از آقای زنگنه می‌توان پرسید عدد سه هزار تومان از کجا استحصال یا استخراج
شده و مادام که قیمت دلار تثبیت نشده این عدد را غیر واقعی دانست. اگر به
هر دلیل قیمت دلار بالاتر رود آیا بهای سیاست‌های اقتصادی را مردم باید با
افزایش قیمت بنزین تولید داخل بپردازند؟
به گزارش انتخاب، عصر ایران در ادامه نوشت: «قیمت واقعی هر لیتر بنزین در
ایران، بیش از سه هزار تومان است اما مادام که خودروی ارزان و کم مصرف به
مردم ندهیم بالا بردن قیمت بنزین، ظلم به مردم است.»
این سخنان را بیژن نامدار زنگنه وزیر جدید نفت در برنامه تلویزیونی «نگاه
یک» بیان کرد. بخش اول که به ضرورت واقعی‌سازی قیمت بنزین اشاره دارد
یادآور همان سیاست تعدیل اقتصادی در دولت سازندگی است که از واقعی‌سازی
قیمت‌ها سخن گفته می‌شد و بخش دوم را می‌توان ناشی از سال‌های وزارت مهندس
زنگنه در دولت اصلاحات دانست که از نگاه صرفا توسعه‌ای به نگاه همه جانبه
با رعایت حقوق مردم تسری یافت و در واقع اصلاح و تصحیح شد. البته آقای
زنگنه در دولت‌های سازندگی وزیر نیرو بود و در دولت خاتمی وزیر نفت شد.
غرض از این یادآوری این است که وزیر نفت خود نیک می‌داند که در وضعیت کنونی
اقتصادی نمی‌توان با قاطعیت گذشته از واقعی‌سازی قیمت‌ها سخن گفت از این
رو با عبارت بعدی موضوع را قطعیت نمی‌بخشد و تصریح می‌کند بدون تحقق آن شرط
افزایش قیمت منطقی نیست.
به این بهانه اشاره به چند نکته مناسبت دارد:
1- بنزین در اقتصاد ایران به یک « کالای معیار» تبدیل شده است. کالای معیار
به کالایی گفته می‌شود که افزایش قیمت یا کمبود و فراوانی آن معیاری برای
داوری درباره اقلام دیگر نیز هست. در بیشتر موارد این تصور با منطق اقتصاد
سازگار نیست ولی به دلایل مختلف نزد مردم این ذهنیت شکل می‌گیرد. از این رو
هنگامی که قیمت بنزین دو یا چند برابر می‌شود دارندگان کالاهای دیگر تصور
می‌کنند آنها نیز حق دارند قیمت کالا یا خدمات خود را دو یا چند برابر
کنند.
حال آن که میزان مصرف بنزین یک خودرو در طول روز مشخص است و دو برابر شدن
قیمت بنزین توجیه دو برابر شدن کرایه خودرو نیست. دلار و طلا نیز دیگر
کالاهای معیارند و خوشبختانه بخشی جامعه پذیرفته که قیمت طلا تابعی از قیمت
جهانی است و نباید میان افزایش قیمت آن با دیگر کالاها نسبت دقیق و طابق
النعل بالنعل برقرار کند. بنزین اما همچنان کالای معیار است و اگر اولویت
دولت کاهش نرخ تورم است افزایش قیمت بنزین - فارغ از این که خودرو کم مصرف
در اختیار مردم قرار بگیرد یا نه - تورم زاست.
2- در کشوری که یکی از مهم‌ترین معضلات اجتماعی آن مرگ 20 هزار نفر در
جاده‌های آن است تشویق مردم به استفاده بیشتر از وسایط نقلیه شخصی تنها این
آمار را بالا می‌برد . نفس این اقدام که خودروهایی باید تولید یا وارد
شوند که مصرف بنزین آنها کمتر باشد درست است اما فاصله فناوری تولید
خودرویی با مصرف 12 لیتر در هر 100 کیلومتر با مصرف 5 لیتر در 100 کیلومتر
بیش از 30 سال است. این جهش 30 ساله چگونه میسر است یا منظور، واردات به
جای تولید یا مونتاژ است؟
3- شعار خودرو ارزان یا کم‌مصرف موضوع تازه‌ای نیست. بازار خودرو در ایران
با همین شعار به وضعیت کنونی گرفتار آمده است. روزی که هاشمی رفسنجانی خط
تولید پراید را افتتاح کرد نیز وعده دادند یک خودرو کم مصرف و ارزان تولید
شود. روزی که صحبت از واردات خودرو چینی بود نیز همین توجیه شنیده می شد.
4- اگر همین فردا آمریکا به سوریه حمله کند و قیمت دلاردر ایران مثلا به 4
یا 5 هزار تومان برسد آیا آنگاه باید گفت قیمت واقعی بنزین لیتری 4 یا 5
هزار تومان است؟!
5- در اردیبهشت سال 84 و بلافاصله پس از اعلام کاندیداتوری هاشمی رفسنجانی
خبرنگار یو.اس.تودی با او گفت و گو کرد و پرسید با این که درآمد متوسط
ایرانیان در ماه 200 تا 250 دلار است چرا نوع زندگی ایرانیان به گونه‌ای
است که درآمد آنان دو تا سه برابر این مبلغ به نظر می‌رسد؟ آقای هاشمی پاسخ
داد: «چنانچه به یکی از جایگاه‌های بنزین سر بزنید یا قبوض برق و گاز را
ببینید متوجه می‌شوید راز این تفاوت چیست. بخشی از هزینه‌های زندگی را در
واقع دولت با یارانه‌های انرژی می‌پردازد.»
به عبارت دیگر واقعی نبودن دستمزدها با یارانه‌ها و حامل های ارزان انرژی
توجیه می‌شد. در وضعیت کنونی اما نه دولت توان افزایش دستمزدها را دارد و
نه کارفرمایان و در نتیجه می‌توان گفت با افزایش قیمت بنزین سطح رفاه عمومی
کاهش می‌یابد.
6- آقای مهندس زنگنه که بیش از هر مدیر و کارشناس حوزه نفت و انرژی در
ایران اعتبار و اشتهار دارد بهتر از نویسنده این سطور و هر شخص دیگر
می‌داند که برای بنزین تولید داخل یارانه‌ای پرداخت نمی‌شود بلکه شرکت‌های
تولید و پخش فرآورده‌های نفتی در واقع نفعی دریافت نمی‌کنند یا احیانا
محصول خود را با زیان می‌فروشند و این با یارانه متفاوت است. صحبت از قیمت
واقعی را می‌توان به منزله جبران آن عدم‌النفع دانست حال آن که این جبران
با روش‌های دیگر نیز میسر است.
با عنایت به موارد فوق، می توان بر بخش پایانی سخنان وزیر نفت تاکید کرد و
هم نوا با او گفت: «بالا بردن قیمت بنزین ظلم به مردم است.»