فرهیختگان آنلاین(FDN.ir): نسرین نیکنام: گویی دیگر برف‌های سنگین که تا
چند سال پیش شهرها را سپیدپوش می‌کرد به خاطره پیوسته و حالا بیشتر شهرهای
کشور از این نعمت الهی محرومند؛ نعمتی که می‌تواند تضمینی برای تامین آب در
بهار و تابستان باشد اما کاهش1/ 21 درصدی بارش در کشور نسبت به بلندمدت و
کاهش 4/ 14 نسبت به پارسال منجر به بروز کم‌آبی در کشور شده و آمارها نشان
می‌دهد که از ابتدای سال آبی 94 – 93 تا هفته اول اسفند تنها 107 میلی‌متر
بارش در کشور اتفاق افتاده که به گفته شاهرخ فاتح، رئیس مرکز ملی خشکسالی و
مدیریت بحران کشور این یعنی شرایط آبی خوب نیست.
فاتح به کم‌بارش‌ترین استان‌های کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: «امسال 22
استان کشور در شرایط کم‌بارشی قرار دارند، این در حالی است که پارسال 17
استان با این معضل روبه‌رو بودند، از این‌رو باید این مساله را جدی گرفت
زیرا با توجه به کاهش بارندگی شرایط کم‌آبی در سال آینده بیشتر از امسال
خواهد بود.» او با بیان اینکه کاهش 9/ 7 درصدی میزان بارندگی امسال نسبت به
پارسال یک زنگ هشدار است، تاکید می‌کند: «مساله کمبود آب موضوعی است که
باید مورد توجه مردم و مسئولان قرار گیرد و برای اینکه کشور با بحران
جدی‌تری مواجه نشود باید برای آن برنامه‌ریزی کرد.» رئیس مرکز ملی خشکسالی و
مدیریت بحران وضعیت دمای شهرهای کشور را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد و
می‌افزاید: «در چند ماه گذشته به جز آبان و مهر تقریبا بیشتر مناطق کشور
شرایط طبیعی و گرم‌تر از نرمال طبیعی را داشتند اما در آبان ماه بیشتر
شهرها نسبت به بلندمدت دمای خنک‌تری را تجربه کردند.»
فاتح با بیان اینکه ماه‌های آذر، دی و بهمن به‌عنوان سه ماه سرد سال
شناخته می‌شوند، می‌گوید: «انتظار این است که در این ماه‌ها شرایط جوی حالت
جامد یعنی ریزش برف را داشته باشند اما اتفاقی که افتاد این بود که در این
سه ماه به‌ویژه دی و بهمن کل مناطق کشور با افزایش دما روبه‌رو بودند.»
او ادامه می‌دهد: «در آذرماه 17 استان دمای گرم‌تر از حد معمول داشتند و
در دی ماه همه استان‌ها افزایش دمای 5/ 0 تا 5/ 3 درصدی را پشت‌سر گذاشتند و
از آن بدتر وضعیت دمای هوا در بهمن ماه بود که همه استان‌ها بین 5/ 1 تا
5/ 6 درجه گرم‌تر بودند و این افزایش همراه با کم‌بارشی شرایط نامناسبی را
از لحاظ آب و هوایی برای کشور رقم زده است.»
فاتح با بیان اینکه افزایش دما یعنی تبخیر آب‌های موجود، می‌گوید: «به
دلیل همین افزایش دما دیگر برف نمی‌بارد و براساس آمارها در آذر ماه امسال
در مقایسه با هشت سال گذشته ریزش برف در کشور 63 درصد و در دی ماه 50 درصد و
در بهمن ماه 35 درصد کاهش داشته است.»
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران کشور یادآور می‌شود که کاهش بارش
برف یعنی منابع آبی در بهار و تابستان سال آینده با خطر جدی روبه‌رو است
زیرا رودخانه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی از آب‌شدن برف‌ها تغذیه می‌شوند و
کاهش برف یعنی خالی‌شدن ذخایر آبی کشور که این مساله نیاز به مدیریت منابع
آب دارد. با این وجود می‌توان گفت مردم نباید تصور کنند که با بارش برف و
باران‌های اخیر مشکلات کم‌آبی برطرف شده و دیگر نیاز نیست صرفه‌جویی کنند،
زیرا بحران کم‌آبی همچنان در کشور پایدار است و کشور سال‌های خشکسالی را
پشت‌سر می‌گذارد.
فاتح تاکید می‌کند: «بررسی‌های اقلیمی نشان می‌دهد که مناطق مختلف کشور
به‌ویژه زاگرس، البرز، کردستان، کرمانشاه، ایلام، مرکزی، چهارمحال و
بختیاری، بوشهر، فارس، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، سمنان، تهران، خراسان
رضوی، جنوبی و شمالی در سال‌های آینده خشکسالی بسیار شدید را تجربه خواهند
کرد.»
فاتح با اشاره به اینکه صدای زنگ خطر برای کاهش چشمگیر آب‌های زیرزمینی به
صدا درآمده است، می‌گوید: «مدیریت آب در چنین شرایطی یکی از مساله‌های مهم
کشور است و مسئولان و متولیان این امر باید برای آن یک برنامه مدون و
منسجم داشته باشند و مردم هم در این زمینه نقش مهم و اساسی دارند. باید
بپذیریم که کشور ایران در کمربند خشک زمین قرار دارد و باید عملکرد مردم
متناسب با این شرایط باشد. باید برای مدیریت منابع آبی مدل تعریف کرده و
براساس آن حرکت شود که مهم‌ترین مدل صرفه‌جویی است.»
کشاورزی در خطر
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران، ارائه الگوی مناسب در حوزه کشاورزی
را یکی از برنامه‌های مهم دولت در زمینه مدیریت منابع آب می‌داند و
می‌گوید: «شیوه و الگوی کشاورزی در کشور نیاز به تغییر و بازنگری دارد و
تولید محصولات باید براساس ظرفیت و نیازهای کشور انجام شود اینکه محصولی
بدون سنجش موقعیت مکانی و وضعیت آب تولید شود بدترین روش برای تولید محصول
است.» فاتح با تاکید بر اینکه بیشترین مصرف آب کشور در حوزه کشاورزی است،
می‌گوید: «خوشبینانه‌ترین حالت در تولید محصولات کشاورزی این است که سهم
مصرفی آب در این حوزه 40 درصد در نظر گرفته شود، کشت گونه‌های سازگار با
شرایط جوی، آب و خاک منطقه نخستین قدم برای تغییر الگوی کشت کشور است.»
او به تغییر الگوی مصرف آب شهری نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «در قدم نخست
استفاده از آب نیاز به فرهنگ‌سازی دارد و اگر این فرهنگ‌سازی به درستی
انجام شود دیگر نیاز نیست نگران وضعیت آب در سال‌های آینده بود.» به اعتقاد
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران، جدا‌سازی آب مصرفی از آشامیدنی
روشی است که سال‌هاست در بیشتر کشورهای دنیا انجام می‌شود حتی در کشورهایی
که با بحران بی‌آبی و کم‌آبی روبه‌رو نیستند، پس اجرای این طرح در کشور
مساله نگران‌کننده‌ای نیست و با یک برنامه‌ریزی درست قابلیت اجرایی دارد.
او با تاکید بر اینکه با خشکسالی نمی‌توان جنگید، می‌گوید: «هرچند براساس
پیش‌بینی‌ها انتظار می‌رفت که برخی از مناطق کشور با شرایط ترسالی روبه‌رو
باشند اما این به آن معنا نیست که خشکسالی از بین خواهد رفت، از این‌رو
همچنان شرایط هشدار و بدهکاری آب به منابع زیرزمینی پابرجاست.» فاتح تاکید
می‌کند: «اگر بپذیریم با این بارش‌ها شرایط نسبت به گذشته بهتر نخواهد شد
آن وقت است که می‌توان باور داشت که خشکسالی وجود داشته و دارد و تا زمانی
که بارش‌ها به شرایط سال‌های گذشته برنگردد، باید منتظر وضعیت بدتر باشیم.»