه بسیاری از بزرگراه های نیمه مرکزی و جنوبی شهر نیز اقدام شده است. بزرگراه های امام رضا(ع) در منطقه ۱۵، امام علی (ع) در مناطق ۱۴ ، ۱۵ و۲۰، شهید شوشتری و شهید رستگار مقدم در منطقه ۱۵، شهید دوران و شهید باقری و شهید یاسینی در محدوده منطقه ۱۲، آزادگان در محدوده منطقه ۱۵ و ۱۸، یادگار امام (ره) در منطقه ۱۰ و محدوده اطراف بهشت زهرا (س) از جمله این بزرگراه هاست.

مقایسه سرانه فضای سبز درون شهری درطول زمان
* سرانه فضای سبز درون شهری تا پایان سال ۱۳۶۵ در حدود ۲.۱ متر مربع بوده است.
* سرانه فضای سبز درون شهری تا پایان سال ۱۳۸۳ بالغ بر ۹ متر مربع بوده است.
* تا پایان سال ۱۳۹۳ سرانه فضای سبز درون شهری به ۱۵.۵ متر مربع رسیده است .

بهترین گونه های گیاهی در بزرگراه ها
گونه‎های گیاهی مورد استفاده در بدنه بزرگراه ها تماماً از گونه‎های مقاوم و با نیاز آبی حداقل و سازگار با شرایط اقلیم شهر تهران و قابل کاشت در زمینهای شیبدار انتخاب می‎شوند . همچنین با توجه به کمبود منابع آب ، جایگزینی چمن کاری ها با گیاهان پوششی با نیاز حداقل به آب و درختان و درختچه های مقاوم و ماندگار در دست اجراست .

کمربند سبز پیرامون شهر تهران
کارنامه مدیریت شهری پایتخت نشان می‌دهد عزمی جدی برای حفظ و گسترش فضای سبز در شهر تهران وجود دارد. فاز اول اجرای طرح کمربند سبز پیرامون شهر تهران با هدف کاهش اثرات آلودگی هوای شهر تهران و جلوگیری از ساخت‎وسازهای غیرمجاز در دامنه جنوبی البرز و هم‎چنین ایجاد فضای تفرجگاهی جهت استفاده شهروندان از سال ۱۳۶۵ آغاز و تا سال ۱۳۸۴ حدود ۲۲۰۰۰ هکتار از اراضی محدوده طرح تحت پوشش عملیات جنگل‎کاری قرار گرفته است.

فاز دوم ازسال ۱۳۸۴ آغاز شده است. به نحوی که در حال حاضر مجموعاً بیش از ۳۷۶۰۰ هکتار جنگل کاری در دامنه جنوبی البرز و محیط پیرامون شهر تهران وجود دارد . سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران براساس احکام برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران سالانه توسعه ۱۰۰۰ هکتار جنگل کاری را در دستور کار خود قرار داده است.

حفظ و صیانت از حریم شهر تهران خصوصاً در دامنه جنوبی البرز یکی از مهم‎ترین کارکردهای این طرح محسوب شده و عملاً امکان تعارض و دست‎اندازی به اراضی ملی و بالای خط تراز ۱۸۰۰ متر را از سودجویان گرفته است. به طوری که از مناطق مهم دامنه جنوبی البرز که توسط سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران جنگل‎کاری شده است به ترتیب از سمت شرق به غرب می‎توان به مناطق: سعید‎آباد، ترقیون ، خجیر، غزال ، شهدای گمنام ، پادگان انصارالحسین ، تلو، دانشگاه امام حسین (ع)، سوهانک ،قوچک، سایت البرز ، شهید محلاتی، دارآباد ، مسیح دانشوری ، رحمان آباد ، ارتفاعات اردوگاه شهید باهنر ، جماران فاز اول ، تله‎کابین توچال، فرحزاد، دانشگاه آزاد ، کوهسار، سولقان ، حصارک کن ، پیرداوود ، حرا ، لتمال کن ، شهید باقری ، آلاسر و وردآورد در سه فاز ، شهید شهرام فر و . . . اشاره کرد.

گونه‎های مورد استفاده در طرح کمربند سبز تماماً از درختان و درختچه های بومی و یا مقاوم و با نیاز آبی حداقل و سازگار با شرایط اقلیمی شهر تهران انتخاب می‎ شوند و جهت آبیاری نهال‎های کاشته شده از روش آبیاری تحت فشار استفاده می‎شود که این روش استفاده بهینه از منابع آبی و هم‎چنین کاهش هزینه آبیاری از طریق حذف تانکر آبیاری را به‎دنبال خواهد داشت.

* میزان جنگل کاری و توسعه کمربند سبز پیرامون شهر تهران تا پایان سال ۱۳۶۵ در تهران ۳۶۳۷ هکتار بوده است .

* میزان جنگل کاری و توسعه کمربند سبز پیرامون شهر تهران تا پایان سال ۱۳۸۳ در تهران ۲۲۰۰۰ هکتار بوده است .

* تا پایان سال ۱۳۹۳ نیز ۱۰۲۰ هکتار جنگلکاری در دامنه جنوبی البرز و دیگر مناطق پیرامون شهر تهران به بهره برداری رسید و مساحت کمربند سبز پیرامونی به ۳۷۶۳۲ هکتار رسید .
 
اجرای طرح احیاء ، ساماندهی و بازپیرایی بوستان جنگلی یاس به مساحت ۱۴۰۰ هکتار واقع در اراضی اطراف بزرگراه شهید بابایی(پیرو فرمایشات مقام معظم رهبری( مدظله العالی) در تاریخ ۱۷/۱۲/۱۳۹۳ ) جهت استفاده شهروندان در روز طبیعت ۱۳۹۴ در طول مدت ۲۴ روز از دیگر اقدامات مدیریت شهری در خدمت رسانی به شهروندان بوده وهدف از اجرای این طرح افزایش سرانه فضای سبز ، تبدیل سایت به یک بوستان عمومی و تفرجی ، احداث زیرساخت های لازم جهت افزایش بهره وری می باشد .

افزایش کتابخانه ها، فرهنگسراها و توجه به سلامت پایتخت نشینان

کمک به ارتقا سرانه مطالعه با بهره برداری از ۴۰۰کتابخانه

خواهرخواندگی مناطق شمالی و جنوبی و کم کردن فاصله میان اقشار کم درآمد و پردرآمد از حیث استفاده از امکانات و خدمات شهری را باید از مهم ترین اهداف شهرداری در دوره اخیر مدیریت شهری نامید. این را به راحتی می توان از احداث بزرگ ترین و مجهزترین بوستان ها، افزایش فرهنگسراها، بزرگراه ها، تعداد سینماهای شهر و... آن هم با رویکرد توجه به مناطق کم بضاعت تر پایتخت متوجه شد. به طوری که امروزه حتی بسیاری از مردم شمال شهر برای بهره مندی از امکانات موجود به جنوب تهران سر می زنند.

توجه به اماکن اجتماعی و فرهنگی به منظورگردهمایی، آموزش و مشارکت هر چه بیشتر شهروندان در مدیریت شهری از ارکان اصلی توسعه اجتماعی است. بر این اساس شهرداری تهران در ۱۰ سال اخیر مصمم تر از سایر سازمان ها و ارگان های مسئول در حوزه اجتماعی و فرهنگی به ساخت اماکن فرهنگی و اجتماعی همچون کتابخانه ها، سینماها، فرهنگسراها، موزه ها، خانه های تئاتر و... روی آورده است.

تاکید بر انجام اقدامات فرهنگی در راستای ارتقای سطح زندگی شهروندان از سوی شهرداری تا بدان جاست که در مقابل ۳۸ کتابخانه ای که در تهران از سوی نهاد عمومی کتابخانه های کشور اداره می شود، شهرداری به تنهایی مسئولیت مدیریت ۴۰۰ کتابخانه را برعهده دارد که بخش عمده ای از این کتابخانه ها در جنوب پایتخت واقع شده اند.

علاوه بر تلاش مدیریت شهری در راستای تقویت زیرساخت های توسعه علمی و آموزشی در شهر، در ۱۰ سال اخیر عزمی جدی به منظور بهینه سازی اوقات فراغت به ویژه برای اقشار کم برخوردار نیز صورت گرفته است. به این معنی که در گذشته موضوع اوقات فراغت تنها به معنای گذران زمان شهروندان در فصل تابستان بود. این در حالی است که امروزه از نگاه تصمیم گیران در حوزه مدیریت شهری اوقات فراغت بهترین زمان برای پربار کردن زیست شهروندان و ارائه انواع خدمات آموزشی با کمترین هزینه است. در همین راستا، در سال های اخیر شاهد احداث تعداد زیادی از فرهنگسراها در تهران به ویژه در مناطق جنوبی و کاربردی تر شدن آموزش ها هستیم. علاوه بر این در این دوره از مدیریت شهری برای نخستین بار موضوع سراهای محلات و ایجاد همبستگی محلی برای مشارکت شهروندان در اداره محل سکونت خود در دستور کار مسئولان شهری قرار گرفت.
 
احداث بیش از ۱۰ فرهنگسرا در ۱۰ سال

براساس آمارهای موجود در حال حاضر حدود ۳۵ فرهنگسرا در تهران فعال است. از این تعداد بیش از ۱۰فرهنگسرا همچون فرهنگسرای امام(ره)، رسانه، رویش، رضوان، مهر، تهرانسر، مترو، اخلاق، خاتم (ص)، رازی و تهران در دوره مدیریت اخیر احداث شده اند و تمامی این فرهنگسراها جز فرهنگسرای امام(ره) در مناطق جنوبی قرار دارند. علاوه بر این فعالیت فرهنگسراهایی که در دوره های پیشین مدیریت شهری راه اندازی شدند، گسترده تر از همیشه شده است. به طوری که در حال حاضر فرهنگسراها میزبان اجرای تئاتر، نمایشنامه خوانی، انجام برنامه های خیریه و کلاس های آموزشی مطابق با نیازهای روز است.

افزایش ۵هزار صندلی به ظرفیت سینماهای تهران

راه اندازی پردیس سینمایی تماشا در منطقه ۱۸، رازی در منطقه ۱۱، ملت در منطقه ۳ و راگا در منطقه۲۰، ملت در منطقه۳، زندگی، کیان و سمرقند از دیگر اقدامات شهرداری تهران طی ۱۰سال اخیر است که از ابتکارات این دوره از مدیریت شهری به شمار می روند. در کنار اینها باید سینما آزادی که با کمک شهرداری بازسازی شد و ایوان شمس را هم مدنظر قرار داد که در مجموع حدود ۵هزار صندلی به ظرفیت سینماهای تهران افزوده کرده اند.

احداث موزه ها و خانه موزه ها

احداث موزه ها و خانه موزه ها از دیگر اقدامات فرهنگی است که در دوره اخیر در شهر تهران مورد توجه مسئولان شهری قرار گرفته است. افتتاح باغ موزه هنر ایرانی و موزه دکتر علی شریعتی در سال ۸۵، موزه استاد شهید مرتضی مطهری در سال ۸۶، موزه دکتر چمران در سال ۸۷ و خانه موزه بازار در سال ۹۳ از جمله اقداماتی است که در راستای تقویت هویت ملی و دینی شهروندان از سوی شهرداری تهران انجام شد. در کنار این موارد باید به افتتاح باغ موزه قصر هم اشاره کرد که توجه و البته تحسین همگان را به همراه داشت. زندانی که در سال ۹۱ بر اساس برنامه های توسعه فضاهای فرهنگی شهر تهران به موزه و تفرجگاهی برای شهروندان تبدیل شد. همچنان که باغ موزه دفاع مقدس که عملیات اجرایی ساخت آن از سال ۸۴ آغاز شد و در سال های اخیر به یکی از نمادهای فرهنگی تهران تبدیل شده است تا خاطره هزاران شهید را در دل مردم شهر همیشه زنده نگه دارد. مرکز تئاتر صبا، باغ کتاب، گنبد مینا و... نیز از دیگر مواردی است که با احداث آنها در حوزه فرهنگی اجتماعی گام های قابل توجهی برداشته شده است.

تولید هر فصل یک آلبوم برای استفاده صدا و سیما و شهروندان

با توجه به نظارت شهرداری تهران بر ارتقای کیفی فضاهای فرهنگی و ارائه انواع خدمات آموزشی در این اماکن، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران همواره به موضوع موسیقی و تاثیر موسیقی فاخر بر جامعه تاکید داشته است. بر همین اساس معاونت هنری سازمان موظف است که هر فصل یک آلبوم برای استفاده صدا و سیما و شهروندان تولید کند.

برپایی کلاس های آموزشی با کیفیت بالا و هزینه پایین

کلاس های متعدد زبان ، آموزش خانواده ، قرآن آموزی، خط، نقاشی و درک زندگی تنها نمونه ای از اقدامات فرهنگی در فرهنگسراهاست که شهرداری به کلاس ها یارانه می دهد تا مردم بتوانند در آنها شرکت کنند. البته شهریه پرداختی پایین توسط شهروندان به معنای سطح پایین کلاس ها نیست بلکه چون هدف کسب درآمد نیست و ترویج فرهنگ است، این هزینه ها کم درنظر گرفته می شود. به عنوان مثال در حال حاضر کلاس قران در فرهنگسراها رایگان است تا کودکان به قرآن و مذهب علاقه مند شوند. در راستای همین تفکر، دارالقرانی که به تازگی در فرهنگسرای بهمن افتتاح شد در شروع کار خود همزمان ۵ کلاس برای دختران و پسران در دو مقطع خردسال و بزرگسال و مادران برگزار کرد.

تحول در نظام سلامت جسم و روح شهروندان

از آنجایی که مطالعات نشان می دهد فعالیت های فیزیکی در کاهش بیماری ها و هزینه ها- به دلیل پرداختن هزینه های درمانی- تاثیرات بسزایی دارد، شهرداری تهران در ده سال اخیر با هدف ارتقای سطح سلامت جسمی و روحی در جامعه، در جهت ترویج فرهنگ ورزش همگانی و فراهم آوردن زیرساخت های لازم برای روی آوردن خانواده ها به انجام فعالیت های ورزشی اقدامات قابل توجهی انجام داده است. به طوری که با ایجاد فضاها و ایستگاه های ورزشی در پارک ها، برپایی مسابقات ورزشی در محلات ، ارایه خدمات و گسترش آنها درسطح شهر سعی در جهت ترویج ورزش در میان خانواده ها دارد. در همین زمینه با گسترش مجموعه های ورزشی تلاش کرده تا فضای لازم برای بهره مندی عموم مردم از امکانات ورزشی در سطح شهر فراهم آید. به طوری که تعداد سالن های ورزشی تحت پوشش شهرداری تهران طی سال های ۹۳ و ۹۴ به ۳۱۳ سالن افزایش یافته است. ضمن اینکه با توجه به خواص ورزش در آب برای ایجاد مقاومت ، سبک سازی بدن ، کم کردن فشار وارده بر مفاصل، افزایش قوای جسمانی، بهبود وضعیت تنفسی، کاهش اضطراب و افسردگی و ارتقاء فعالیت جسمی بیماران به ایجاد سالن های ورزشی آبی اقدام کرده که در حال حاضر ۵۸ مجموعه آبی در تهران توسط شهرداری در اختیار شهروندان قرار داده شده است.

از آنجایی که شهروندان تمایل زیادی به استفاده از سالن های ورزشی چندمنظوره نشان داده اند افزایش مجموعه های ورزشی چندمنظوره ای که در آن ورزش هایی از قبیل (توپی، رزمی، بدنسازی، ایروبیک و ...) انجام می شود، نیز در دستور کار سازمان ورزش شهرداری تهران قرار گرفته است و در حال حاضر ۱۵۸سالن ورزشی چند منظوره در سطح شهر به شهروندان خدمات دهی می کند.

توجه به ورزش بانوان

ورزش بانوان، مساله‌اي مهم است كه پيرامون آن بحث هاي زيادي شده است. زنان به عنوان مديرخانه و مسئول نظم و تربيت كودكان خود، براي حفظ نشاط ، شادابي و سلامتي باید به ورزش بپردازند. مدیریت شهری با در نظرگرفتن این مسائل به ارتقای ورزش بانوان توجه ای ویژه داشته است. به همین منظور سازمان ورزش شهرداری تهران مجموعه های ورزشی ویژه بانوان در نظر گرفته است. مجموعه های ورزشی الزهرا (س) در همین راستا به بهره برداری رسیده است که تا سال ۹۳ در سطح تهران ۶۳ مجموعه راه اندازی شده است.

ایجاد زیرساخت های ورزش قهرمانی از محلات

یکی از عوامل مهم در ورزش قهرمانی تزریق استعدادهای ناب به تیم های ملی است. به عبارت دیگر با ایجاد تمهیدات لازم برای استعدادیابی در سطح محلات می توان ملی پوشانی را تحویل ورزش قهرمانی داد که کارآمدی لازم را داشته اما شناخته نشده اند.

در همین راستا هم در سطح محلات شهر تهران زمین های چمن مصنوعی و طبیعی متعددی توسط سازمان ورزش شهرداری تهران ایجاد شده تا زمینه توجه به فوتبال محلات فراهم یابد به طوری که تا سال۹۳ مدیریت شهری ۶۰۴زمین چمن مصنوعی و ۲۹ زمین چمن طبیعی ایجاد کرده است.

در کنار همه این موارد تشویق شهروندان برای انجام ورزش همگانی نیز از موضوعات مدنظر مدیریت شهری طی دوره اخیر بوده که توانسته در مجموع در پارک های و فضاهای سبز موجود در شهر ۱۴۰۰ ست ورزشی تعبیه کند. همچنین با ایجاد حدود ۲۸۱۲ میز شطرنج در بوستان ها و پارکها در سال های اخیر و نیز ۱۶۵۴میز فوتبال دستی و نصب ۲۱۸۴ سبد بسکتبال و تورهای والیبال و بدمینتون گام موثری در بهینه سازی اوقات فراغت شهروندان برداشته است.

اهمیت به سرگرمی و ورزش کودکان و نوجوانان

کودکان و نوجوانان آینده سازان فردای این مرزوبوم هستند. بنابراین لازم است تا توجه ویژه ای به سلامت جسم و روح آنان شود. این موضوع مهمی است که شهرداری پایتخت با فراهم آوردن زمینه لازم همواره مدنظر داشته است. بنابراین ۱۷۲۰زمین برای بازی کودکان در نظر گرفته و البته در سال های اخیر توجه به ورزش های مهیج در پارکها و بوستان های تهران هم صورت گرفته و۱۵ زمین بازی های مهیج مانند (بانجی جامپینگ، کارتینگ، موتور ۴ چرخ و ۲ چرخ، راپل و...) احداث شده است.

آلودگی هوا یکی از مشکلات کلانشهر بزرگی مانند تهران است که لازم است تمام سازمان و نهادها در جهت کاهش این مشکل اقدامات لازم را صورت دهند. سازمان ورزش شهرداری تهران نیز در این زمینه با ایجاد ۳۸۶ مسیر دوچرخه سواری، ۳پیست بزرگ دوچرخه سواری،۲۰۰۰جاده تندرستی و ۴۷پیست اسکیت تلاش کرده تا در جهت بهبود وضعیت تنفسی شهروندان گامی هرچند کوچک بردارد.

همکاری با آموزش و پرورش

سازمان ورزش شهرداری تهران به منظور ترویج ورزش بین دانش آموزان اقدام به ایجاد ست های بدنسازی در ۷۰۰مدرسه دخترانه کرده است. همچنین ۳۷۴خانه ورزش محلات در سطح شهرتهران در دسترس عموم قرار گرفته است.

راه اندازی ۳۵۴ خانه سلامت در محلات طی ۸سال گذشته

تاکید بر امر پیشگیری از بروز بیماری ها که در ذات خود با ارتقای سطح دانش پزشکی شهروندان و خودمراقبتی همراه است طی دهه های اخیر ارگان های بسیاری به ویژه شهرداری تهران را بر آن داشته تا با رویکردی علمی و البته مشارکت جویانه تحقق توسعه پایدار در حوزه سلامت جامعه را دنبال کنند. به طوری که در دوره اخیر مدیریت شهری، برنامه راهبردی ۵ ساله شهرداری تهران در حوزه سلامت شهری شامل چالش ها، اهداف، راهبردها و برنامه ها در نیمه دوم سال ۱۳۸۴ تدوین گردید و برای اجرای این برنامه ها و ماموریت ها، « اداره کل سلامت » با رویکردی کاملاً اجتماعی و فرهنگی در معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران تشکیل شد.

اداره کل سلامت از ابتدای کار خود پیگیری اهدافی چون بهبود و ارتقای سلامت شهری با توسعه رویکرد شهر سالم ، مهار و کنترل عوامل تهدید کننده سلامت شهری ، بهبود کیفیت زندگی و رضایتمندی شهروندان و توسعه فعالیت های شهری بر اساس شاخص های سلامت پایدار را با تاکید بر توسعه آموزش های همگانی و محله محور در اولویت کاری خود قرار داد. البته، در این میان سنجش مستمر شاخص های سلامت شهری و انجام مداخلات لازم جهت ارتقاء آن ها، بهبود دسترسی عادلانه شهروندان به خدمات جامع سلامت ، برقراری نظام جامع اطلاعات سلامت شهری، توسعه رویکرد شهر سالم با نگاه محله ای، کنترل و کاهش عوامل خطر ساز سلامت شهری شامل بیماری ها و حوادث و عوامل تهدید کننده محیط زیست نیز با جدیت از سوی این اداره پیگیری شده و می شود.

بدون شک، پیشگیری و جلوگیری از بروز امراض نیازمند آموزش های همگانی و تعامل مستقیم میان آموزش دهندگان و شهروندان است. بر این اساس، شهرداری تهران از سال ۸۶ طرح راه اندازی خانه های سلامت در تمامی محلات شهر اعم از مناطق برخوردار و کم برخوردار را در دستور کار خود قرار داد. بر اساس آمارهای موجود، تاکنون که کمتر از ۸ سال از اجرای طرح می گذرد، تمامی ۳۵۴ محله تهران مجهز به خانه های سلامت شده اند.

دستاورد اداره کل سلامت تنها به این مورد ختم نمی شود چرا که علاوه بر شکل گیری گسترده خانه های سلامت، طی ۸ سال اخیر ساخت ۲۴۰ خانه اسباب بازی در محلات، راه اندازی ۲۲ مرکز آموزش مهارت های رفتاری کودکان، تشکیل ۲۵۴ کانون مادر و کودک، راه اندازی کانون سالمندی در مناطق ۲۲گانه و فعالیت ۱۷۴ پایگاه شورای سلامت محلات توسط اداره کل سلامت پیگیری شده و به سرانجام رسیده است. البته، به این موارد باید فعالیت ۱۹۲۴ شبکه سلامت یاران شهر تهران، راه اندازی ۲۲ باشگاه چاقی، عضویت هزاران نفر در کانون های داوطلبین اهدای خون، تشکیل کانون پزشکان محله، کانون پیشگیری از دخانیات و اجرای طرح بهداشت و ایمنی مساجد را اضافه کرد.

نکته مهم این است که شهرداری در امر سلامت شهری تنها به ساخت سازه هایی همچون خانه های سلامت یا راه اندازی کانون های سلامت بسنده نکرده است. به این معنی که در این مورد بیش از اینکه موضوعات کالبدی مورد توجه قرار بگیرند، نیازهای اقشار مختلف جامعه به ویژه اقشار ضعیف در راس امور قرار گرفت. به همین دلیل هم فعالیت های خانه های سلامت هیچگاه با رویکرد انتفاعی انجام نشده و در بسیاری از موارد تلاش بر این بود تا با ویزیت رایگان بیماران، ارائه رایگان خدمات مشاوره، آموزش کودکان، معرفی بیماران به پزشک، ارائه آموزش های خودمراقبتی، برگزاری تورهای علمی و برنامه های شاد و مفرح مرهمی بر دردهای ساکنان محلات گذاشته شود.

البته، در سال های اخیر با راه اندازی طرح شبکه سلامت با هدف شناسایی و ساماندهی نیروهای مشارکت جو درسطح محله و استفاده از پتانسیل نیروهای داوطلب در جهت خدمات رسانی سلامت به شهروندان تمامی اهداف مورد نظر به صورت فشرده و یکباره در اختیار جامعه مخاطب قرار می گیرد. در واقع، در این طرح شهر تهران به بلوک های جمعیتی ۲۰۰۰ نفر تقسیم و مسئولیت ارائه آموزش های سلامت به ساکنین هر بلوک بر عهده یک نفر به عنوان سلامت یار می باشد.

شناسایی ۷۰ شاخص سلامت در محلات تهران

بر هیچ کس پوشیده نیست که پیگیری امور درمانی برعهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است و در این بین حضور شهرداری تهران نه از باب دخالت در امور درمان که با تاکید بر توانمندسازی و ارتقای آگاهی شهروندان انجام می شود.

بررسی ها در چند سال گذشته نشان می دهد که نیازهای شهروندان در محلات مختلف با یکدیگر متفاوت است. بر همین اساس، چندین شورا از جمله شورای سلامت محلات برای شناسایی بیشترین مشکلات حوزه سلامت در محلات شروع به کار کرد. ضمن اینکه، با اجرای ۲ دوره طرح سنجش عدالت در شهر نیز بالغ بر ۷۰ شاخص سلامت در محلات شهر تهران سنجیده شد و اولویت های محلات مشخص شد.

براساس این گزارش مبتنی بر اولویت های هر منطقه، ۱۰ کانون با مضامین مختلف راه اندازی شده است. یکی از کانون های پویا، کانون معلولان است که در تمامی ۳۵۴ محله شهر فعالیت می کند. یکی از ویژگی های مثبت کانون ها این است که تنها با مشارکت مردم فعالیت می کنند و با ارگان های مختلف از جمله آموزش و پرورش، مساجد و ... در ارتباطند.