کبدی که بی‌سر و صدا چرب می‌شود

  یکی از مشکلاتی که کبد با آن دست و پنجه نرم می‌کند، تولید چربی بیش از حد معمول توسط خودش است. در حالت طبیعی، چربی برای کبد مفید است، ولی اگر تولید آن در بدن به بیش از 5 تا 10 درصد وزن کبد برسد، فرد در معرض ابتلا به انواع بیماری‌های کبدی قرار می‌گیرد. در برخی موارد تشخیص دیرهنگام بیماری و عوارض ناشی از آن، باعث بروز ناهنجاری‌ها و مشکلات شدید جسمی می‌شود.

انواع کبد چرب

به طور کلی، کبد چرب به دو نوع الکلی و غیر الکلی تقسیم می‌شود. بیش از 15 میلیون آمریکایی در مصرف مشروبات الکلی زیاده‌روی می‌کنند که بین 90 تا 100 درصد از آنها در نهایت به کبد چرب مبتلا می‌شوند. این بیماری حتی با مصرف مقدار کمی از مشروبات الکلی نیز بروز می‌کند. در ابتلا به کبد چرب الکلی، ژنتیک یا وراثت (انتقال از والدین به فرزندان) به دو شکل نقش موثری دارند؛ در یک روش، روی مقدار الکل مصرفی تأثیر گذاشته و در روش دیگر، روی میزان آنزیم‌های کبدی که در تجزیه یا سوخت و ساز الکل دخیلند، مؤثر است. از عوامل دیگری که در ایجاد کبد چرب الکلی نقش دارند، می‌توان به این موارد اشاره کرد: هپاتیت C که به التهاب کبد منجر می‌شود، تجمع بالای آهن چاقی و رژیم غذایی.

نوع دیگر این بیماری، کبد چرب غیرالکلی است که شایع‌ترین علت ابتلا به بیماری مزمن کبدی به شمار می‌رود. تجمع بیش از حد چربی در کبد برخی افراد، آنها را مستعد ابتلا به بیماری کبد چرب می‌کند. در کبد چرب غیرالکلی، مبتلایان معمولا الکل مصرف نمی‌کنند یا مقدار مصرف آنها بسیار پایین است و ابتلا به این بیماری می‌تواند به آسیب دائم به کبد منجر شود.

در نتیجه بروز این بیماری، کبد بزرگ شده و در طول زمان، بافت‌های زخم شده جایگزین سلول‌های کبدی می‌شوند که سیروز کبدی نام دارد. در چنین مرحله‌ای از بیماری، کبد بدرستی کار نمی‌‌کند و فرد دچار نارسایی کبدی می‌شود و در نهایت به دلیل وخامت بیماری، جان خود را از دست می‌دهد. هر دو نوع کبد چرب در دنیا شایع است؛ ولی نوع غیرالکلی آن شیوع بیشتری دارد.

به طوری که بیش از 20 درصد افراد بالغ به کبد چرب غیرالکلی مبتلا می‌شوند و بالاتر از شش میلیون کودک از یکی از انواع این بیماری رنج می‌برند که در میان کودکان آسیایی و اسپانیایی بیشتر مشاهده می‌شود. شواهد اخیر نشان می‌دهد کبد چرب غیرالکلی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را در کودکانی که از چاقی و اضافه وزن رنج می‌برند، افزایش می‌دهد.

کبد چرب غیرالکلی

علت اصلی ابتلا به کبد چرب غیرالکلی هنوز بدرستی مشخص نیست، ولی در این میان، برخی عوامل مؤثر، خطر ابتلا به این مشکل را افزایش می‌دهد. در برخی موارد، علت خاصی برای این بیماری یافت نمی‌شود، ولی شواهد حاکی از آن است که وراثت نقش مؤثری در این میان ایفا می‌کند. از سوی دیگر، احتمال بروز آن در افراد میانسالی که چاق هستند، بالاتر است. این افرد همچنین از کلسترول یا تری‌گلیسیرید بالا و دیابت یا علائم پیش‌دیابتی (مقاومت انسولینی) رنج می‌برند. عوامل بروز کبد چرب غیرالکلی می‌توان به این موارد اشاره کرد:

ـ مصرف برخی داروها

ـ هپاتیت ویروسی

ـ بیماری خودایمنی یا ارثی کبدی

ـ کاهش سریع وزن

ـ سوء تغذیه

مطالعات اخیر نشان می‌دهد رشد بیش از حد باکتری‌ها در روده کوچک و دیگر تغییرات ایجاد شده در روده‌ها ممکن است با بروز کبد چرب غیرالکلی در ارتباط باشد.

کبد چرب در زنان باردار

بیماری کبد چرب گاه ممکن است در دوران بارداری هم پیش بیاید که می‌تواند جان مادر و جنین را در معرض خطر قرار داده و باعث بروز نارسایی کبد و کلیه، عفونت شدید یا خونریزی شود. در این میان هورمون‌ها نقش مهمی در بروز بیماری کبدی ایفا می‌کنند. در دوران بارداری و به محض تشخیص کبد چرب، متخصصان بسرعت نوزاد را به دنیا می‌آورند.

کبد چرب، بیماری خاموش

پزشکان، بیماری کبد چرب را به دلیل بروز دیرهنگام علائم، بیماری خاموش می‌نامند که بخصوص در مراحل ابتدایی علامتی از خود بروز نمی‌دهد. در صورت پیشرفت بیماری که تا چند سال یا حتی چند دهه به طول می‌انجامد، علائمی مانند خستگی، کاهش وزن یا اشتها، ضعف، حالت تهوع، سرگیجه و اختلال در تصمیم‌گیری یا نبود تمرکز دیده می‌شود. این علائم معمولا باعث درد در مرکز یا قسمت راست و فوقانی شکم، بزرگی کبد و تغییر رنگ و تیره شدن رنگ پوست بخصوص در گردن و نواحی زیر بغل می‌شود.

در کبد چرب الکلی، پس از مدتی مصرف زیاد مشروبات الکلی، علائم تشدید می‌یابد. به مرور زمان با شدت یافتن علائم، امکان بروز سیروز کبدی افزایش یافته و کبد کارایی خود را از دست می‌دهد که با علائم زیر خود را نشان می‌دهد: احتباس مایعات، ضعیف شدن ماهیچه‌ها، خونریزی داخلی، زرد شدن پوست و چشم‌ها و نارسایی کبد. آزمایش خون ازجمله راه‌های شناسایی بیماری به شمار می‌رود، ولی تنها راه قطعی برای تشخیص کبد چرب نمونه‌برداری از سلول‌های کبدی است.

درمان‌هایی که قطعی نیست

پژوهشگران تاکنون به درمان قطعی برای بیماری کبد چرب دست نیافته‌اند. از آنجا که برخی بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، می‌تواند نقش مؤثری در این میان داشته باشد، درمان بیماری‌های زمینه‌ای شرایط بیمار را تا حد زیادی بهبود می‌بخشد. در افراد مبتلا به کبد چرب، قطع مصرف الکل بهترین راهکار به شمار می‌رود و می‌تواند تا حدی پیشرفت بیماری را آهسته کند. در کبد چرب الکلی، اگر افراد مصرف الکل را ادامه دهند، به هپاتیت الکلی یا سیروز کبدی می‌انجامد.

پزشکان توصیه می‌کنند افراد مبتلا به کبد چرب که از اضافه وزن و چاقی رنج می‌برند، بهتر است به آرامی وزن خود را کم کنند. مطالعات جدید حاکی از آن است که کاهش وزن حداقل 9 درصدی طی بیشتر از یک ماه می‌تواند باعث بازگشت بیماری التهابی کبد غیرالکلی شود. حتی کاهش وزن کمتر از این مقدار نیز می‌تواند به کاهش تجمع چربی در کبد کمک کند.

داشتن رژیم‌های غذایی سالم و متعادل و افزایش فعالیت‌های بدنی در بهبود شرایط جسمی بیماران مبتلا به کبد چرب بسیار مؤثر است. علاوه بر این، محدود کردن کالری‌های مصرفی و اجتناب از مصرف رژیم‌های غذایی سرشار از کربوهیدرات‌های تصفیه شده و زود هضم نیز می‌تواند مفید باشد. این رژیم‌های غذایی خاص عبارتند از محدود کردن مصرف نان، برنج، سیب‌زمینی، ذرت و مواد قندی مصنوعی که در آبمیوه‌ها و نوشیدنی‌های ورزشی یافت می‌شود.

مصرف برخی داروها نیز می‌تواند روند بیماری را کُند کند یا حتی آن را تا حد زیادی بهبود ‌بخشد. مطالعات بالینی انجام گرفته روی اثربخشی آنتی‌اکسیدان‌های خاص و استفاده از داروهای جدید دیابت که در درمان کبد چرب موثرند، نشان می‌دهد برخی روش‌های درمانی قادرند تا حد زیادی بیماری را بهبود بخشند. ویتامین E، ماده معدنی سلنیوم، بتائین، متفورمین و برخی دیگر از داروها در این میان مؤثر واقع می‌شوند. حتی ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز به بهبود شرایط کمک می‌کند.

یافته‌های جدید درباره نقش باکتری‌ها در پیشرفت روند بیماری کبد چرب می‌تواند گزینه‌های درمانی جدیدی را پیش روی دانشمندان قرار دهد به طوری که نتایج به دست آمده حاکی از آن است که می‌توان برخی رژیم‌های نامتعادل غذایی را در افراد مبتلا به کبد چرب با مصرف مواد پروبیوتیک متعادل کرد. مواد پروبیوتیک، مکمل‌های غذایی متشکل از باکتری‌ها یا قارچ‌های زنده و مفید برای بدن هستند.

در موارد شدید بیماری کبد چرب که فرد دچار سیروز کبدی می‌شود، تنها راه درمان، پیوند کبد است. جراح در عمل پیوند، کبد آسیب دیده را خارج کرده و آن را با کبد سالم جایگزین می‌کند. با رعایت نکات توصیه شده از سوی پزشک و ملاحظاتی درخصوص برخی راهکارها و نیز رژیم‌های غذایی متعادل می‌توان روند پیشرفت بیماری را کند کرد.