انتخابات افغانستان - نگاه به آينده

انتخابات رياست‌جمهوري و شوراهاي محلي در افغانستان با استقبال گسترده مردم روبه‌رو شد و اين در شرايطي بود كه طالبان تهديد به بر هم زدن آن كرده بود. ظاهرا طالبان در سطح محدودتري از آنچه كه خود انتظار داشته‌اند عملياتي را انجام دادند و با نيروهاي امنيتي درگير شدند. منتها حقيقت آن است كه اين درگيري هاي محدود نتوانست در روند كلي انتخابات خللي به وجود بياورد. بنابراين قطع نظر از اينكه برنده انتخابات رياست‌جمهوري از ميان 8 نامزد رقيب چه كسي باشد يا انتخابات به دور دوم كشيده شود يا نه در همين دور اول يكي از نامزدها 50 به اضافه يك آراي مردم را به دست بياورد و تكليف روشن شود، انتخابات رياست‌جمهوري و شوراي محلي فضاي جديد و متفاوتي از گذشته را براي افغانستان رقم خواهد زد. اين انتخابات از چند جهت اميد به آينده افغانستان را تقويت كرده است.

1-‌ گستردگي شركت مردم در انتخابات


2-‌ حضور گسترده زنان در انتخابات

3-‌ نقش فعال نظارتي جوانان در انتخابات

4-‌ تامين امنيت به وسيله نيروهاي افغان و بدون دخالت خارجي

5-‌ نقش مثبت رسانه‌هاي جمعي و بروز شيوه‌هاي مدرن انتخاباتي

6-‌ مديريت افغاني انتخابات

البته اينكه حاكميت تا چه اندازه بتواند از راي مردم در مرحله شمارش و اعلام نتايج پاسداري كند بحث ديگري است ولي تا اين مرحله كه برگزاري انتخابات بود جامعه افغان تجربه مثبت و نويني را به آزمايش گذاشت و از آن پيروز بيرون آمد. بنابراين قابل انتظار است كه انتخابات برگزار شده افغانستان به عنوان اولين تجربه مهم كه در آن براي اولين‌بار در تاريخ افغانستان امكان انتقال قدرت از طريق ساز و كارهاي دموكراتيك و صندوق‌هاي راي فراهم شده است، بتواند تا حدي مسير تحولات آينده اين كشور را مشخص سازد و افغانستان به تدريج از ساخت قومي قدرت فراتر رفته و در مسير ملت- دولت‌سازي حركت كند.

در عين حال انتخابات رياست‌جمهوري شوراهاي محلي افغانستان از جهات ديگر حايز اهميت است.بدين معنا كه از يك طرف انتظار صلح و ثبات افغانستان در پي برگزاري انتخابات و روي كار آمدن دولت جديد در كابل وجود دارد ولي از طرف ديگر عاملان بر هم زننده صلح و ثبات در افغانستان همچنان فعال باقي مانده‌اند. گروه طالبان، حزب اسلامي گلبدين حكمتيار و شبكه حقاني توان نظامي و عملياتي خود را دارند و گمان نمي‌رود كه به سادگي براي پيوستن به روند آشتي ملي در دولت جديد برآمده از انتخابات رضايت بدهند ، هر چند كه اين انتخابات و حضور گسترده مردم ممكن است حاميان طالبان را دچار شك و ترديد سازد و در بلندمدت زمينه را براي تشويق طالبان به مصالحه ملي تقويت كند. جدا از اين امر برگزاري نسبتا آرام و بدون حاشيه جدي انتخابات اگر اتفاق خاصي در مرحله شمارش آرا و اعلام نتايج نيفتد در سه سطح مي‌تواند با پيا‌مدهاي منفي همراه شود.

1- در معادله قدرت قومي در داخل

2- در مناسبات منطقه‌يي افغانستان

3- در مناسبات بين‌المللي افغانستان

در ارتباط با معادله قومي قدرت در داخل به نظر مي‌رسد كه اين انتخابات با وجود آنكه در مرحله مبارزات انتخاباتي نامزدها به شدت قومي شده بود ولي حركت به جلو به طرف فراقومي كردن روند تحولات و عبور نسبي از مناسبات سنتي حول محور قوميت به طرف جامعه مدرن را تسريع كرده باشد. بهره‌گيري جوانان از شبكه‌هاي اجتماعي و رسانه‌هاي مدرن براي هماهنگي كه تجربه نويني در افغانستان است مويد چنين برداشتي است. در بعد منطقه‌يي تصور بر اين است كه دولت آينده افغانستان در موضع مساعدتري براي تعامل با كشورهاي منطقه‌يي صاحب نفوذ در افغانستان قرار گيرد و با كسب مشروعيت مردمي نگاه مثبت‌تر كشورها را بتواند به طرف خود جلب كند؛ امري كه مخالفان مسلح حاكميت مركزي در كابل را در تنگنا قرار خواهد داد و حمايت از آنها را براي كشورهاي منطقه‌يي پرهزينه‌تر و غيرقابل توجيه خواهد كرد.در بعد بين‌المللي انتخابات رياست جمهوري و شوراهاي محلي در درجه اول حضور نظامي امريكا وناتو را با امضاي معاهده امنيتي با امريكا مي‌تواند قانونمند كند و درهمان حال اين امكان را در اختيار امريكا و ناتو قرار مي‌دهد كه بخش اعظم نيروهايشان را از افغانستان در فضاي مساعدتر و با امنيت بيشتري خارج سازند و اوباما رييس‌جمهور امريكا فرصت پيدا خواهد كرد كه خود را از دردسرهاي افغانستان به شكل آبرومندانه و بدون تلقي شكست خلاص كند.

با توجه به اين گونه واقعيت‌ها است كه مي‌توان گفت انتخابات رياست جمهوري افغانستان يك نقطه عطف مهم در تحولات دهه‌هاي اخير اين كشور باشد. با اين حال شرايط خاص افغانستان را نبايد از ياد برد و به قضاوت زودهنگام مبادرت كرد. قدر مسلم آن است كه مردم افغانستان با شركت گسترده در انتخابات از خود هوشياري قابل توجهي نشان داده‌اند و به افراطي‌گري و جنگ‌طلبي «نه» گفته‌اند ولي اينكه نخبگان و صاحبان قدرت با تمايلات انحصارگرايانه قومي - مذهبي‌شان كاملا تسليم خواست عمومي مردم شوند هنوز زود است كه دست به قضاوت زد. شمارش آرا و اعلام نتايج مهم‌تر از چگونگي برگزاري انتخابات است. دولت، كميسيون مستقل انتخابات و نامزدها با مسووليتي تاريخي روبه‌رو هستند و نحوه برخورد آنها مي‌تواند افغانستان را يا در مسير صلح، ثبات، پيشرفت سياسي، اقتصادي و فرهنگي قرار دهد و يا اگر به هر دليلي با نوعي مصلحت‌گرايي سياسي – قومي برخورد كنند ممكن است افغانستان را با فضاي جديدي از جنگ قومي شده داخلي و حتي تجزيه قومي روبه‌رو كند.