خطر بازگشت ترکیه به خشونت‌های دهه 1990

" کشور ترکیه بار دیگر دچار وضعیتی شده که همچون وضعیت دهه 1990 نسبت به تنش‌های قومی و حملات خارجی آسیب پذیر است."

آیکان اردمیر، نماینده سابق پارلمان ترکیه و از اعضای بنیاد "دفاع از دموکراسی‌ها" در مقاله‌ای در پایگاه "پولتیکو" درباره دورنمای پیش روی دولت حزب عدالت و توسعه در ترکیه می‌نویسد:

«یک دورنمای ترسناک ترکیه را نگران کرده است. به نظر می‌رسد بمبگذاران انتحاری، ماموران ترور و سازمان‌های تروریستی بار دیگر کشتارهای دهه 1990 را تکرار می کنند. ممکن است برای نسل جوان‌تر ترکیه وضعیت سه هفته اخیر و مشاهده تشدید سریع خشونت‌ها در این کشور عجیب باشد اما برای ما که در دهه 1990 زندگی کردیم این وضعیت به طرزی نگران کننده آشنا است.

دهه 1990 یادآور خاطرات "جنگ کثیف" ترکیه است. زندگی روزمره نسل من در آن زمان آکنده از اخبار فوری وحشت آور بود: بمب‌گذاری علیه نشریات حامی کردها؛ زنده زنده سوختن 35 نفر در یک فستیوال مذهبی علوی‌ها؛ کشتارهای انجام شده از سوی تروریست‌های پ.ک.ک؛ کشف تونل‌های زیرزمینی که در آنها افراط گران قربانیان خود را از سقف آویزان کردند تا مرگی آهسته و دردناک را تجربه کنند.

اما وحشت آورتر این بود که فاش شد برخی عناصر دولت ترکیه یا در این جرایم دست داشتند و یا نسبت به آنها بی‌تفاوت بودند. ترکیه در جریان آن سال‌ها درس دردناکی را گرفت مبنی بر اینکه چقدر سریع می‌تواند دچار فرهنگ بی قانونی و فرار از مجازات شود.

در پس زمینه این خشونت‌ها فرصت‌های زیادی برای کسانی وجود داشت که می خواستند دست به تسویه حساب‌های فرقه‌ای و قومی خود بزنند. برای کسانی که دهه 1990 را به یاد می‌آورند جای شگفتی نبود که شاهد دو حمله مسلحانه جداگانه علیه رهبران اقلیت علوی در یک هفته باشند. همچنین این نیز شگفت آور نبود که آنها اوایل ماه گذشته میلادی فهمیدند یک تروریست 20 ساله داعشی در حمله انتحاری خود موجب کشته شدن 33 داوطلب کرد در یک اردوی متعلق به جوانان سوسیالیست در نزدیکی مرز سوریه شد و اینکه جوانان پ.ک.ک نیز با کشتن یک فرد مظنون به عضویت در داعش در شهر استانبول دست به تلافی زدند.

در کشوری که حدود 12 میلیون جوان نه سر کار هستند و نه در دانشگاه، به افراط کشیده شدن جوانان دستور کار فاجعه است. فرقه گرایی در ترکیه رو به افزایش است و داعش می‌تواند نه فقط در میان سنی‌های افراطی ترکیه بلکه در میان 9 / 1 میلیون آواره سوری حاضر در خاک این کشور زمینه مناسبی را برای جذب نیرو پیدا کند. دولت ترکیه هرگز تحت چنین فشارهایی نتوانسته است کارکرد مناسبی داشته باشد.

در ویدیوی جدیدی که اخیرا منتشر شد و یادآور وضعیت دهه 1990 بود، نیروهای ویژه ترک حین سوء استفاده از کردها فریاد می‌زدند: " ما به شما قدرت ترک‌ها را نشان خواهیم داد." بسیاری از مقام‌های با تجربه به طرزی موجه نگران بازگشت ترکیه به اقدامات سرکوبگرانه آن سال‌ها هستند که شامل اعمال وضعیت اضطراری به مدت 15 سال در 13 استان و ممنوع شدن فعالیت احزاب سیاسی، سیاستمداران و رسانه‌های مخالف بود.

این بار اما ترکیه با نوع متفاوتی از خشونت تهدید می‌شود: سرکوب بی‌رحمانه اعتراضات سال 2013 پارک گزی نشان دهنده بی‌تحملی دولت ترکیه در قبال مخالفت غیرخشونت آمیز است. همچنین کندی فعلی رشد اقتصادی ترکیه و وابستگی مفرط این کشور به سرمایه خارجی به لحاظ مالی نیز دولت ترکیه را آسیب پذیر کرده است. دموکراسی شکننده ترکیه و اقتصاد بی‌ثبات این کشور حتی ممکن است بحران‌های قریب الوقوع را پرآسیب‌تر از بحران‌های دهه 1990 کند. این کشور که هر چه بیشتر در زمینه سیاست خارجی آسیب پذیر می‌شود همچنین مجبور است با مجموعه‌ای از تهدیدهای غیردولتی مقابله کند.

سیاست خارجی جسورانه آنکارا در قبال خاورمیانه باعث کاشت بذر افراط گری در بافت اجتماعی این کشور شده است.

فرقه گرایی در ترکیه رو به افزایش است و داعش زمینه جذب نیروی مناسبی هم در میان سنی‌های افراط گر ترکیه و هم در میان 9 / 1 میلیون آواره سوری حاضر در این کشور می‌یابد. از طرف دیگر ناهموار بودن مرز ترکیه با سوریه ترکیه را نسبت به تنش‌های قومی و حملات مربوط به خارج از این کشور آسیب پذیر می‌کند.

13 سال حکومت حزب عدالت وتوسعه خسارات سنگینی را در پی داشته است. با وجود آنکه پنج سال اول حکومت حزب عدالت و توسعه همراه با اصلاحاتی بود که حقوق اقلیت‌ها را مطابق هنجارهای اتحادیه اروپا بهبود می‌بخشید اما رسانه‌های حامی دولت همچنان به اشاعه تئوری‌های توطئه و نفرت و تعصب علیه اقلیت‌ها می‌پرداختند. این موجب به وجود آمدن فضایی شده است که همچون فضای دهه 1990 چند قطبی است.

چند روز پیش فرماندار استانبول در مراسم تدفین یک رئیس پلیس که توسط گروه افراط گرایان مارکسیست ترکیه کشته شد اظهاراتی را بیان کرد که نشان دهنده سطح بالای توهم در میان مقام‌های عالی حکومت ترکیه است. این فرماندار در سخنرانی برای گروهی که شامل رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری فعلی و عبدالله گل، رئیس جمهوری قبلی می‌شدند گفت: هیچ مغز متفکری نمی‌تواند جلوی تداوم کار دولت ما و دورنماهای ملت ما را بگیرد.

مغز متفکر نام مستندی است که بهار سال جاری در یک شبکه مرتبط با حزب عدالت و توسعه پخش شد و در آن تئوری‌های توطئه در خصوص تسلط یهودیان بر جمهوری ترکیه نشان داده می‌شد بنابراین ارزیابی‌های این فرماندار در راستای پارانویای یهودی ستیز غالب بر ترکیه بوده است.

روش دولت ترکیه برای ایجاد تحریک، نفوذ به خودآگاه مردم است. روز سه شنبه هفته گذشته یک ستون نویس نشریه دولتی ترکیه رهبر حزب حامی کردهای مردم دموکرات این کشور را متهم کرد به اینکه عروسک خیمه شب بازی ائتلاف صهیونیست - صلیبی است که می‌خواهد با کشور مستقل مسلمان ترکیه مبارزه کند.

همچنین استاد یکی از دانشگاه‌های معروف ترکیه نیز از کشتن یکی از نمایندگان حزب مردم دموکراتیک ترکیه به تلافی هر یک از قربانیان پ.ک.ک حمایت کرد.

این در حالی است که فراخوان وی برای توسل به خشونت مورد پذیرش قرار گرفت و حتی یک کمپین همبستگی اینترنتی نیز برای آن ایجاد شد. دولت ترکیه و حامیان سرسخت آن مسئول کشاندن این کشور به چرخه خشونت‌هایی خواهند بود که در مقایسه با آن احتمالا وضعیت دهه 1990 آرام‌تر به نظر می‌رسد.»