آمار قاچاق هم واقعی نبود!

در سال‌های گذشته عدد و رقم‌های مختلفی به قاچاق کالا نسبت داده شده است؛ هرچند که هر بار اعلام می‌شود که آمار دقیقی در این خصوص وجود ندارد و اعداد اعلام شده تنها براساس کشفیات صورت گرفته، اما ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز هم خود همیشه درباره آمارها با نهادهای مختلف سرشاخ است که برخی آمارها رسمی و دقیق نیست. این رد آمار درحالی است که طی سال‌های گذشته مشخص شده است که آمارهای بسیاری از دولت قبل واقعی نبوده و با اهدافی دیگر منتشر می‌شده است. براساس آخرین آمار ارایه شده میزان قاچاق کالا در کشور حدود ٢٠‌میلیارد دلار برآورد شده است؛ رقمی که روز گذشته در نشست هیأت نمایندگان اتاق تهران با اما و اگرهایی متعدد و شائبه جدی همراه شد. در این حوزه جلسه بررسی قاچاق و راه‌حل‌های مقابله با آن با حضور قائم مقام وزیر صنعت و معاون وزیر برگزار شد و نکات ویژه‌ای را در خود داشت.

مسعود خوانساری، رئیس پارلمان بخش خصوصی تهران مهم‌ترین بحث را با یک محاسبه مطرح کرد. او رقم ٢٠‌میلیارد دلار را برای قاچاق دور از واقعیت دانست و به تحلیل این نکته خود پرداخت. او توضیح داد که اگر ٢٥٠ روز کاری برای کشور در نظر بگیریم و ارزش تریلی را ٥٠‌هزار دلار فرض کنیم، روزانه ١٦٠٠ کامیون باید به حمل کالای قاچاق بپردازند. حال آن‌که میزان تخلیه و بارگیری در بندر شهید رجایی به‌عنوان بزرگترین بندر کشور روزانه ١٥٠٠ کامیون است. درحالی اظهارات رئیس هیأت نمایندگان اتاق تهران همه حاضران را به تامل در رابطه با آمار قاچاق کالا به کشور واداشت که مجتبی خسروتاج، نماینده دولتی حاضر در این نشست نیز مهر تایید خود را بر این موضوع زد. او با بیان این‌که از دید او نیز مقدار رقم قاچاق کالا کمتر از ٢٠‌میلیارد دلار است و آمارهای برآورد شده کمتر از این مقدار را نشان می‌دهد، اظهار داشت: این آماری است که مسئولان مربوطه براساس کشفیات قاچاق اعلام کردند. قاچاق که یکی از بزرگترین ریسک‌های اقتصادی برای صاحبان بنگاه‌ها به شمار می‌آید، این روزها مشکلات بسیاری را برای فعالان اقتصادی در بخش‌هایی همچون سوخت، پوشاک، موادغذایی، صنایع توسعه‌ای و غیره ایجاد کرده است. همین امر موجب شد تا ششمین نشست هیأت نمایندگان دوره هشتم اتاق تهران، همان‌طور که از دستور جلسه آن پیش‌بینی می‌شد، اغلب وقت خود را صرف پرداختن به ریشه‌های شکل‌گیری قاچاق و مبارزه با آن اختصاص دهد و به بررسی راهکارهای قاچاق و نحوه برخورد با آنها در کشور بپردازد. در ادامه این گزارش مشروحی از این نشست را که با حضور مسئولان فعالان بخش خصوصی و مسئولان وزارت صنعت برگزار شده است، می‌خوانید.

ورود ١٠ هیأت خارجی دیگر به کشور
در ابتدای این نشست مسعود خوانساری، به سیاق معمول نشست‌های هیأت نمایندگان روی برخی از مهم‌ترین مسائل روز اقتصاد کشور دست گذاشت. او با بیان این‌که تاکنون ٨ هیأت تجاری بزرگ اروپایی به ایران اعزام شده‌اند، افزود: در هفته‌های آینده نیز ما شاهد حضور دیگر هیأت‌های اروپایی خواهیم بود، به‌طوری که تاکنون و براساس برنامه ارایه شده، در اواخر شهریور و مهرماه، نمایندگان١٠ کشور اروپایی به ایران سفر می‌کنند.

شکل‌گیری کمپین نخریدن خودرو تولید داخل دیگر موضوعی بود که با توجه به داغ شدن مباحث آن در جامعه مورد اشاره رئیس اتاق تهران قرار گرفت. خوانساری در این‌باره با بیان این‌که برخورد تند و عجولانه با این کمپین، نادرست و غیرمنطقی است، افزود: باید بپذیریم که در تولیدات داخلی به‌ویژه در صنعت خودرو نقایص غیرقابل انکاری وجود دارد. راه مقابله با اعتراضات، کتمان این نقایص نیست، بلکه باید ریشه‌یابی اصولی با نگاهی تخصصی و همه‌جانبه انجام شود.

کدام کالاها بیشتر قاچاق می‌شود؟
با حضور مجتبی خسروتاج پشت تریبون، نشست هیأت نمایندگان اتاق تهران وارد بحث اصلی خود شد. بررسی پدیده قاچاق، ریشه‌های شکل‌گیری و راهکارهای مقابله با آن مسأله‌ای بود که نمایندگان بخش خصوصی قرار بود در ششمین جلسه خود به آن بپردازند. مجتبی خسروتاج که به‌عنوان عضو هیأت نمایندگان اتاق تهران و قائم‌مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت آغازگر صحبت در این مورد بود، با ارایه برخی آمار و ارقام و با نگاهی سیستمی و نظام‌مند به این مسأله پرداخت. او با تقسیم‌بندی قاچاق به دو حوزه واردات و صادرات گفت: «در حوزه واردات براساس اعلام نظر استان‌های مرزی و کشفیات انجام شده، اقلامی که بیشترین حجم قاچاق را به خود اختصاص داده‌ لوازم آرایشی و بهداشتی، لباس و کفش، سیگار، لوازم خانگی، پارچه، تلفن همراه، تجهیزات پزشکی و پارچه چادر مشکی است. خسروتاج عمده‌ترین کالای صادراتی قاچاق را نیز سوخت عنوان کرد و در کنار آن از برخی کالاهای یارانه‌ای مثل گندم و آرد و دیگر اقلام تحت نظام کنترل قیمت نام برد.

قائم‌مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت بیشترین برآورد ارزش دلاری قاچاق کالای وارداتی را به طلا با ارزش ٣‌میلیارد دلار مربوط دانست و گفت: برآورد ارزش قاچاق البسه و پوشاک برابر ٢,٧‌میلیارد دلار، لوازم خانگی ٢.١‌میلیارد دلار، گوشی تلفن همراه ١.٨‌میلیارد دلار، رایانه و قطعات ١.٥‌میلیارد دلار، لوازم یدکی ١.٥‌میلیارد دلار، لوازم آرایشی و بهداشتی ١.١‌میلیارد دلار و سیگار ٩١٢‌میلیون دلار است.

دلایل شکل‌گیری قاچاق چیست؟
خسروتاج در ریشه‌یابی علل بروز پدیده قاچاق از عواملی چون بالا بودن سود و حقوق گمركي (تعرفه)، ممنوعيت و غيرمجاز بودن كالاهاي مورد نياز كشور، تشريفات متعدد واردات رسمي، فرار از الزامات استاندارد و ضوابط كمي و كيفي وارداتي، عدم پاسخگويي توليدات به سلایق موردنظر مصرف‌كننده، شرايط اقتصادي، اجتماعي و بيكاري در مناطق مرزي و دوگانگي اقدام در كنترل قيمت كالاي خارجي و داخلي یاد کرد. او گفت: برخی بسترهای قانونی نیز تسهیل‌کننده قاچاق است که ازجمله می‌توان به سوءاستفاده از ظرفیت معافیت کالای همراه مسافر، تجارت مرزی، ملوانی و پیله‌وری و تعدد طبقات تعرفه‌ای اشاره کرد.

مجازات خنده‌دار برخورد با قاچاقچیان
او با خنده‌دار توصیف کردن مجازات‌های کنونی برای قاچاق کالا و ارز عنوان کرد که این مجازات‌ها بازدارنده نیست درحالی‌که در دیگر کشورهای دنیا برای قاچاق مجازات‌های سنگینی در نظر گرفته شده است. خسروتاج همچنین تاکید کرد که نظام اقتصادی کشور باید شفاف شود و برای مردم نیز فرهنگ‌سازی صورت گیرد تا تقاضایی برای کالای قاچاق نباشد. این عضو هیأت نمایندگان اتاق تهران در پایان سخنان خود، کالاهای اولویت‌دار در مبارزه با قاچاق کالا را گوشی تلفن‌همراه، لپ‌تاپ، تبلت و مودم، سیگار، پوشاک و پتو و لوازم آرایشی و بهداشتی عنوان کرد.

نبود کالای قانونی در بازار
پس از سخنان مجتبی خسروتاج پیرامون قاچاق، ریشه‌ها و راهکارهای مبارزه با آن، نوبت به فعالان اقتصادی رسید تا دیدگاه‌ها و سوالات خود را در این زمینه مطرح کنند. علیرضا کلاهی، یکی از اعضای هیأت نمایندگان نیز برخی قوانین را در تشدید پدیده قاچاق موثر دانست. او که نبود برخی از کالاها را در بازار مورد توجه قرار داده بود به بازار گوشی تلفن‌همراه اشاره کرد و افزود: «به‌طور نمونه گوشی‌های آیفون که به‌صورت قانونی و رسمی وارد شده باشند، در بازار موجود نیست. قوانین سختگیرانه واردات قانونی منجر شده است که در بازار گوشی تلفن‌همراه و تبلت، به‌سختی بتوان کالای وارداتی رسمی و قانونی یافت.

قاچاق کالا از محل درآمد قاچاق سوخت
علی شمس اردکانی با مقایسه میزان قاچاق سوخت به خارج و قاچاق کالا به داخل کشور، عنوان کرد که تامین مالی قاچاق برای واردات از طریق قاچاق سوخت انجام می‌شود. این عضو هیأت نمایندگان اتاق تهران گفت: «میزان قاچاق سوخت بین ١٥ تا ٢٠‌میلیارد دلار است و همین مقدار نیز کالا به داخل کشور قاچاق می‌شود.» این فعال اقتصادی افزود: «قاچاق سوخت در کشور ما به‌صورت سازماندهی شده و متمرکز است. چندی پیش در قشم یک خط لوله زیردریایی کشف شد که از طریق آن سوخت قاچاق می‌شد. مشخص است که احداث چنین خط لوله‌ای کار هر کسی نیست.»

ردیابی قاچاق در نظام بانکی
پدرام سلطانی نیز درخصوص پدیده قاچاق و راه‌های مقابله با آن تاکید کرد که باید تعرفه برخی کالاها کاهش یابد و به صفر نزدیک شود. به گفته او، مبالغ کلان حاصل از خرید و فروش کالاهای قاچاق در نظام بانکی کشور قابل ردیابی است و بانک مرکزی در این زمینه می‌تواند ورود پیدا کند. عضو هیأت‌رئیسه اتاق ایران به این نکته نیز اشاره کرد که شواهد در نگاه اول نشان می‌دهد عمده کالاهای قاچاق دارای تعرفه بالا هستند، بنابراین یکی از راهکارهای مقابله با قاچاق، می‌تواند کاهش حقوق ورودی کالا باشد.

گل به خودی سازمان اموال تملیکی
کاوه زرگران در سخنان خود سازمان اموال تملیکی را به‌عنوان معبری برای ورود کالای قاچاق به داخل کشور عنوان کرد و گفت: «واردکنندگان کالا به‌ویژه در حوزه موادغذایی با مقررات سختگیرانه‌ای مواجه هستند. وقتی کالای آنها اجازه ورود پیدا نمی‌کند، بازگردانده نمی‌شود و در اختیار سازمان اموال تملیکی قرار می‌گیرد. این سازمان نیز این کالاها را به فروش می‌گذارد و دیده شده که همان واردکننده اولیه کالا را خریداری و وارد شبکه توزیع کرده است.

خوانساری همچنین با تایید این‌که آمار قاچاق کالا در کشور بالاست، افزود: «به نظر من باید روی اعلام این آمار دقیق‌تر بود و با توجه به زیرساخت‌های حمل‌ونقل کشور بعید به نظر نمی‌رسد میزان قاچاق این اندازه باشد. به گفته خوانساری به‌طور متناوب ارقام جدید از قاچاق کالا در کشور اعلام می‌شود و هر فردی که می‌خواهد به قاچاق اشاره کند رقم را بالاتر می‌برد و نتیجه این می‌شود که ستادی برای مبارزه با آن شکل می‌گیرد و هیاهویی می‌شود که در آن اصل ماجرا گم می‌شود.» خوانساری ادامه داد: «من فکر می‌کنم، قاچاق کالا در این حد نیست و کوله‌بری و قاچاق مرزی هم نمی‌تواند به رقم ٢٠‌میلیارد دلار برسد. محاسبه کنید چه تعداد کوله‌‌بر، قاطر و قایق لازم است تا این حجم از قاچاق کالا با توجه به نوع کالاهایی که وارد می‌شود، انجام بگیرد.»
اما محسن بهرامی‌ارض‌اقدس که ریاست کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران را برعهده دارد، با اشاره به فعالیت‌های ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در کشور گفت: «با وجود گذشت چندین ‌سال از فعالیت این ستاد هنوز مشخص نیست که قاچاق ارز از نگاه متولیان مبارزه با این پدیده چه تعریفی دارد و اصلا قاچاق ارز در ایران چگونه رخ می‌دهد؟» من در طول فعالیتم در ستاد معنا و مفهوم قاچاق ارز را درنیافتم.

قاچاق لودر و بولدوزر به کشور
محمدرضا بهرامن، از فعالان اقتصادی بخش معدن و یکی از اعضای هیأت نمایندگان اتاق تهران نیز بروکراسی شدید در نظام اداری کشور را یکی از دلایل بروز قاچاق عنوان کرد. بهرامن گفت: «در حال حاضر ماشین‌آلات سنگین معدنی و راه‌سازی نیز به‌صورت قاچاق وارد کشور می‌شود.» او همچنین استفاده درست از نظام مالیاتی را یکی از راهکارهای مقابله با قاچاق دانست.

با سرکردگان باندهای قاچاق باید برخورد شود
پس از اظهارنظرها، پیشنهادها و انتقادات اعضای هیأت نمایندگان اتاق تهران، مجتبی خسروتاج با تایید بسیاری از نظرات بر تمرکز بیشتر روی مبارزه با پدیده قاچاق از طریق از بین بردن عوامل پیدایش و انگیزه‌های آن تاکید کرد. او اعلام کرد که آیین‌نامه شناسایی و رهگیری کالای وارداتی به دولت ارسال شده و منتظر طرح و تصویب است. خسروتاج همچنین در مورد الزام صفر کردن تعرفه واردات برخی کالاها گفت: «کاهش تعرفه برای محدود کردن قاچاق الزامی است، اما کافی نیست. تولیدکنندگان و کارشناسان معتقدند در برخی کالاها اگر تعرفه صفر شود باز هم قاچاق صورت می‌گیرد.» مجتبی خسروتاج نیز با تایید سخنان رئیس اتاق تهران در مورد میزان قاچاق کالا عنوان کرد که از دید او نیز مقدار رقم قاچاق کالا کمتر از ٢٠‌میلیارد دلار است و آمارهای برآورد شده کمتر از این مقدار را نشان می‌دهد.

منبع: شهروند