همه شهرداران تهران؛ از دارالخلافه تا تهران بزرگ

هادی معیری نژاد

- شهر تهران که از اواخر دوران قاجار رشد کالبدی اش آغاز شد و تا ابر کلانشهر امروزادامه یافت داستان پر فراز و نشیبی را پشت سرگذاشته است.
در این میان سرتیپ آقا خان بوذرجمهری با 120 ماه وغلامرضا کرباسچی با 108 ماه وغلامرضا نیک پی با 89 ماه در رتبه اول تا سوم ایستاده اند.

برخی از مشهورترین شهرداران به قرار زیرند؛

پس از مشروطه بود که مشروطه‌خواهان در اول خرداد 1286 شمسی تصمیم به تدوین قانون بلدیه گرفتند و بالاخره این قانون را تصویب کردند. البته مدت‌ها پس از آن دکتر خلیل‌خان ثقفی اعلم‌الدوله ساختمان اداره بلدیه را در سبزه‌میدان تهران احداث کرد.

اما باز هم در این سال‌ها سیمای شهر تهران تغییر چندانی نکرد. شهر هنوز همان بود و علی رغم تأسیس شهرداری چندان تغییری در سیمای پایتخت به وجود نیامد.شهرداری با توجه به فعالیت های ابتدایی و قانون گذاری های آغازین توانست مقدمه ای باشد بر تاریخ شهرداری تهران.

کریم بوذرجمهری،‌ شهردار مستبد

رضاخان پهلوی که روی کار آمد، سرتیپ کریم بوذرجمهری را به سمت شهردار تهران منصوب کرد. بوذرجمهری یک قزاق بود که هرچند که سواد کمی داشت و حتی از درست نوشتن نام خود هم ناتوان بود، اما توانست در تغییر چهره شهر بکوشد.

عوارض جدید را وضع کرد، گورستان متروک جنوب شهر را به باغ فردوس تبدیل و مالیات خودروها و کالسکه‌ها و سایر عوارض شهری را لغو کرد، اداره خیریه و مریضخانه بلدیه و دارالمجانین و آتش‌نشانی را تأسیس کرد و در آسفالت کردن خیابان‌های تهران کوشید. بوذرجمهری توانست سهم عمده‌ای در مدرنیزه ‌کردن تهران بین سال‌های 1302 تا 1312 داشته باشد.

موسی مهام، بانی میدان‌ها و پارک‌های شهر

در سال‌های میانی دهه بیست و با آرامش نسبی پایتخت، موسی مهام عهده‌دار سمت شهرداری می‌شود. مهام به گلکاری و ساختن میدان‌ها و آب‌نماها علاقه خاصی داشت و بسیاری از نماهای شهری امروز یادگار دوران اوست.

بولوار آب کرج یا همان بولوار کشاورز فعلی، پارک لاله، میدان ولی‌عصر و... در همان سال‌ها ساخته شده‌اند. مهام هم در سال 41 به بازپرسی فراخوانده و وثیقه بی‌سابقه 610 میلیون ریالی برای او صادر شد.

مهدی مشایخی، مرد چاه‌های ناتمام

با شروع حکومت محمدرضا پهلوی، شهردار‌های دیگری پی‌درپی به این سمت منصوب شدند. بحث بر سر چگونگی لوله‌کشی آب شهر تهران در این دوران محوریت دارد و در نهایت در زمان او این موضوع تصمیم‌گیری و به نتیجه می‌‌رسد.

هرچند که مشایخی در اجرای این تصمیم ناتوان می‌ماند و شهر پر از چاه‌هایی می‌شود که به آب نرسیده‌اند. در نهایت، مشایخی به اتهام اختلاس به دادگاه فراخوانده و محکوم می‌شود.

احمد نفیسی، شهردار جنجالی

یکی از جنجالی‌ترین شهردارهای پایتخت احمد نفیسی است که از خرداد 41 به مدت 19 ماه عهده‌دار این مقام بود. پارک ساعی در دوران مسئولیت او احداث شد. البته نفیسی تألیف و ترجمه‌هایی را نیز در پرونده کاری خود داشت.

در زمان شهردار بودنش به پنج نفر از پادشاهان و رؤسای جمهور کشورهای بزرگ جهان کلید طلایی شهر تهران را اهدا کرد. هم‌چنین نظارت در انتخابات مجلس شورای ملی از فعالیت‌های دیگر او بود.

غلامحسین کرباسچی، تغییرگر چهره شهر

غلامحسین کرباسچی به عنوان نهمین شهردار تهران برگزیده شد، بعد از انقلاب اسلامی روزهای آشوب دهه شصت چهره‌ شهر را زشت و جنگ‌زده کرده بود. سال 68 بود که عبدالله نوری تصمیم گرفت استاندار موفق اصفهان را به تهران بخواند. کرباسچی به تهران آمد و کار خود را شروع کرد.

تغییر چهره شهر کار سختی بود که در طول سال‌ها میسر می‌شد. کرباسچی توانست شبکه بزرگراه‌های تهران را رونق بدهد و در ایجاد پارک‌های کوچک و بوستان‌های محلی بکوشد. جرقه ایجاد فرهنگسراها در دوران مسئولیت او زده شد و به مرحله عمل رسید.

محمود احمدی‌نژاد، پله پله تا ریاست‌جمهوری

احمدی‌نژاد شهردار خوش‌اقبالی بود که توانست در مدت دو سال تکیه بر ریاست شهرداری، به ریاست جمهوری ایران برسد. او که تا قبل از آن هیچ‌وقت شهردار نبود، در سال 82 توانست با رأی شورای شهر تهران به این مقام برسد.

تا پیش از آن، احمدی‌نژاد فرمانداری خوی و ماکو، مشاور استانداری کردستان و نیز استانداری اردبیل را تجربه کرده بود. او با تکیه بر فعالیت‌هایش در شهرداری توانست کاندیدای ریاست جمهوری شود و در نهایت در سوم تیرماه 84 به ریاست جمهوری کشور برسد.

محمدباقر قالیباف، دوران تونل ها و بزرگراه ها

از شهریور 84 دکتر محمد باقر قالیباف به سمت شهرداری تهران انتخاب شد. وی پیش از آن در مسند هایی چون فرماندهی نیروی انتظامی توانست اقدامات مهم و تاثیرگذاری انجام دهد.

با انتخاب وی به عنوان شهردار، بار دیگر شهرداری در مقام یک نهاد فعال آغاز به کار کرد. وی در دوران یک ساله فعالیتش توانست به فعالیت های عمرانی گوناگونی بپردازد که مهمترین اقدام وی به پایان رساندن تونل رسالت بود که بالاخره پس از 9 سال در زمان او به بهره برداری رسید.

جداول زیر نمایانگر زمان و مدت شهرداربودن هر یک از شهرداران تهران است.

از دوران قاجار تا پایان پهلوی اول

دوران محمد رضا پهلوی

بعد از انقلاب اسلامی