جنتی: برای پذیرش وزارت با پدرم مشورت نکردم

«علی جنتی» در سال 1328 در خانواده‌ای روحانی چشم به جهان گشود. پس از گذراندن دوران متوسطه و دبیرستان با آغاز به کار مدرسه علمیه منتظریه (حقانی) که بنیانگذاران آن شهید آیت‌ا... دکتر بهشتی، شهید قدوسی و جمعی از استادان حوزه علمیه قم بودند، تحصیلات حوزوی خود را آغاز کرد و به مدت 10 سال از محضر استادان بزرگ حوزه در زمینه ادبیات عرب، منطق، ‌فلسفه، اقتصاد اسلامی و فقه و اصول بهره گرفت و پس از پایان سطح، دروس خارج فقه و اصول را نزد حضرات آیات شبیری زنجانی، یوسف صانعی و آذری قمی‌گذراند.

در سال 1354 پس از یک دوره دشوار جنگ و گریز با ساواک با مشورت شهید بهشتی و آیت‌ا...‌هاشمی رفسنجانی به خارج از کشور عزیمت و در کشورهای سوریه و لبنان اقامت گزید. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در آغاز سال 1359 به عنوان مدیر صدا و سیمای جمهوری اسلامی مرکز اهواز منصوب شد و شاهد آغاز جنگ تحمیلی و روزهای تلخ و اندوهبار آن خطه بود. معاونت امور بین‌الملل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌، سفیر ایران در كویت و معاونت سیاسی وزارت کشور از دیگر مسئولیت‌های وی در سال‌های گذشته است.

او فرزند یكی از با سابقه‌ترین و ارشدترین مسئولان جمهوری اسلامی است. به محض اینكه شنیدیم فرزند آیت‌ا... جنتی گزینه قطعی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌در دولت تدبیر و امید است برای گفت‌وگو با وی قرار ملاقات گذاشتیم و به مركز تحقیقات استراتژیك مجمع تشخیص مصلحت نظام رفتیم. ماحصل گفت‌وگوی «قانون» با علی جنتی را در ادامه می‌خوانیم.

زمانی كه آقای روحانی وزارت ارشاد را به شما پیشنهاد كردند تردید نكردید؟
قطعا تردید داشتم. مشكلاتی را كه در پیش می‌دیدم و می‌بینم، پذیرش این مسئولیت را بسیار دشوار مي‌سازد. لذا با آقای دكتر روحانی بحث‌های زیادی كردیم. درنهایت احساس كردم كه در این زمینه گزینه دیگری برایشان باقی نمانده است و باید به وي كمك كنم. به همین دلیل پذیرفتم تا بتوانم در این حوزه به دكتر روحانی كمك كنم.

با پدر مشورت نكردید؟
خیر مشورت نكردم. اطلاع دادم.

نظر آقای جنتی -پدر - چه بود؟
ایشان هم نظرشان این بود كه وزارت ارشاد مشكلات فراوانی دارد و اگر به وزارتخانه دیگری می‌رفتم، بهتر بود.

در مورد اصل حضورتان در دولت آقای روحانی مشكلی نداشتند؟
نه؛ اصلا.

پس با توجه به اینكه با پدر مشورت نكردید، بعید نیست كه در خطبه‌های نماز جمعه لب به انتقاد از شما و وزارتخانه مطبوع شما باز كنند؟
بله؛ به هر حال ایشان اگر تشخیص بدهند كه جایی مشكلی وجود دارد، چه وزارت ارشاد و چه جای دیگر، بسیار صریح بیان می‌كنند. ممكن است قبل از تذكر علنی به خودم خصوصی بگویند؛ اما اگر احساس كنند كه تذكر خصوصی مؤثر نبوده، علنی هم می‌گویند.

شما فرزند آیت‌ا... جنتی هستید؛ اما از نیروهای نزدیك به آیت‌ا...‌هاشمی به شمار می‌آيید. از این بابت چالشی در روابط خانوادگی شما به وجود نیامده است؟
خیر. به هر حال هر كسی نظرات و تفكرات مستقلی دارد. آشنایی من با آقای هاشمی به 10 سالگی من بازمی‌گردد و این ارتباط تا به امروز ادامه دارد. در صحنه‌های مختلفی از قبل از انقلاب با ایشان ارتباط داشتم و بهره بردم. حتی در دوران مبارزاتی كه ما از خارج كشور علیه رژیم پهلوی داشتیم، ایشان كمك‌های مالی و معنوی و فكری می‌كردند. بعد از انقلاب هم همین بوده است. علاقه و ارادت من به آقای ‌هاشمی شخصی نیست، بلكه فكری است. من آقای ‌هاشمی را شخصیتی می‌دانم كه در جناح‌ها و گروه‌ها نمی‌گنجند. از افراط و تفریط به دور هستند. مصلحت نظام را از همه چیز بالاتر می‌دانند. در برخورد با افراد و جریان‌ها و مشكلات و ناملایمات سعه صدر دارند. مجموعه خصوصیات و ویژگی‌هایی كه در ایشان دیدم من را به آقای هاشمی نزدیك كرد.

در ماجرای رد صلاحیت ایشان چانه‌زنی نكردید؟
خیر. بنده نمی‌توانستم نقشی در این ماجرا داشته باشم.

برآورد شما از وضعیت فعلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌چیست؟ تا چه حد با وضعیت فعلی وزارت ارشادی كه می‌خواهید تحویل بگیرید آشنا هستید؟
در چند سال اخیر ارتباط نزدیك با وزارت ارشاد نداشتم؛ اما آنچه كه دورادور از طریق اصحاب فرهنگ و هنر شنیدم و از طریق تماس‌هایی كه داشتم متوجه شدم، این است كه مجموعه كسانی كه به نوعی با این وزارتخانه سر و كار دارند دچار مشكلات عدیده‌ای هستند. در تمامی حوزه‌ها مشكلات هست. اهالی سینما، كتاب، موسیقی، مطبوعات و ... با چالش‌های فراوانی دست و پنجه نرم می‌كنند. بنده تصورم این است كه با توجه به رویكرد دولت تدبیر و امید باید تغییرات اساسی در وضعیت موجود به وجود آورد. چه از نظر سیاست‌ها و چه از نظر نیروی انسانی كه در این مجموعه مشغول به فعالیت هستند.

شما اشاره كردید مدت زیادی است از نزدیك در این حوزه فعالیت نكرده‌اید و با توجه به این نكته كه انتخاب شما از سوی رئیس‌جمهور منتخب به یكباره اتفاق افتاد، تصور نمی‌كنید در مواجهه با مشكلات این حوزه كار دشواری پیش رو داشته باشید؟
اگر فرض را بر این بگذاریم كه كسی از بدنه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم بخواهد وزیر ارشاد شود با همین چالش‌ها رو‌به‌رو خواهد بود. مهم نحوه برخورد با مشكلات و موانع است. بنده با این مقوله بیگانه هم نیستم. شاید اولین سمت اجرایی من در آغاز سال 59 حوزه صدا و سیما بود. زمینه تحصیلی من هم نزدیك به همین حوزه بوده است. به هر حال تحصیلات در حوزه فقه و فلسفه و ... و مطالعات پیرامونی هم كمك شایانی به بنده كرده است. در نتیجه با این مجموعه بیگانه نبوده‌ام. در ضمن 6 سال در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت كرده‌ام. در تمام این دوره 6 ساله حضور مستمر در شورای معاونان وزارت ارشاد داشتم. به هر حال كمابیش با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ساختار آن آشنایی دارم. در همین مدت كوتاهی هم كه وزارت، پیشنهاد شد با كارشناسان گفت‌وگو و مشورت كرده‌ام. می‌توان گفت تا اندازه زیادی تصویری جامع از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارم.

پس الان می‌توانید بگويید وزارتخانه‌ای كه تحویل خواهید گرفت در چه حال و روزی به سر می‌برد؟
مانند بقیه وزارتخانه‌ها! از نوع سیاست‌هایی كه در چند سال گذشته اعمال شده می‌توان فهمید كه چه بر سر این وزارتخانه آمده است. مشابه همین مشكلات را در وزارتخانه‌های دیگر هم می‌توان دید. در بعضی جاها این مشكلات قوی‌تر و هولناك‌تر هم هست. به عنوان مثال وزارت خارجه. شما نگاه كنید چه بلایی بر سر وزارت خارجه آمده است. نوع روابط بین‌المللی ما را ببینید كه نحوه ارتباط ما با دنیا به كجا رسیده است. فشارهای بین‌المللی را كه امروز بر ما وارد شده است، ببینید. طبیعتا این‌ها معلول نوع سیاست‌هایی است كه در این سال‌ها اعمال شده است. در حوزه‌های اقتصادی هم همین است. مغز برنامه‌ریزی كشور كه همان سازمان مدیریت بود متلاشی شده است. این مشت نمونه خروار است و از همین نكات می‌توان فهمید كه اصولا در این دولت چه اتفاقی در كشور افتاده است. طبیعتا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم از این قاعده مستثنی نیست و از مشكلات زیادی رنج می‌برد.

آقای خاتمی را بیش از اینكه یك شخصیت سیاسی بدانیم به عنوان چهره‌ای فرهنگی كه مورد وثوق اهالی فرهنگ و هنر هم هستند می‌شناسیم. از ایشان كمك خواهید گرفت؟
بنده از تمامی‌كسانی كه در این حوزه صاحب‌نظر باشند كمك و مشورت خواهم گرفت. آقای خاتمی‌حدود 12 سال در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حضور داشتند و قطعا نظرات راهگشایی خواهند داشت.

پس شما ایشان را مانند بسیاری خط قرمز نمی‌دانید؟
به هیچ‌وجه.

برای فعالان رسانه‌ای، وزارت ارشاد بسیار مهم است. ما با پوست و گوشت خود با این حوزه درگیریم و از مشكلات رنج می‌بریم. آنچه مسلم است در هشت سال گذشته حال و روز خوبی نداشتیم. بعد از دوره‌ای در دولت اصلاحات كه به بهار مطبوعات شهره بود، ما شاهد مشكلات عدیده‌ای بودیم. شما برای جامعه مطبوعاتی كشور چه برنامه‌ای دارید؟
مطبوعات، قانون مدونی دارد. چیزی كه مهم است این است كه قانون مطبوعات اجرا شود. برای من هم دغدغه‌های اهل علم و قلم و مطبوعات مهم است. نكته مهمی‌كه می‌توان به آن اشاره كرد این است كه باید سلیقه شخصی خود را اعمال نكنیم. بسیاری از مشكلات ناشی از برخی اعمال سلیقه‌های شخصی است. من فكر می‌كنم اگر با رویكردی باز به مطبوعات به عنوان ركن چهارم دموكراسی كه می‌توانند سلامت اداری كشور را تضمین كنند نگاه شود این خود كمك به شفافیت عملكرد دولت است. با این نوع نگاه، دیگر اگر یك نشریه‌ای انتقادی هم مطرح كند كه مطابق میل ما نبود فورا شمشیر حذف را برنداریم كه آن را حذف كنیم؛ بلكه خودمان را اصلاح كنیم. به قولی ما وقتی عیب خود را در آینه می‌بینیم، آینه را نباید بشكنیم؛ بلكه خودمان را بشكنیم. بنابراین من معتقدم قانون مطبوعات، قانون خوبی است اگر نارسایی‌هایی دارد باید اصلاح شود؛ اما عمده مطلب این است كه سیاست‌های شخصی و سیاسی كه گاهي اعمال می‌شود در این حوزه خسران وارد كرده است.

ما یك تجربه‌ای داریم كه هرگاه دولت فضای مطبوعات را باز می‌گذارد و به رسانه‌ها آزادی عمل داده می‌شود، قوه قضاییه سردمدار برخورد با مطبوعات می‌شود؛ مانند دوره اصلاحات و شاهكارهایی كه آقای مرتضوی از خود به یادگار گذاشتند و در این دوره هم كه ارشاد با مطبوعات برخورد می‌كرد. چه اقدامي‌می‌توان انجام داد كه دیگر شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم؟
آن چیزی كه به بنده و ارشاد مربوط می‌شود اين است كه بايد سیاست‌های جاری را اصلاح كرد. آنچه كه به دستگاه‌های دیگر مانند دستگاه قضا مربوط است به هر حال جزو سیاست‌های دولت آقای روحانی است كه هماهنگی‌هایی با سایر قوا انجام شود كه مشكلات به حداقل برسد. این یكی از برنامه‌های اصلی دولت تدبیر و امید است. شاید بخشی از مشكلاتی كه در گذشته بود این است كه علاوه بر اینكه وزارت ارشاد برنامه‌هایی را بر اساس نگاه شخصی و سیاسی اجرا می‌كرده، در بسیاری موارد فقدان هماهنگی بین دولت و قوه قضاییه مشكلات فراوانی به وجود آورده است. می‌شود برخی از محدودیت‌هایی را هم كه قوه قضاییه به وجود آورده با هماهنگی مرتفع كرد.

داستان خانه سینما در حال حاضر یكی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های اهالی فرهنگ و هنر است. اول تعطیلی خانه سینما و اكنون بحث بازگشایی آن و جنجال‌هایی كه به وجود آمده است. به نظر می‌رسد كه قفل این خانه با كلید تدبیر و امید باز خواهد شد. چه نویدی برای اهالی سینما دارید؟
بنده هنوز به طور كامل وارد این مقوله نشدم. نه استدلال‌های وزارت ارشاد برای تعطیلی خانه سینما را استماع كرده‌ام و نه دلایل و برهان‌های طرفین دعوا را شنیده‌ام. برخورد من با این ماجرا تا به حال برخورد رسانه‌ای بوده است. در واقع، مسائلی را شنیده‌ام كه در رسانه‌ها منعكس شده است؛ اما آنچه اكنون می‌توانم بگویم این است كه اصولا بستن خانه سینما به عنوان یك انجمن صنفی كه محل گردهمایی اهالی سینما و محل تبادل نظرات و تضارب آرا بوده، بسیار خسارت‌بار بوده است. این مشكل باید در اسرع وقت حل شود. یكی از مهم‌ترین اولویت‌های من بازگشایی خانه سینما است و قطعا در اولین روزهای كاری به آن خواهم پرداخت. اصولا چیزی كه باید به آن توجه داشت تشكل‌های مدنی و صنفی است كه اصحاب سینما و مطبوعات و هنر باید از آن بهره‌مند شوند. اگر ما تمامی فعالیت‌های این گروه‌ها را زیر نظر دولت بیاوریم و فكر كنیم پادگانی درست كرده‌ایم كه همه باید مطیع ما باشند، بسیار عمل نادرستی است.

رابطه مخدوش شده اهالی فرهنگ و هنر با دولت در سال‌های اخیر را چطور بازسازی خواهید كرد؟ به هر حال، باید شما اعتمادسازی كنید تا آن‌ها هم به شما اعتماد كنند.
مرحله اول این است كه ما سیاست‌ها و دیدگاه‌های خود را بیان كنیم تا اهالی فرهنگ و هنر بدانند كه وزارت فرهنگ و ارشاد، رویكرد جدیدی خواهد داشت. دوم، اجرای این سیاست‌هاست؛ به عمل كار برآید، به سخندانی نیست. آنچه موجب جلب اعتماد می‌شود این است كه ما به كلام خود عمل كنیم. البته حجم مشكلاتی كه در این چند سال به وجود آمده به حدی است كه یك شبه نمی‌توان همه چیز را به حد مطلوب رساند؛ اما باید به تدریج ناملایمات را برطرف كرد. باید اراده‌ای برای این كار وجود داشته باشد. من مطمئنم اگر اهالی فرهنگ و هنر ببینند كه ما در عمل تمام توان و نیروی خود را برای حل مسائل و مشكلات آن‌ها هزینه می‌كنیم به ما اعتماد خواهند كرد.

معاون‌های خود را انتخاب كردید؟
خیر.

برای معاونت مطبوعاتی به گزینه خاصی نرسیدید؟
خیر. هنوز زود است. در مرحله اول تمام وقت خود را برای تدوین برنامه‌ای جامع و كارآمد صرف می‌كنم كه مجلس محترم هم رای بدهد و سرمایه كار خودم باشد. اگر خداوند كمك كرد تا از این مرحله عبور كرده و متصدی این كار شدم برای انتخاب معاونان دست به كار خواهم شد.

ما شاهد باز شدن انجمن صنفی روزنامه‌نگاران خواهیم بود؟
در چارچوب همان سیاست‌هایی كه اشاره كردم قاعدتا انجمن صنفی روزنامه‌نگاران هم باز خواهد شد. اكنون وارد جزئیات نمی‌شوم.

اگر بخواهید بهترین دوره وزارت ارشاد پس از انقلاب را نام ببرید به چه وزیر و چه دوره‌ای اشاره می‌كنید؟
به نظرم یكسالی كه آقای لاریجانی در وزارت ارشاد بودند، تحولات مثبت و خوبی به وجود آوردند. ایشان هم انسان متفكر و اندیشمندی است و هم از نیروهای خوبی در كنار خود بهره می‌برد. اگر یك دوره چند ساله در ارشاد می‌بودند، نتیجه بسیار مثبتی را شاهد می‌بودیم.

سازمان تبلیغات اسلامی، سازمانی مستقل از وزارت ارشاد است كه در بعضی موارد موازی‌كاری‌هایی با ارشاد دارد. در سال‌های اخیر هم چالش‌هایی بین این دو دستگاه وجود داشته است. این موازی‌كاری‌ها را چگونه حل خواهید كرد؟
اگر ما مبنا را بر این بگذاریم كه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وظیفه سیاست‌گذاری و حمایت و نظارت دارد و نه تصدی‌گری، طبیعتا بسیاری از مسائل و مشكلات اهالی فرهنگ و هنر رفع خواهد شد. بخشی از مشكلات ناشی از تصدی‌گری وزارت ارشاد است و دیگران هم همین تصدی‌گری را دارند. در واقع، وزارت ارشاد تبدیل به رقیب دیگر نهادها و بخش خصوصی شده است. این رقابت و تصدی‌گری باید برچیده شود.

چشم‌انداز وزارت ارشاد و به طور عام‌تر دولت تدبیر و امید را چگونه ارزیابی می‌كنید؟
در حوزه فرهنگ و هنر من بسیار امیدوارم. در حوزه‌های اقتصاد و پرونده هسته‌ای و بخش‌های دیگر مشكلات بسیار وسیع و گسترده است. به خصوص بخش اقتصاد كه به پرونده هسته‌ای ما گره خورده و تا بحث هسته‌ای حل نشود، مسائل اقتصادی هم حل نخواهد شد. زمان زیادی برای آن مسائل مورد نیاز است؛ اما در حوزه فرهنگ با تغییر برخی سیاست‌ها می‌توان مشكلات فراوانی را رفع كرد.

اگر در وزارت ارشاد تحت تصدی شما به فیلمی مجوز اكران داده شود و در حین اكران عده‌ای با چوب و چماق مقابل سینما بیایند و خواهان پایین آوردن فیلم شوند چه می‌كنید؟
سؤال مشكلی است. باید ديد قوه قضاییه تا چه حد همكاری خواهد كرد. اگر سایر قوا همكاری كنند بسیاری از مشكلات حل می‌شود. ضابط قضایی كه در اختیار ارشاد نیست. بسیج در اختیار ارشاد نیست. ما كه نمی‌توانیم افرادی را كه با زور می‌خواهند اغتشاش ایجاد كنند و عملی غیر قانونی انجام دهند دستگیر كنیم.

وزارت ارشاد فعلی پس از چند روز اعتراض، فیلمی را كه خودش مجوز اكران داده بود از پرده پایین كشید. شما هم عقب‌نشینی می‌كنید؟
كسی كه مجوز می‌دهد باید پای آن بایستد. عقب‌نشینی به این معناست كه مجوزی كه صادر كرده اشتباه بوده است. اگر مجوزی با مطالعه صادر شده باید پای آن هم ایستاد.

در این سال‌ها فیلم‌هایی داشتیم كه به محاق توقیف رفتند. حتی فیلم‌های كارگردانانی مانند تبریزی و حاتمی‌كیا. در دوره وزارت شما امیدی به اكران این فیلم‌ها هست؟
امید كه قطعا هست. نه تنها در بخش فیلم، در بخش كتاب هم همین مسائل وجود دارد. ممیزی‌هایی كه در نشر مشكلاتی ایجاد كرده است. به هر حال باید بررسی شود اگر اصلاحاتی لازم است انجام و منتشر شود.

اصولا به ممیزی قبل از نشر معتقدید؟
در حوزه كتاب باید به سمتی برویم كه برخی از تشكل‌های حوزه نشر مسئولیت‌هایی داشته باشند كه آن‌ها نظارت كنند، نه ما.

اگر این اتفاق بیفتد، مانند مطبوعات می‌شود كه قبل از چاپ نظارتی بر آن‌ها نیست. سیاست‌ها اعلام می‌شود و همه ناشران در چارچوب آن سیاست‌ها عمل خواهند كرد. این ایده اولیه بنده است و باید ببینیم در عمل چطور می‌توان پیش رفت. نمی‌توانیم از الان قولی بدهیم و بعد ببینیم موانع قانونی وجود دارد. ما نباید از قبل كتاب را ممیزی كنیم. باید موارد را اعلام كنیم و از ناشران بخواهیم كه بر اساس آن اقدام به چاپ و نشر كنند.

در سال‌های اخیر شاهد سیاست‌زدگی در حوزه فرهنگ بودیم. ظاهرا عملكرد وزارت ارشاد در این سال‌ها بسته به فضای سیاسی كشور بود. در وزارتخانه شما هم شاهد همین اتفاق خواهیم بود؟
مقوله فرهنگ را باید از مسائل سیاسی و امنیتی جدا كرد. متأسفانه در این سال‌ها از نگاه سیاسی و امنیتی به حوزه فرهنگ هنر زیان‌های بسیاری دیدیم. نگاه به فرهنگ به هیچ عنوان نباید سیاسی و امنیتی باشد. ما باید این حوزه‌ها را از هم تفكیك كنیم. نباید فضای فرهنگی را سیاسی و امنیتی كنیم.