رقابت شانه‌به شانه شبکه‌های اجتماعی با غول‌های خبری جهان

 تعداد کاربران اینترنت جهان از مرز 3میلیارد نفر گذشته است و بخش عمده‌ای از این کاربران علاقه‌مند به حضور در شبکه‌های اجتماعی مختلف بویژه فیس‌بوک و توئیتر هستند طوری که حالا دیگر فیس‌بوک بیش از یک میلیارد کاربر دارد و این تعداد در توئیتر به 316میلیون نفر می‌رسد.

ایران در گزارشی نوشت: با آنکه پیش از این بسیاری از کاربران به چشم تفریح و سرگرمی به این شبکه‌های اجتماعی نگاه می‌کردند اما حالا شرایط به گونه‌ای دیگر رقم خورده است و آمار آخرین گزارش تحقیقاتی نشان می‌دهد که این شبکه‌ها در 2 سال گذشته، نقش مهمی در عرصه خبر و اطلاع‌رسانی داشته‌اند. اکنون رقابت بزرگی میان شبکه‌های اجتماعی با غول‌های خبری جهان مثل رویتر، فرانس‌پرس و آسوشیتدپرس درگرفته است که بدون تردید آرایش و ساختار عرصه خبر و دنیای اطلاع‌رسانی در قرن 21 را دگرگون خواهد کرد.


تغییر گرایش کاربران شبکه‌های اجتماعی
گزارش مؤسسه پژوهشیPew و بنیاد Knight نشان می‌دهد که میزان انتشار اخبار روز دنیا بر شبکه‌های اجتماعی بویژه فیس‌بوک و توئیتر به طور قابل ملاحظه و چشمگیری افزایش یافته است و پس از این دو، می‌توان شبکه اجتماعی یوتیوب را در عرصه خبر تأثیرگذار دانست.

این گزارش، درواقع تحقیقی در زمینه نقش شبکه‌های اجتماعی در عرصه خبر است و نشان می‌دهد حدود دوسوم یعنی 63درصد کاربران توئیتر و فیس‌بوک، اخبار مورد نظر خود را از طریق شبکه‌های اجتماعی مختلف بویژه فیس‌بوک و توئیتر کسب و پیگیری می‌کنند. این موضوع سبب شده است تا موقعیت توئیتر نسبت به سال 2013 یعنی دو سال قبل حدود 11 پله بهتر شود چرا که در سال 2013 حدود 52درصد کاربران عنوان کرده‌اند که اخبار روز دنیا را در این شبکه اجتماعی پرطرفدار دنبال می‌کنند و به آن اعتماد کامل دارند.

برای فیس‌بوک اما وضع از توئیتر هم بهتر است و آمار به دست آمده از این نظرسنجی نشان می‌دهد که این شبکه اجتماعی، 16 پله در زمینه خبررسانی و جذب مخاطبان به اتاق خبر خود موفق‌تر از سال 2013 عمل کرده است، چرا که در سال 2013، تنها حدود 47درصد کاربران فیس‌بوک، در این شبکه اجتماعی به دنبال کردن خبرهای روز در حوزه‌های گوناگون می‌پرداختند و حالا این رقم به 63درصد رسیده است. محققان این مؤسسه معتقدند که این تغییرات، با فاکتورها و عوامل بسیاری همچون تغییر رفتارهای شخصی، افزایش فعالیت سازمان‌ها و نهادهای خبری و همچنین تغییراتی در غربالگری محتوا ارتباط دارد.

«امی میچل» مدیر تحقیقات روزنامه نگاری در مؤسسه پژوهشی Pew در این زمینه معتقد است: نکته جالب توجه و پراهمیت این تحقیق و گزارش، آن است که در فاصله سال‌های 2013 تا 2015، تعداد کاربران این شبکه‌های اجتماعی افزایش چشمگیری نداشته‌اند ولی شاهد تغییر سلیقه اعضا بوده‌ایم طوری که بخش قابل توجهی از کاربران به دنبال خبررسانی و دنبال کردن خبرهای گوناگون در این شبکه‌های اجتماعی هستند.

البته میزان اعتماد کاربران این شبکه‌ها نیز یکسان نیست و «جان سوتسکی» مدیر استراتژی و ارزیابی بنیاد Knight در این باره معتقد است در میان کاربران توئیتر یا فیس‌بوک که اخبار را از طریق این شبکه اجتماعی پیگیری می‌کنند هم میزان علاقه متفاوت است به عنوان مثال تنها 9درصد از کاربران توئیتر و 4درصد از کاربران فیس‌بوک، این شبکه‌های اجتماعی را مهم‌ترین و بهترین راه در مقایسه با سایر منابع برای کسب خبر می‌دانند و بقیه با وجود پیگیری اخبار، هنوز هم در این زمینه تردید دارند.


توئیتر رتبه نخست در انتشار خبرهای فوری
گزارش تحقیقی مؤسسه Pew همچنین نشان از این دارد که با وجود یکسان بودن درصد توجه کاربران به بخش اخبار فیس‌بوک و توئیتر، این درصد در زمینه خبرهای مختلف با هم فرق می‌کند و به عنوان مثال در زمینه خبرهای فوری(breaking news)، تعداد کاربرانی که چنین اخباری را در توئیتر دنبال می‌کنند حدود 2برابر کاربران فیس‌بوک است و می‌توان گفت این رقم 59درصد برای توئیتر در مقابل 31درصد برای کاربران فیس‌بوک است.

بسیاری از محققان این طرح پژوهشی، دلیل این امر را در این موضوع می‌دانند که توئیتر به عنوان سرویسی شناخته می‌شود که در شرایط سخت با مردم همراه بوده است و یکی از قابل دسترس‌ترین منابع برای اخبار و همچنین لطیفه‌هایی شناخته می‌شود که در زمینه اخبار گوناگون ساخته شده و سر از شبکه‌های اجتماعی درمی‌آورند و البته گاه نیز جایی برای نشر شایعات بی‌اساس هم هست. ازسوی دیگر تایپ تنها 140 کلمه یا کمتر برای خبررسانی، یکی از مزایای بزرگ این شبکه اجتماعی و در نتیجه افزایش تعداد کاربران آن محسوب می‌شود.

فارغ از همه خرده‌هایی که به این شبکه اجتماعی گرفته می‌شود، یک نکته مشخص است و آن اینکه توئیتر را می‌توان فضایی برای جمع‌آوری رویدادهای زنده جهان نامید. وقتی اتفاقی در دنیای واقعی می‌افتد به عنوان مثال یک هواپیما سقوط می‌کند، زمین لرزه‌ای به وقوع می‌پیوندد، جوایز مسابقات اعلام می‌شود یا داوری مسابقات ورزشی جنجال به پا می‌کند، شاید بتوان گفت توئیتر، نخستین شبکه اجتماعی است که مردم برای گذاشتن کامنت‌های مختلف درباره این اخبار شتاب می‌کنند، طوری که حالا دیگر برای بسیاری غیرقابل تصور است که مسابقات یا خبری را از تلویزیون ببینند ولی نخواهند توئیت کنند و اطلاعات تکمیلی بدهند یا نظرات خود را اعلام کنند؛ اتفاقی که در جریان مذاکرات نفسگیر هسته‌ای ایران و گروه 1+5 نیز افتاد و توجه بسیاری از مردم جهان را به این موضوع جلب کرد.

آنچه از این گزارش به دست آمده است نشان می‌دهد که به هرحال کاربران توئیتر در زمینه خبر فعال‌تر از فیس‌بوک هستند به عنوان مثال پیگیری اخبار سیاسی در توئیتر به 72درصد می‌رسد درحالی که این رقم در فیس‌بوک، 61درصد است. همچنین درصد گرایش کاربران به وقایع بین‌المللی در توئیتر 63درصد و در فیس‌بوک 51درصد است و این رقم در اخبار مربوط به تجارت و بازرگانی توئیتر 55درصد در مقابل 42درصد فیس‌بوک است. میزان پیگیری اخبار ورزشی هم در توئیتر 70درصد است درحالی که این رقم در فیس‌بوک به 55درصد می‌رسد.

همچنین وقتی پای اخبار سیاسی به میان می‌آید کاربران فیس‌بوک ترجیح می‌دهند پست بگذارند و به محتوای خبر پاسخ بدهند ولی کاربران توئیتر در چنین شرایطی، خبرها را بیشتر دنبال می‌کنند. 32درصد کاربران فیس‌بوک گفته‌اند که برای اخبار سیاسی فیس‌بوک پست می‌گذارند و 28درصد کاربران هم برای این پست‌ها کامنت می‌گذارند. در حالی که فقط 25درصد کاربران توئیتر درباره چنین وقایعی توئیت می‌کنند و 13درصد هم به این توئیت‌ها پاسخ می‌دهند.


رقابت مجازی در عرصه خبر
با توجه به افزایش علاقه کاربران به رصد اخبار در شبکه‌های اجتماعی، مدیران فیس‌بوک و توئیتر به دنبال راهی برای افزایش توانمندی این شبکه‌ها در زمینه خبررسانی هستند. به عنوان مثال توئیتر قرار است تا پایان سال‌جاری میلادی از طرح Project Lightning رونمایی کند که با کمک آن، هرکسی چه کاربر توئیتر باشد یا نباشد می‌تواند به تصاویر، ویدئوها و توئیت‌های رویدادهای زنده دسترسی داشته باشد و البته بسیاری آن را به منزله تلاشی برای افزایش تعداد کاربران این شبکه اجتماعی می‌دانند. توئیتر همچنین در اوایل سال 2015 میلادی اپلیکیشن Periscope را خریداری کرد که با کمک آن، کاربر می‌تواند اتفاقات جاری را بلافاصله از روی تلفن هوشمند خود به اشتراک بگذارد.

فیس‌بوک نیز در این زمینه بیکار ننشسته است و با رونمایی از طرح Instant Article با رسانه‌هایی مانند نیویورک تایمز، ان بی‌سی نیوز، نشنال جئوگرافیک و... همکاری دارد. به این ترتیب، این رسانه‌ها اجازه دارند از فیس‌بوک به عنوان پلتفرمی ویژه استفاده کرده و متون خود را به طور مستقیم روی آن قرار دهند (به جای اینکه ابتدا روی سایت خود بگذارند و سپس اخبار از آن برداشته شود).

فیس‌بوک همچنین در پایان ژوئن نوار جانبی Trending را ارائه داد که کاربران با کمک آن می‌توانند اخبار را غربال کنند و با توجه به نیاز و علاقه خود به عنوان مثال مشخص کنند که تنها می‌خواهند اخبار ورزشی، سیاسی، فناوری، علمی، سرگرمی و... را مشاهده کنند. البته هنوز این نوار جانبی برای گوشی‌های هوشمند طراحی نشده و با توجه به اینکه حداقل حدود 526میلیون کاربر تنها از طریق تلفن هوشمند به فیس‌بوک دسترسی دارند باید فکری به حال این ظرفیت کرد.