مأموریت و وظایف اصلی سازمان نظام مهندسی

آقای دکتر غفرانی، رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران در گفت‌وگویی درباره مأموریت و وظایف اصلی سازمان نظام مهندسی و نقش این سازمان در ساخت‌وساز، به ذکر نکات کلی پیرامون این موارد پرداخته است.‌

• جناب دکتر غفرانی در پاسخ ‌نخستین پرسش، بفرمایید‌ مأموریت اصلی سازمان نظام مهندسی ساختمان‌ در حکم یک نهاد حاکمیتی، چیست.

ــ مأموریت اصلی سازمان نظام مهندسی بنا بر قانونی که در سال ۱۳۷۴ در مجلس مصوب، تدوین‌ و بیان شده و بنا بر آن و نیز آیین‌نامه‌ها و مقررات ملی ساختمان، نقش سازمان نظام مهندسی در دو بخش جدا شده و از تیتر قانون هم می‌توان به آن دست پیدا کرد؛ یکی نظام مهندسی و دیگری کنترل ساختمان است. بخش نظام مهندسی که‌ شامل هفت رشته مهندسی می‌شود، بیانگر نقش هر یک از رشته‌های تخصصی هفتگانه شامل شهرسازی، ترافیک، نقشه‌برداری، معماری، عمران، برق و مکانیک در موضوع نظام شهری است؛ یعنی باید این رشته‌ها در آنجایی که‌ نیاز‌ به تخصص این رشته‌ها دارند، حضور یافته و ایفای نقش کنند، مثل ‌نظام مهندسی.

در بخش کنترل ساختمان هم طبیعی است که بنا به ‌جایگاهی که هر یک از این رشته‌ها در ساخت و ساز دارند، باید حضور ‌پیدا کنند. در این فرایند، ساخت این را بیان ‌و تعیین تکلیف کرده و فرایند ساخت هم در قانون نظام مهندسی در ماده ۳۳ به آن اشاره شده که به استناد ماده ۳۳، فرایند ساخت شامل سه بخش مستقل است، که البته پس از آن در فرایند به هم گره می‌خورد، شامل‌ نقشه‌ها و طراحی‌هاست که این طراحی‌ها باید به دست‌ افراد ذیصلاح و صاحب صلاحیت انجام گیرد.‌

همچنین باید ‌این را‌‌ اضافه کرد که این نقشه‌ها باید از نظام مهندسی کنترل و در صورت وجود ایراد‌، مرتفع شود. پس یک نقش ما‌ در اینجاست؛ ‌کنترل طراحی‌ها در چهار رشته و احتمالا آن سه رشته دیگر، جاهایی است که باید باشند.

نقش بعدی ‌استفاده از سازندگان ذیصلاح در ساخت ساختمان‌هاست تا افراد غیر ذیصلاح نتوانند ساختمان‌ها را بسازند. ‌‌افراد صاحب صلاحیت ـ چه حقیقی و چه حقوقی ـ که‌ صلاحیت ‌ساختمان‌سازی‌ دارند و نیز گواهی لازم را از وزارت راه و شهرسازی دریافت کردند، باید بیایند و ساختمان‌ها را بسازند؛ این ‌بخشی از آن حاکمیتی است که ‌‌مشخص شده است.

بخش سوم، نظارت است؛ یعنی ‌اعضای ما که ‌پروانه اشتغال دارند و در پایه‌های ۳، ۲ و ۱ ‌ناظر بر اجرای با کیفیت ساختمان از نظر فنی و نیز رعایت مقررات ملی ساختمان، هستند حضور پیدا می‌کنند و در چهار رشته، ایفای نقش می‌کنند. به این ترتیب، با کنار هم قرار گرفتن این سه‌ بخش، این فرایند ساخت کامل می‌شود؛ بنابراین، اگر در هر پروژه و ساختمانی ‌این فرایند ساخت پیموده ‌شود، ما می‌توانیم ادعا کنیم‌، این ساختمان، بر پایه قوانین و مقررات ملی ساختمان ساخته شده است

با توجه به اینها و آنچه‌ قانونگذار مد‌نظرش بوده و در این ساختمان ‌اعمال شده، می‌توانیم شناسنامه فنی هم برای آن صادر کنیم. شناسنامه فنی‌، هویت یک ساختمان است؛ ‌زوایای پنهان و آشکار ساختمان که بازتابش در آن آمده؛ ‌از بخش طراحی گرفته تا ‌اجرا و فینیشینگ. ‌این شناسنامه فنی برای فرد بهره‌برداری که می‌خواهد در آینده ‌ساختمانی را خریداری ‌‌و از آن بهره‌برداری کند، معرفی‌نامه خوبی ‌است. به این ترتیب، خریدار و بهره‌بردار می‌داند‌ چه ساختمانی را با چه مشخصاتی ‌‌می‌خرد‌ و در این ساختمان تا چه اندازه ‌نکات فنی و مهندسی ‌رعایت شده است‌.

• طرح ارجاع کار چیست و چه نقشی در کیفیت فنی ساختمان می‌تواند داشته باشد؟

ــ‌درباره موضوع ارجاع کار یا واژه درست‌تر آن «معرفی ناظرین» قانونگذار به دلیل حساسیت نقش ناظر در رعایت نکات فنی و مهندسی ساختمان‌ها اینگونه چاره‌‌اندیشی‌ کرده که باید رابطه بین مالک و ناظر ‌قطع شود؛ یعنی ‌با تعیین ‌تکلیف برای نظام مهندسی ـ که نظامات مهندسی باید ناظر را تعیین کنند ـ رابطه مالک و ناظر را ـ چه از جهت مالی و چه‌ انتخاب ـ قطع کرده، زیرا وقتی مالک، مهندس ناظر را‌ انتخاب می‌کند و مرحله‌ای حق و حقوقش را ‌‌می‌دهد، در واقع با این کار به گونه‌ای ‌وامدار مالک می‌شود و شاید به آن وظایف و تکالیف فنی و مهندسی خود‌‌ خیلی خوب عمل نکند. گا‌ه‌ تحت فشار قرار بگیرد، به دلیل اینکه بخواهد حق و حقوق خودش را از کارفرما بگیرد؛ بنابراین، به دلیل عمل کردن به بخش ارجاع کار و معرفی ناظرین، عملا رابطه مالک و ناظر را قطع ‌و از این دید، آن هدف قانونگذار را تأمین کردیم که در واقع رابطه‌ای بین مالک و ناظر از جهت مالی نیست و ناظر مستقل از مالک انتخاب می‌شود و کار‌ها را پیگیری می‌کند و در واقع به آن وظایف قانونی خودش ـ که نظارت بر عملکرد ‌درست عوامل ساختمان‌ است،‌ در اجرا و رعایت استاندارد‌ها در استفاده از مصالح همه را کنترل می‌کند و اگر لازم باشد ـ‌‌ رعایت نشود ـ توقف کار می‌دهد و مانع می‌شود که یک ساختمان از ابعاد گوناگون غیر فنی ساخته شود.

• لطفا درباره عملکرد سازمان نظام مهندسی در پیشگیری از گودبرداری‌های غیر‌اصولی توضیح بفرمایید.

ــاگر بخواهیم‌ در یک کلام به نظام مهندسی نگاه کنیم، تکلیف اجرایی نداریم. ما تنسیق امور مهندسی‌ و نظارت بر ارائه خدمات مهندسی را ‌بر عهده داریم. خدمات مهندسی در عمل توسط اعضای ما ارائه می‌شود‌ که البته ‌پروانه اشتغال دارند و صلاحیت کار بر اساس تعداد طبقه و حجم کار دارند؛ به شکل حقیقی و ‌حقوقی. لذا چون گود‌برداری‌ها ‌در تهران، قدری مشکل‌ساز شده بود، ما‌ ورود موقتی داشتیم برای بازرسی گود‌ها. ما با این ورود، به ناظرانمان هشدار می‌دادیم که اگر غفلت کنند، شاید مشکلاتی به بار آورند؛ تیم‌هایی از سازمان نظام مهندسی به عنوان بازرس سر گودهایی که پر خطر هستند ـ بنا به ضوابطی که تعریف شده ـ یا گودهایی که متوسط هستند از نظر خطر یا آنهایی که کم خطر هستند ـ بر اساس طبقه بندی‌هایی که شده ـ از طریق عوامل ما بررسی می‌شد و اگر لازم باشد به آن‌ها تذکر می‌دهند که اگر این نکته فنی درباره این گود رعایت نشود یا سازه نگهبانش به اینگونه اجرا نشود، شاید مشکل‌ساز شود.

ناگفته نماند که حضور بازرسان سازمان نظام مهندسی در یک سال و اندی گذشته، بسیار اثر‌گذار بوده و بنا بر ‌آمار‌ سازمان آتش‌نشانی‌، ‌گویا‌‌ شاید بیش از ۵۰ درصد ما کاهش عوارض و ریزش گود‌برداری داشتیم. این عدد نشان از آن دارد که بازرسی‌ها اثر گذاشته و تذکرات و دستور‌های توقف صادره، توانسته قدری از این عوارض را در کنترل ‌آورد.

• سازمان برای جلوگیری از هدر رفتن انرژی در ساختمان در راستای مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان، چه برنامه‌ای دارد؟

ــهمه مباحث مقررات ملی ساختمان ‌الزام است. ما نزدیک به ۲۳ مبحث داریم‌ که از میان آنها، مبحث ۱۹ ـ که خاص انرژی است ـ حساسیت بیشتری نسبت به آن ایجاد شده است که سازندگان باید بنا به قاعده‌ ‌این مبحث را رعایت کنند.

در این باره باید گفت، هنگامی که مقررات ملی ساختمان‌ تدوین می‌شود، یعنی هیچ قانون‌ و ‌فردی ـ چه شخص حقیقی و چه حقوقی ـ و هیچ نهاد و سازمانی حق ندارند، مقررات ملی ساختمان را در ‌ساختمان‌سازی رعایت نکنند و چون الزام‌آور است، ‌نیاز به یک ضمانت دارد. هنگامی که قانون‌ تدوین می‌شود، الزام‌‌آور است، منتها باید ضمانتش را ‌دولت بدهد؛ البته گویا ‌در گذشته‌‌ دولت در بخشی که باید‌ تضمین را تعقیب و ضمانت ایجاد می‌کرد، خیلی پافشاری نکرده و متأسفانه ما شاهد ‌اجرای خوب و رعایت مقررات ملی ساختمان در سطح تهران و در سطح ملی نیستیم؛ یعنی ‌مقررات ملی ساختمان، کلا در سطح ملی خوب رعایت نمی‌شود و مد نظر قرار نمی‌گیرد.

و اما باز هم مبحث ۱۹ که مورد سؤال شما بود. خداوند به کشور ما نعمت نفت و گاز را ‌داده است، ولی متأسفانه از این نعمات خدادای مصرف‌ بی‌رویه می‌کنیم، در حالی که واقعا این ظلم است. همه این‌ منابع گاز و منابع انرژی ما ـ چه به شکل بنزین که سوخت ماشین‌هاست، چه به شکل گرمایش و سرمایش که در ساختمان‌ها استفاده می‌شود ـ ‌ثروت ملی است؛ بنابراین،‌ بی‌انصافی، بی‌دقتی و بی‌مبالاتی است که‌ بیاییم این ثروت ملی را هدر بدهیم، زیرا با این کار، هم این ثروت ملی را از بین ببریم و هم اثرات و عوارض ناشی از آن را در شهر‌ها به خورد ملت می‌‌دهیم.

در این باره باید گفت، هنگامی که ما از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنیم، به دلیل اینکه مبحث ۱۹ را خوب رعایت نکردیم، مصرف گاز در ساختمان، دو برابر شود، اکسیژن را می‌سوزانیم و منوکسید کربن ‌به خورد ملت می‌دهیم و از سوی دیگر، مصرف گاز را دو برابر می‌کنیم.

من بر این باورم، ‌رعایت مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان ـ که البته ‌موضوع بسیار مهمی است ـ و عمل ‌به آن، نیازمند یک اجماع در همه مهندسین دست‌اندر‌کار ساختمان است؛ اعم از مهندسین عمران و‌ برق‌ و مکانیک و معماری که باید بجد این موضوع را تعقیب کنند و ‌در جاهایی که به رشته آن‌ها مرتبط است، در راستای رعایت و اجرای مبحث ۱۹ دقت کنند.

در پایان باید گفت، این اجماع مهندسین در تحقق مبحث ۱۹، منجر به این شود که ما‌ ساختمانی داشته باشیم که‌ جداره‌ها ایزوله و شیشه‌ها دوجداره است، نشتی گاز ‌و نشتی سرما و گرما ندارد و خلاصه آنکه همه چیز در آن خوب رعایت و کنترل شده است. اگر چنین شود، می‌توان گفت‌ ما مبحث ۱۹ را رعایت کرده و با این کار ‌اندوخته‌هایمان را حفظ کرده‌ایم، ساختمان‌ها را با کیفیت ساخته‌ایم، عوارض زیست محیطی را کم کردیم و بسیاری از مسائلی ‌که مبتلا به شهر‌های ماست در فضاهای بیرونی و‌ داخلی؛ در بیرون ما گرفتار سوخت ماشین‌ها هستیم که با سوخت آن، هوا را آلوده می‌کند. در ساختمان‌ها هم گرفتار سوخت فسیلی گاز هستیم که همچنان عوارضش را در سطح شهر‌ها می‌بینیم.