جزئیات نحوه بازرسی آژانس از مراکزهسته‌ای

معاون حفاظت و امنیت سازمان انرژی اتمی درباره نحوه بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از مراکز هسته‌ای می‌گوید: بازرسان با هماهنگی کامل به سایت‌های هسته‌ای وارد می‌شوند، کلیه تجهیزات الکترونیکی و ذخیره‌ساز از آنها اخذ می‌شود، لباس‌های آنها تعویض شده و عملیات بازرسی انجام می‌شود. بنابراین هیچ‌گونه ضبط تصویر و صدا در حین عملیات امکان‌پذیر نیست و شناسنامه تجهیزات نیز پوشیده شده است.

روزنامه خراسان آورده است: در هر مجموعه‌ای که حساسیت‌های کاری آن بالا باشد، وجود نهادها و مراکز تخصصی که بتوانند از رخنه دشمن و چشم‌های ناپاک جلوگیری کنند بسیار ضروری است و اصولا امین‌ترین و متخصص‌ترین افراد در این حوزه را برای این گونه امور می‌گمارند. سازمان انرژی اتمی کشورمان از جمله تخصصی‌ترین سازمان‌های موجود در کشور است که در سال‌های اخیر غربی‌ها با طرح ادعاهای واهی به آن رنگ و بوی سیاسی و امنیتی دادند. به همین دلیل، حفاظت از اشخاص و اسناد این مجموعه نیز مهم شده است، کما این که در مقاطعی با برخی خرابکاری‌های صنعتی و ترورها نیز روبه‌رو بودیم.

اصغر زارعان از افراد استخوان خردکرده در عرصه‌های امنیتی کشورمان به شمار می‌رود که سکان معاونت راهبردی و مهم حفاظت و امنیت را در سازمان انرژی اتمی برعهده گرفته است. مصاحبه پیش رو که در آخرین روزهای مردادماه و پس از انجام بازدیدهای خبرنگار خراسان از مراکز و سایت‌های هسته‌ای کشور و گفت‌وگو با مدیران آن‌ها انجام شده حاوی نکات جالبی از جمله نقش معاونت حفاظت و امنیت در مذاکرات هسته‌ای و نوع حضور آن در ادامه کار و همچنین فرآیندهای جلوگیری از خرابکاری صنعتی است. زارعان در این گفت‌وگو نکات قابل توجهی را مطرح کرده است از جمله جزئیاتی از چگونگی بازدید از مراکز هسته‌ای توسط آژانس.

لطفا برای شروع بفرمایید معاونت حفاظت و امنیت چه نقش و جایگاهی در سازمان انرژی اتمی دارد؟

امنیت از ارکان ضروری و اساسی هر جامعه به شمار می رود و فقدان آن، پیامدها و بازتاب های نگران کننده ای داشته و حیات و روند روبه رشد هر سازمانی را دچار اخلال می‌کند.در واقع نیاز به امنیت، در سطح فردی و اجتماعی از بدیهیات عقلی است که در متون دینی ما نیز به آن اشاره شده، کما اینکه در حدیث معصومین (ع) هم داریم که امنیت و سلامت دو نعمت ناشناخته‌اند ضمن اینکه حضرت امام راحل (ره) و مقام معظم رهبری نیز در حفظ امنیت و تاثیر آن در عرصه‌های مختلف اجتماع، توصیه‌ها و رهنمودهای زیادی دارند.

در همین زمینه سازمان انرژی اتمی ایران نیز که از نهادهای تخصصی و البته مورد چشمداشت دشمنان نظام اسلامی به جهت پیشرفت های سال های اخیرش محسوب می شود نیاز مبرمی به حفظ امنیت و اصول حفاظتی ویژه دارد بنابراین براساس رهنمودهای رهبر انقلاب در این زمینه و با هدف تامین بهینه حفاظت، امنیت و پایداری صنعت هسته‌ای در تمامی حوزه های مدیریتی، تخصصی و فنی، این معاونت، با بیش از 170 فعالیت و ماموریت های تخصصی تلاش همه جانبه ای برای حفاظت از دستاوردهای صنعت هسته‌ای در ابعاد مختلف دارد و به نوعی حفاظت و امنیت گوش و چشم مدیران برای مدیریت بهتر و اشرافیت بر فعالیت‌ها است.

هم اکنون وضعیت امنیتی و حفاظتی سازمان در چه سطحی است؟

در حوزه حفاظت و امنیت در صنعت هسته‌ای هم اکنون اشراف امنیتی همه جانبه بر رویکردهای دشمن از طریق شناسایی شگردهای سرویس‌های اطلاعاتی در ایجاد انحراف و کند کردن فعالیت‌های هسته‌ای، پیشگیری و خنثی سازی فعالیت‌های جاسوسی داریم ضمن اینکه در این حوزه پایش و نظارت فنی - تخصصی بر طرح‌ها و پروژه‌ها، کنترل فرآیند تامین و انتقال امن تجهیزات، احراز صلاحیت امنیتی پیمانکاران داخلی و خارجی و مبارزه با مفاسد اقتصادی انجام می گیرد تا هر گونه انحراف یا مشکل امنیتی رصد شده و برخورد مناسب در زمان مناسب صورت گیرد. یکی دیگر از حوزه های مهم و حساس این معاونت بحث حفاظت از نیروی انسانی متخصص و ارزشمند سازمان است که در این خصوص تعیین واحراز صلاحیت امنیتی، سیاسی، اخلاقی و تخصصی در فرآیند جذب، نگهداشت و توسعه نیروی انسانی و ایجاد انگیزه برای نیروهای کارآمد، جهت مقابله با عملیات روانی دشمن، پیشگیری از حوادث تروریستی، فضاسازی بیگانگان و خروج افراد تاثیرگذار از چرخه فعالیت‌های هسته‌ای است.

روش اصلی دشمن در این نوع خرابکاری‌ها چگونه است؟

خرابکاری‌های انجام شده به دو گروه عمده شامل اختلالات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری تقسیم می‌شوند. هدف اصلی خرابکاری‌های نرم‌افزاری، سیستم‌های کنترل و تجهیزات مرتبط با آن‌ها و در نهایت ایجاد اخلال در فرآیندهای تولید و بهره‌برداری بوده و در این راستا تولید و تزریق انواع بدافزارها مثل استاکس نت که شهرت زیادی پیدا کرد در دستور کار بیگانگان بوده است. اما در نوع دوم خرابکاری که خرابکاری‌های سخت افزاری است عمدتاً هدف، ایجاد اختلالات فیزیکی، انفجار و انهدام سیستم‌ها و تجهیزات بوده و اقداماتی نظیر جاسازی مواد منفجره، دستکاری المان‌های تجهیزات، اضافه کردن مدارات موازی داخل یک قطعه و اضافه کردن سامانه‌های الکترونیکی برای به دست گرفتن کنترل آنها از جمله این خرابکاری‌های سخت‌افزاری است.

در زمینه خرابکاری‌ها و اقدامات معاونت می‌توانید نمونه‌های مصداقی ذکر کنید؟

درخصوص تجهیزات می توان به دستکاری در تجهیزات فرآیندی که قرار بود در صنعت به کار گرفته شود اشاره داشت به عنوان مثال خرابکاری در دستگاه اسپکترومتر گاما از جمله این موارد است. یکی از اقدامات راهبردی در صنعت هسته‌ای، اکتشاف مواد اولیه ( اورانیوم ) چرخه سوخت بوده که از دیر باز سرویس های اطلاعاتی بیگانه با تمام توان و امکانات و بکارگیری روش‌های مختلف از جمله تحمیل تحریم در این حوزه فعالیت داشته‌اند. در همین راستا خرابکاری در دستگاه اسپکترومتر گاما با هدف عدم کارکرد صحیح و نمایش اشتباه گامای اندازه‌گیری شده در فعالیت‌های اکتشافی برای تشخیص میزان اورانیوم معادن زیر زمینی (اندازه‌گیری دقیق اشعه گاما جهت شناسایی لایه‌های اکتیو) از طریق جمع آوری و اطلاع از نیازمندی سازمان به این دستگاه و عدم آگاهی پیمانکار به گونه ای برنامه ریزی شد تا تجهیزات خرابکاری شده در فرآیند خریداری قرار گرفته و به کشور منتقل شود. در این فرآیند پس از جدا سازی قسمت های مختلف دستگاه مذکور، مشخص شد بخش‌هایی از مدار الکترونیکی به صورت انحرافی دستکاری و لحیم کاری شده که انرژی طیف مربوط به اندازه‌گیری تشعشعات گامای مواد رادیواکتیو توسط نرم‌افزار به طور صحیح نمایش داده نمی‌شود.

با توجه به پیچیدگی خرابکاری مذکور و وجود موارد متعدد مشابه، مشخص شد این اقدام توسط سرویس اطلاعاتی آمریکا با همکاری کارخانه سازنده عملیاتی شده که به مدد الطاف الهی قبل از بهره برداری و ایجاد هرگونه اخلال احتمالی، مورد شناسایی قرار گرفت.

به نظر می‌آید که معاونت حفاظت و امنیت با سایر دستگاه‌های نظارتی کشور نیز در تعامل و تبادل امنیتی باشد. در صورت امکان در این زمینه هم بفرمایید وضعیت چگونه است؟

امروزه امنیت از الزامات هر طرح و پروژه فنی بوده و بدون رعایت و به کارگیری آن، پیشبرد برنامه‌ها و اهداف میسر نخواهد بود بنابراین کلیه طرح ها و پروژه های صنعت هسته‌ای از زمان تعریف با مجموعه حفاظت و امنیت هماهنگ شده و سپس مراحل اجرایی آن آغاز می‌شود. بنابراین حفاظت و امنیت جزء لاینفک پروژه‌ها و طرح‌های سازمان شده است. به همین سبب در هیأت‌مدیره‌ها، کارگروه‌ها و کمیته‌ها، مجموعه حفاظت و امنیت حضور داشته و در اجرای پروژه‌ها در هر فاز عملیاتی مشارکت می‌کند. همچنین در تعاملات برون سازمانی نیز با برخی نهادها و ارگان ها از جمله وزارت اطلاعات، شورای عالی امنیت ملی، شورای تامین استان‌ها، سازمان پدافند غیرعامل و مدیریت بحران، مراجع امنیتی و انتظامی و ... همکاری موثری دارد.

نقش معاونت حفاظت و امنیت در موضوع مذاکرات 1+5 چه بوده است؟

معاونت، نقش پشتیبانی را در ابعاد مختلف داشته و تلاش شده به صورت همه جانبه با کارگروه های فنی تشکیل شده در داخل سازمان همکاری نماید. در همین ارتباط در سال گذشته، کارگروه اقدام مشترک در داخل سازمان انرژی اتمی با حضور 3 عضو اصلی (معاون حفاظت و امنیت، معاون امور بین‌الملل و رئیس حوزه ریاست سازمان) به ریاست دکتر صالحی تشکیل شد. معاونت حفاظت و امنیت در کار گروه اقدام مشترک نقش پشتیبانی همه جانبه در تعامل با سایر مدیران و مجموعه‌های ذی ربط با مذاکرات هسته‌ای در خارج سازمان و مدیران و مراکز داخل سازمان را بر عهده دارد. کار گروه اقدام مشترک نیازها و درخواست‌های مجموعه های خارج سازمان را دریافت کرده و به مدیران داخلی منتقل می‌کند تا مشورت‌ها و اقدامات تخصصی و فنی - حقوقی لازم از سوی سازمان انرژی اتمی صورت بگیرد. در این راستا معاونت ما نیز نیازمندی های تیم فنی را جهت موارد درخواستی با در نظر گرفتن کلیه جوانب حفاظتی و جلوگیری از اتهام سازی جدید علیه فعالیت‌های هسته‌ای یا کند کردن فعالیت‌های عملیاتی بررسی نموده و با پاسخگویی و مشورت به موقع و عالمانه، در روند مذاکرات نقش‌آفرینی کردیم. ان‌شاءالله در راستای اجرای مفاد برجام، همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را بر اساس سیاست‌های امنیتی سازمان، کمافی‌السابق ادامه خواهیم داد. البته ما نقش سرباز را بر عهده داشته و داریم و افتخار می‌کنیم که سرباز نظام، ولایت و انقلاب می باشیم.

نظر شما راجع به توافق هسته‌ای صورت گرفته چیست؟

من فکر می‌کنم این توافق که بیش از بیست و دو ماه تلاش مداوم به طول انجامید موضوع ساده ای نیست، این توافق یک هماورد حقوقی و سیاسی است که توانمندی کشور را در این حوزه ها نشان می‌دهد و موجب افزایش تراز سیاسی کشور در سطح بین‌الملل شده است. بنابراین این توافق دستاورد مسلم و تاریخی در جهت رشد، توسعه و امنیت کشور و از جمله فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای خواهد بود و روز به روز به ابعاد مختلف این دستاورد بسیار عظیم، قابل توجه و قابل اتکا پی می‌بریم.

به نظر شما آیا این توافق، فضای تهدید را کاهش می‌دهد؟

این روشن است که در کلان و حوزه منطقه‌ای فضای تهدید کاهش می‌یابد اما در هر حال دشمنان ما بدون بیانیه و قطعنامه قبلا به ما هجوم آورده و حمله کردند. مگر صدام از ما اجازه گرفت حمله کرد؟ مگر آمریکایی ها این همه توطئه علیه ما کردند و می‌کنند و تروریست‌ها را به جان ما می‌اندازند از ما اجازه می‌گیرند. زدن هواپیمای مسافربری ایرباس مگر با اجازه قبلی بوده است؟ بعضی‌ها می‌گویند در متن توافق امکان این وجود دارد که آنها تهدید کنند اما به نظر ما، با استفاده از توافق‌نامه، آنها را زمین‌گیر کردیم که البته باید دشمنی دشمن را فراموش نکنیم و توطئه‌های بدخواهان نظام را خنثی کنیم چراکه تکنیک‌ها و روش‌ها تغییر می‌کند اما دشمنی آنها به قوت خود باقی است. ما با آمریکایی‌ها و رژیم صهیونیستی از نظر ایدئولوژیکی مشکل داریم.

یکی از بحث‌های داغ این روزها نحوه بازرسی بازرسان آژانس و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی آن در درز اطلاعات سازمان است. این بازرسی‌ها با چه روشی صورت می‌گیرد و معاونت شما در این حوزه چگونه عمل می‌کند تا این مشکل را نداشته باشیم؟

آژانس جهت تایید راستی‌آزمایی و عدم انحراف برنامه‌های هسته‌ای کشورها بازرسی‌های خود را با روش‌های مختلف از جمله: بازرسی موقت، بازرسی معمولی، بازرسی ویژه و بازرسی‌های موسوم به پروتکل الحاقی انجام می‌دهد.

همچنین برابر ماده 4 پروتکل الحاقی، در صورت درخواست آژانس برای دسترسی به هر قسمت از یک سایت که توأم با بازدید باشد، مدت اطلاع قبلی حداقل 2 ساعت است که باید به صورت کتبی بوده و دلایل دسترسی و فعالیت‌های انجام شده در خلال این دسترسی مشخص شود. همچنین در صورت بروز هر سوال یا تناقضی، آژانس باید فرصتی را جهت ارائه توضیح در اختیار ایران قرار دهد و موجبات تسهیل برای رفع سوال یا تناقض را فراهم سازد. درهر صورت تا وقتی که چنین فرصتی در اختیار ایران قرار نگرفته باشد، آژانس نباید دست به هیچ‌گونه نتیجه‌گیری درباره سوال یا تناقض بزند. معاونت حفاظت و امنیت با همکاری وزارت اطلاعات ابتدا صلاحیت بازرسان را مورد ارزیابی و تایید قرار داده و سپس درخواست آژانس را بررسی و بازرسان را در تمامی مراحل همراهی می‌کند. بنابراین با هماهنگی کامل، بازرسان به سایت‌های هسته‌ای وارد می‌شوند. در ابتدای امر کلیه تجهیزات الکترونیکی و ذخیره ساز اعم از تلفن همراه، لپ تاپ، تبلت، هارد، فلش، رکوردر و ... از بازرسان اخذ شده و برای ورود به سالن‌های فرآیندی کلیه لباس‌های آنها تعویض و با لباس های مخصوص که در اختیارشان قرار داده می‌شود عملیات بازرسی صورت می‌گیرد. بنابراین هیچ‌گونه ضبط تصویر و صدا در حین عملیات امکان‌پذیر نیست. همچنین مشخصات تجهیزات و دستگاه‌های نصب شده در صنعت هسته‌ای (شناسنامه تجهیزات) پوشیده شده و قابل ارائه نیست. اگر بازرس، خواهان نمونه‌برداری از محیط باشد باید درخواست خود را ارائه کند تا توسط سازمان انرژی اتمی بررسی و در صورت صلاحدید، نمونه توسط طرف ایرانی تهیه شود و در اختیار بازرس قرار گیرد.

همچنین طی توافق به عمل آمده با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تعدادی دوربین عکس برداری در ورودی سالن های فرآیندی نصب شده که قابلیت فیلم برداری را نداشته و تصاویر ضبط شده با نظارت حفاظت در اختیار آنها صرفا در محیط دسترسی داده شده قرار می گیرد. درآینده نیز با پذیرش پروتکل الحاقی تغییری در موارد اشاره شده صورت نخواهد گرفت و نظارت‌ها به همان شیوه گذشته انجام می‌شود. البته با توجه به ساختار آژانس، که در آن تامین بودجه، تامین تجهیزات تخصصی، خدمات فنی و همچنین استخدام پرسنل آن از طریق کشورهای غربی و به ویژه ایالات متحده آمریکا صورت می‌گیرد، این معاونت نیز هوشیاری امنیتی و نظارتی قوی‌تری را در دستور کار قرار داده و دنبال می‌کند.