بررسی و نقد سیستم آموزشی حوزه به عنوان یک بحث درون حوزوی در چند سال
گذشته قوت گرفته است. تغییر متون درسی، تغییر سیستم آموزشی، میزان حضور
طلاب در جریانات و رویدادهای سیاسی و حضور یا عدم حضور دولتها در مدیریت
حوزه جزء مسائل مطرح در بحث نقد حوزه است.
شفقنا در ادامه نوشت: شفقنا با حجت‌الاسلام و المسلمین سید
احمد زنجانی فرزند آیت الله العظمی شبیری زنجانی در باره مسائل مطرح شده،
به گفتگو نشسته است.
او پس از اخذ مدرک کارشناسی شیمی از دانشگاه علم و صنعت و کارشناسی ارشد
علوم قرآن و حدیث از دانشگاه علوم قرآن و حدیث شهر قم به تحصیلات حوزوی روی
آورده و هم اینک با اتمام سطح چهار حوزه به عنوان مدیر آموزشی موسسه فقهی
امام محمد باقر- علیه السلام – قم به فعالیتهای علمی و آموزشی مشغول است.
او که در شام شهادت حضرت رقیه سلام الله علیها در دفتر کارش میزبان ما بود
از لزوم بازنگری در متون درسی حوزه ، دوری طلاب از سیاست‌زدگی و توجه بیشتر
مدیریت حوزه به مباحث فقهی سخن گفت و بر لزوم استقلال حوزه از نهادهای
دولتی تاکید داشت.
سید احمد زنجانی در این گفتگو از توجه زیاد رسانه‌ها به مسائل ورزشی و هنری
و کم توجهی آنان به مقوله دانش اعتراض کرد و گفت: باید به سمتی برویم که
کسب دانش معروف و بی‌دانشی منکر شناخته شود.
- نقطه چالش سیستم آموزشی حوزه کجاست؟
عدم نظارت دقیق حوزه بر طلاب پایه 7 به بعد مساله قابل تاملی است. طلبه‌ها
نوعا تا پایان دوره مقدمات خوب پیش می‌روند اما وارد سطح که می‌شوند
متاسفانه با چالش‌های متفاوتی روبرو می‌شوند. یکی از این چالش‌ها مساله
اقتصادی است. چون طلاب در این سطح اصولا ازدواج می‌کنند و به ناچار با یک
سری مشکلات اقتصادی روبرو هستند. یکی دیگر از مسائلی که ذهن طلاب را به خود
مشغول می‌کند وارد شدن در مسائل سیاسی است این نوع مسائل باعث دورشدن فضای
ذهنی طلبه از محیط علم و بحث می‌شود و مدیریت آموزشی حوزه هم تلاش می‌کند
اما نظارتی را که بایسته است ندارد. لذا طلبه یک مقداری که رشد می‌کند جذب
موسسات حاشیه‌ای می‌شود و از آن هدف اصلی‌اش باز می‌ماند. ما معتقدیم که
حوزه باید مکانیسمی را برای جذب طلبه‌های نخبه ایجاد و برای آنها سرمایه
گذاری کند.
- چند بار بحث نظارت تحت عنوان حضور و غیابی کردن کلاس‌های سطوح بالا و طرح‌هایی با این محتوا مطرح شده است آیا منظور شما همین است؟
نه، طلبه‌های نخبه در کنار هم بهتر رشد می‌کنند تا اینکه دو طلبه در یک
کلاس 20 نفره، حوزه باید در یک سیستم گزینشی طلبه‌های نخبه را شناسایی کند و
حتی خودش اقدام به تاسیس موسسه‌های فقهی کند. در سایر زمینه‌ها مثل کلام و
تفسیر حوزه وضعیت نسبتا خوبی دارد اما نسبت به مسائل فقهی خوب وارد نشده
است.
- علت این بی توجهی چیست؟
احساس می‌شود که حوزه روی همین چند موسسه فقهی که ایجاد شده است تکیه دارد.
البته نسبت به همین موسسات هم آن حمایتی که باید انجام شود انجام نمی‌شود.
مثلا وقتی طلبه اینجا آزمون می‌دهد باید آزمونش پذیرفته شود تا دیگر نیازی
به طی کردن تشریفات اداره نباشد اما فعلا چنین بستری محیا نشده است. یعنی
ما توقع داریم اگر خود مدیریت حوزه اقدام به تاسیس موسسه‌های فقهی نکرده
است از این موسسات ایجاد شده حمایت کند و تشریفات اداری آن را نیز کم کند.
- به مساله سیاست‌زدگی طلاب اشاره کردید. بیشتر در این زمینه توضیح دهید.
ما سیاست را نفی نمی‌کنیم. طلبه باید به مسائل روز آگاه باشد اما نباید
سیاست قوت علمی او را تحت‌الشعاء قرار دهد اما متاسفانه به مباحث تتبع و
عمق علمی طلاب کمتر می‌پردازیم و به مباحثی که ضرورت ندارد توجه می‌کنیم.
این مسائله در بحث سیاسی خلاصه نمی‌شود بلکه مسائل اقتصادی و اجتماعی را هم
دربر می‌گیرد.
- آیا کتب آموزشی طلاب پاسخگوی نیازهای روز هست؟
نه، قطعا کتب نیاز به بازنگری دارد اما در بین کتاب‌های موجود این کتاب‌ها
هنوز بهترین متون هستند. مراکز آموزشی باید گروه‌هایی را برای بازنگری در
متون ایجاد کنند و این وظیفه امثال ماست.
- با توجه به روندی که در حوزه وجود دارد آینده علمی حوزه را نسبت به دانشگاه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
من هم در محیط دانشگاه بوده‌ام و هم در محیط حوزه، اینکه می‌گویم قوت علمی
حوزه پایین آمده است؛ قوت علمی دانشگاه به مراتب پایین‌تر آمده، بحث
مدرک‌گرایی و روزمرگی و سطحی شدن درس‌ها در دانشگاه هم مطرح است. در همین
شرایط موجود طلبه‌ای که به طور معمول در شرایط حوزه رشد می‌کند از دانشجویی
که این فن را در دانشگاه آموخته به مراتب قوی‌تر است. اما نباید از محسنات
دانشگاه مانند نظم و انضباط آن صرف نظر کرد.
عقب‌گرد علمی هم در محیط حوزه و هم در محیط دانشگاه وجود دارد. الان بهترین اساتید تاریخ و ادبیات اساتید سیستم قدیم دانشگاه هستند.
- چه راه‌حلی را برای حل این مشکل ارائه می‌کنید؟
توجه عمومی به دانش، چشم جامعه به رسانه‌هاست اما چقدر رادیو و تلویزیون و
روزنامه‌های ما به علم و دانش تشویق می‌کنند؟ آیا آنقدر که از یک بازیکن
فوتبال تجلیل می‌شود از یک دانشمندی که در مجامع علمی مقام کسب کرده تجلیل
می‌شود؟ قدیم که از ما می‌پرسیدند می‌خواهید چکاره شوید می‌گفتیم دانشمند
یا دکتر یا مهندس شویم اما الان وقتی این سوال را از نونهال‌ها و
نوجوا‌ن‌ها می‌پرسیم می‌گویند می‌خواهیم هنرپیشه یا ورزشکار شویم این به
خاطر بار تبلیغاتی است که در این زمینه وجود دارد. البته این مسائل هم باید
باشد اما نه اینکه بیش از علم به آن پرداخته شود و این نیاز به یک انسجام
عمومی دارد.
- این اتفاق در حوزه چگونه می‌تواند رقم بخورد؟
یک بخش آن بر عهده رسانه‌ها به ویژه صدا و سیماست و یک بخش آن برعهده خود حوزه، حوزه باید با برخورد مناسب خود را به مردم بشناساند
- اساسی ترین نقدی که بر حوزه امروز مطرح است چیست؟
ضعف علمی و عدم توجه به آن دقت‌هایی که قدماء ما داشته‌اند. جایگاهی را که
یک فقیه و مجتهد در گذشته داشت الان در حوزه ندارد لذا آنگونه که شایسته
است افراد قوی بار نمی‌آیند. البته به صورت نسبی حوزه هنوز از مراکز دیگر
قوی‌تر است. ما با نقطه ایده آل فاصله داریم
- چگونه می‌شود به این نقطه رسید؟
نیاز به عزم همگانی دارد. همه دستگاه‌ها و نهادها باید کمک کنند.
- نظرتان راجع به دخالت دولت در حوزه چیست؟
کار صحیحی نیست. از سابق حوزه مستقل بوده و الان هم در یک برنامه ریزی صحیح
باید خود مردم حوزه را بچرخانند. وقتی که به سبقه تاریخی این بحث نگاه
می‌کنیم می‌بینیم که نهادهای دولتی هرکجا که وارد سیستم حوزه شده‌اند صدمه
زده‌اند. نهادها باید وظیفه خودشان را انجام دهند و حوزه هم نباید استقلال
خود را از دست بدهد.
- اما شما درباره روش رسیدن به نقطه ایده آل هماهنگی همه نهادها را لازم دانستید.
بله، همه باید هماهنگ باشند، رسانه‌ها، حوزه، ائمه جماعات، مردم،
دانشگاه‌ها و نهادهای دولتی. ما باید به سمتی حرکت کنیم که کسب علم معروف و
بی‌دانشی منکر شناخته شود و این با هماهنگی و عزم همگانی میسر است.
انتهای پیام