استفاده ایران از آمریکا برای تضعیف عربستان

در حالی که مذاکرات ایران و آمریکا بر سر پرونده هسته ای ادامه دارد، آنها در مقابل طیفی از مجادله های منطقه ای که در سراسر خاورمیانه گسترانیده شده اند، در یک جبهه قرار دارند.

به گزارش نیویورک تایمز، رادیکالیسم اسلامی ناشی از اقدامات سنی های تندرو در سوریه، لبنان، عراق، افغانستان و یمن، توانسته ایران و آمریکا را به هم نزدیک کند، چرا که هر دو کشور مخالف این تندروی ها هستند.

ایالات متحده از مداخله در مجادله های خونین خاورمیانه خودداری می کند و این در شرایطی است که نفوذ این کشور در منطقه رو به افول است. در همین حال عراق که تا کنون برای آمریکایی ها یک تریلیون هزینه داشته است، به طور فزاینده ای در حال ناآرام تر شدن است.

به طور همزمان، ایران شیعه نیز دلایل خود را برای نگرانی از تهدید سنی های تندرو دارد. تندروهای اسلامی که در سوریه و عراق – دو متحد مهم ایران فعالیت می کنند. از سوی دیگر ایالات متحده نیز در حال بیرون کشیدن نیروهای نظامی خود از افغانستان است.

در روز دوشنبه ایران پیشنهاد ملحق شده به آمریکا در اعزام کمک نظامی برای دولت بغداد را مطرح کرد که در حال نبرد تن به تن و کوچه به کوچه با سنی های تندرو است. این در حالی است که روز یکشنبه، جان کری، وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد که می تواند نقش ایران در کنفرانس مربوط به سوریه را تصور کند، حتی اگر این نقش از حاشیه باشد.

به گزارش این روزنامه آمریکایی، برخی از اقدامات ایران ناشی از پراگماتیسم هوشمندانه ای است که حسن روحانی، رئیس جمهور جدید و محمد جواد ظریف، وزیر خارجه او به کار گرفته است تا ایران را به یک قدرت منطقه ای تبدیل کنند. از نظر منتقدان نیز این رویکرد ناشی از تلاش تهران برای خرید زمان و پیشبرد برنامه های هسته ای و حمایت از گروه های جهادی در منطقه است.  

این در حالی است که حتی ایرانیان خارج از کمپ اصلاح طلبان نیز منافع مشتریک ایران و آمریکا را غیر قابل انکار می دانند. عزیز شاه محمدی، مشاور سابق شورای عالی امنیت ملی ایران می گوید روشن است که منافع مشترکی وجود دارد. کارشناسان نیز می گویند از آنجایی که ایران یک جزیره باثبات در منطقه به شمار می رود در حالی که در اطراف آن جنگ و خونریزی در حال گسترش است،گزینه های چندانی برای واشینگتن باقی نمانده است.

ماشاء الله شمس الواعظین، روزنامه نگار اصلاح طلب که جهان عرب را مورد مطالعه و تحقق قرار دارد، می گوید: ما با یک دشمن مشترک مواجه ایم و دشمن، دشمن من، دوست من است. او به یاد می آورد که چگونه نیروهای اطلاعاتی ایران اطلاعات ارزشمندی را در اختیار نیروهای ویژه آمریکا -در نبرد با دشمن ایران یعنی طالبان در افغانستان -قرار دادند.

مقامات عالی رتبه می گویند، در حالی که دولت اوباما می داند ایران از پتانسیل تبدیل شدن به یک بازیگر موثر در منطقه – از جمله افغانستان و سوریه – برخوردار است، تمرکز خود را روی مذاکرات هسته ای گذاشته است. به گفته آنها، همکاری در دیگر موضوعات به طور قابل توجهی به شرایط پرونده هسته ای ایران بستگی دارد.

دولت آمریکا اینگونه نتیجه گیری می کند که روحانی و ظریف در حطیه مذاکرات هسته ای دارای قدرت هستند اما مشخص نیست که در مورد مسائل منطقه ای مانند سوریه نیز چنین اختیاراتی داشته باشند. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در این زمینه نفوذ زیادی دارد.

با این حال تلاش برای بهبود روابط دوجانبه از بیش از یک سال قبل آغاز شد. دیپلمات های ایرانی و آمریکایی نشست های محرمانه ای در عمان برگزار کردند که زمینه را برای توافق هسته ای مقدماتی ژنو هموار کرد و در عین حال این نشست های محرمانه متحدان منطقه ای آمریکا مانند عربستان سعودی را خشمگین کرد.

از سوی دیگر طرحی با ابتکار عمل ایران و پادرمیانی روسیه برای خلع سلاح شیمیایی سوریه ارایه شد که از اقدام نظامی آمریکا علیه این کشور جلوگیری کرد. همچنین روسای جمهور ایران و آمریکا برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی یک مکالمه تلفنی انجام دادند. روحانی اخیرا سال نو میلادی و کریسمس را به مسیحیان تبریک گفت.

شمس الواعظین می گوید، اکنون بار دیگر تندروها ثبات ما راتهدید می کنند و مانند سال 2001، هر دو کشور در مورد عراق یا کشورهای دیگر همکاری خواهند کرد. این آغاز همکاری منطقه ای خواهد بود. این روند می تواند خطری برای روحانی و اوباما باشد که همچنان مورد انتقاد تندروهای داخلی قرار دارند. این در حالی است که دعوت کری از ایران برای ایفای نقش در حاشیه ژنو 2 ، با مخالفت شدید تندروها در ایران مواجه شد.

البته حتی ظریف نیز از این پیشنهاد استقبال نکرد . او خاطرنشان کرد که همه باید در مبارزه با تروریسم متحد باشند. اما مشارکت کامل تهران در این کنفرانس مشکل بزرگتری خواهد بود.

منتقدان آمریکا می گویند دولت اوباما متحدان اش مانند عربستان سعودی و اسرائیل را به ایران فروخته است. آنها می گویند ایران حمایت از گروه هایی مانند حزب الله را متوقف نکرده و همچنان روابط نزدیکی با بشار اسد و نوری المالکی در عراق دارد.

علاوه بر این آنها ادعا می کنند توافقنامه نهایی هسته ای موجب لغو تحریم ها علیه ایران و تقویت اقتصاد این کشور می شود. به این ترتیب نفوذ ایران در منطقه بیشتر و اهرم های دیپلماتیک غرب در تعامل با ایران کاهش می یابد. این در حالی است که تحلیلگران در تهران می گویند، ایران استراتژی هوشمندانه ای را دنبال می کند و از ایالات متحده برای تضعیف بزرگترین رقیب منطقه ای اش یعنی عربستان سعودی استفاده می کند.

هوشنگ طلا، که پیش از انقلاب نماینده مجلس بوده می گوید، ایران با همکاری ماهرانه با روسیه در حال مدیریت تغییر بازی در عراق و افغانستان است.

به بیان دیگر ایران به بقای بشار اسد در سوریه کمک کرده و نفوذ قابل توجهی در عراق و افغانسان دارد. مقامات تهران به درستی با به غلط بر این باورند که عربستان سعودی، دشمن منطقه ای آنها در آستانه سقوط قرار دارد و این دیدگاه در خطبه های نماز جمعه و برنامه های تلویزیونی مطرح می شود.

با این حال مردم ایران از هر اقدامی که به بهبود روابط تهران – واشینگتن منجر شود، حمایت می کنند.