جویدنیِ میلیاردی

فرهنگ غذایی مردم در بسیاری از نقاط دنیا طی سالیان متمادی با تغییرات بسیاری همراه بود. منسوخ شدن مواد خوراکی که در گذشته قوت غالب مردم به شمار می رفتند و جایگزینی آنها با خوراکی های گوناگون و متنوع ازجمله مواردی است که فرهنگ تغذیه را در سده ها یا دهه های اخیر دستخوش تغییر و تحول کرد.

در این میان اما تعداد محدودی از مواد خوراکی همچون آدامس طی زمان جذابیت خود را برای مصرف کننده حفظ کرده اند. اسناد تاریخی موجود و تحقیقات باستان شناسان حاکی از این است که مصرف این ماده به دوران باستان بازمی گردد. بنا به گفته محققان، یونانی ها نخستین کسانی بودند که ماده به دست آمده از درخت «ماستیک» را پس از ترکیب با موم عسل به عنوان آدامس مورد استفاده قرار می دادند. در آن دوره مصرف آدامس تنها جنبه سرگرمی داشت. اما، سرخپوستان «نیوانگلند» آمریکا نخستین گروهی بودند که از آدامس به عنوان کالایی تجاری استفاده کردند. در واقع، آنها صمغ به دست آمده از درخت صنوبر را پس از فرآوری به صورت ماده ای جویدنی درمی آوردند و می فروختند. نخستین آدامس دست ساز به معنای امروزی آن نیز در سال 1869 میلادی و سال ها پس از آنکه صمغ درختان مختلف جویده شدند، تولید شد. تاریخچه تولید آدامس در ایران اما چندان طولانی نیست. با وجود آنکه بسیاری از ایرانیان در گذشته از سقز به جای آدامس امروزی استفاده می کردند، نخستین کارخانه های تولید آدامس در کشور از دهه 30 شروع به فعالیت کردند. در آن دوران، آدامس خروس تنها برند تولید آدامس و موفق ترین تولیدکننده آدامس در داخل ایران بود. تولید این آدامس در سال 1335 آغاز شد و تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران ادامه داشت. درحال حاضر اما نشانی از کارخانه تولید آدامس خروس در دست نیست چراکه این خط تولید در سال 1371 در قالب برنامه های خصوصی سازی دولت واگذار شد.



* نوآوری در طعم آدامس؛ جذب مشتریان بی شمار

استقبال گسترده از مصرف آدامس و رغبت مردم به قراردادن این ماده خوراکی در سبد کالای غذایی موجب شد تا در سال های اخیر، کارخانه های تولید آدامس با ایجاد تغییر و تحول در کالای خود به جذابیت هر چه بیشتر این ماده خوراکی بیفزایند. به طوری که درحال حاضر انواع مختلف آدامس با برند ها، طعم ها و مزه های مختلف در دسترس مردم قرار دارد. تنوع آدامس ها اما تنها به مزه و طعم ختم نمی شود. چراکه در برخی از کشور ها از جمله هلند، آدامس نه تنها ماده ای خوراکی که یکی از عوامل جذب توریست به این کشور است. در واقع، تولید آدامس هایی حاوی ماری جوانا در این کشور سالانه تعداد قابل توجهی از توریست را روانه هلند می کند. آدامس های حاوی الکل نیز از دیگر انواع آدامس هایی هستند که در بسیاری از کشور ها به وفور یافت می شود.



* رتبه نخست ایران در مصرف آدامس

شاید باور این موضوع که ایران رتبه نخست مصرف آدامس در دنیا را به خود اختصاص داده، سخت باشد اما، تحقیقات انجام شده در سال 2012، نشان می دهد که 82 درصد مردم ایران آدامس می جوند. کشورهای عربستان سعودی با 79 درصد و آمریکا با 59 درصد در رتبه های بعدی قرار دارند. مبتنی بر نتایج این تحقیق، اگر چه بزرگترین کمپانی های تولید آدامس در غرب است، کشورهای خاورمیانه همچون ایران و عربستان سعودی بالاترین میزان مصرف آدامس در جهان را دارند. سهم ایرانی ها در مصرف این محصول جویدنی، همچنان رو به رشد است به نحوی که تولید آدامس در سال 1384، حدود 25 تن بود که این رقم در سال 1388به دو هزار و 463 تن رسید. براساس آمار موجود، ایرانی ها سالانه 500 میلیارد تومان خرج آدامس جویدن می کنند. مصرف بالای آدامس در کشور و فقدان کارخانه های مورد نیاز برای تولید آدامس مورد نیاز بازار موجب شد تا در سال های اخیر بخش قابل توجهی از این محصول از کشور هایی چون ترکیه، امارات و لهستان به ایران وارد شود. طبق آمارها، در سال های گذشته، 80 درصد آدامس ها به صورت قاچاق وارد کشور می شد. این میزان به طور تقریبی سالانه 100 میلیون دلار تخمین زده می شود. به نظر می رسد ایجاد محدودیت تعرفه ای بر واردات، قاچاق آسان و سود بالای قاچاق موجب شد تا قاچاق آدامس به کشور طی سال های اخیر تشدید شود. در شرایط فعلی و بر اساس اولویت بندی کالاها آدامس در اولویت 10 قرار گرفته و ثبت سفارش آن متوقف شده است. این عامل زمینه برای تشدید قاچاق این محصول را فراهم کرد. تشدید قاچاق آدامس به ایران در شرایط کمبود کارخانه های داخلی و رقابت تنگاتنگ شرکت های خارجی برای به دست گرفتن بازار ایران موجب شد تا در سال های اخیر تلاش برای بهره بردن از بخشی از این تجارت پرسود در جای جای شهرها دیده شود. به طوری که درحال حاضر، انواع گوناگون آدامس های خارجی را به راحتی می توان در بساط فروشنده های خرده پا و دستفروشان به ویژه دستفروشان مترو یافت.



* شیوع مصرف آدامس و نگاه منفی جامعه

محمد دوایی، روانشناس در گفت وگو با آرمان با اشاره به ارتباط فرهنگ غذایی و سبک زندگی در جوامع می گوید: یکی از ابعاد فرهنگی در هر جامعه، نوع غذا و نحوه غذاخوردن است. در واقع، نحوه غذاخوردن هر فرد نشان از سبک زندگی او دارد. او در ادامه تصریح می کند: جویدن آدامس ازجمله مواردی است که در فرهنگ ما از گذشته وجود داشته و نوع نگاه و برخورد فرهنگ عمومی جامعه به این موضوع دوگانه است. این روانشناس می گوید: اصل آدامس جویدن در ذات خود امر مذمومی نیست. اما نحوه جویدن آدامس، مکان آدامس جویدن و موقعیت اجتماعی فردی که آدامس می جود، بسیار مهم است. به این معنی که گاهی نحوه آدامس خوردن فرد نه تنها بی احترامی به دیگران بلکه بی احترامی به شخصیت خود فرد است. دوایی همچنین مطرح می کند: در فرهنگ ما نحوه آدامس جویدن افراد به یکی از شاخصه های شخصیت تبدیل شده است به طوری که، فرهنگ حاکم از زنان توقع ندارد که به راحتی در مکانی عمومی آدامس بجوند. اگرچه این موضوع درحال حاضر، فراوانی دارد اما جامعه هنوز برخی از افراد را به همین دلیل زیر سوال می برد. رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران نیز در گفت وگو با آرمان با اشاره به فواید و مضرات مصرف آدامس می گوید: مصرف به اندازه این ماده خوراکی که به تازگی بسیار مرسوم شده است با خود فوایدی دارد. هضم بهتر غذا و کاهش اضطراب و استرس ازجمله کارکرد های مصرف آدامس است. اما نباید از عوارض مصرف این ماده غذایی چشم پوشید. ایرج خسرونیا در ادامه عنوان می کند: قند موجود در آدامس، مواد رنگی گاه غیرمجاز، پلاستیک دور آدامس و در نهایت کالری حاصل از مواد قندی آدامس از جمله مضرات این ماده خوراکی است. او بیان می کند: به تازگی هم آدامس هایی از کشور های چین و کوبا به بازار وارد شده که حاوی رنگ ها و اسانس های غیرمجاز است که می تواند آسیبی جدی به بدن وارد کند. ضمن اینکه، وزارت بهداشت در چند وقت اخیر، آدامس هایی حاوی مواد تحریک کننده و موادمخدر کشف کرده است که تمامی این موارد ضرورت توجه مصرف کنندگان به نوع آدامسی که مصرف می کنند را می طلبد.

منبع: آرمان